Λεξικό της λαϊκής και της περιθωριακής γλώσσας
Εισαγωγή
Μέσα στις 50.000 περίπου λέξεις και φράσεις και στις 250.000 σημασίες περιλαμβάνονται η γλώσσα της λαϊκής - της αργκό - των μηχανόβιων - των ναρκωτικών - της φυλακής - του χαρτοπαιγνίου - του ποδοσφαίρου - του αθλητισμού - του στρατού - των ναυτικών - του καφενείου - των εργατών - των νηπίων - των εφημερίδων - της τηλεόρασης - της νεοαργκό που αποτελεί τη γλώσσα της νεολαίας και ιδίως, λέξεις και φράσεις της καθημερινής μας ζωής.
Το Λεξικό του Γεωργίου Κάτου είναι έργο ενός εμπειρικού θιασώτη και τεχνίτη της γλώσσας, ιδιαίτερα εκείνης των λαϊκών ανθρώπων. Πρόκειται για την περιεκτικότερη συλλογή τεκμηρίων αυθεντικού λόγου από όλο το φάσμα των ταπεινών γλωσσικών χρήσεων, με κύρια αρετή την πιστή και αναλυτική παράθεση δειγμάτων της πολύτιμης γλωσσικής παρακαταθήκης των απλών και των βασανισμένων ανθρώπων. Αποτελεί απαραίτητο συμπλήρωμα των γνωστών λεξικών της ελληνικής.
Περιεχόμενα
Αναζήτηση
- μυρίζω,
- ρ. [<αρχ. μυρίζω (= αλείφω με μύρο)], μυρίζω. 1. μυρίζει,(απρόσ.) αναδίνεται ευχάριστη ή δυσάρεστη μυρουδιά: «στο λιβάδι μυρίζει ωραία || μυρίζει άσχημα μέσα στο δωμάτιο». 2. δημιουργείται η εντύπωση, η υποψία πως εξυφαίνεται κάτι: «να προσέχετε αυτούς που κάνετε παρέα, γιατί κάπου μυρίζει προδοσία || μην πάρεις μέρος σ’ αυτή τη δουλειά, γιατί μυρίζει απατεωνιά». (Ακολουθούν 44 φρ.)·
- ακόμη το στόμα του μυρίζει γάλα, βλ. λ. στόμα·
- δε μύρισα τα δάχτυλά μου, βλ. λ. δάχτυλο·
- δε μύρισα τα νύχια μου, βλ. λ. νύχι·
- δε μύρισα τα χέρια μου, βλ. λ. χέρι·
- η αρχοντιά μυρίζει από μακριά, βλ. λ. αρχοντιά·
- η μια του βρομάει (κι) η άλλη του μυρίζει, βλ. φρ. πότε η μια του βρομάει κι (και πότε) η άλλη του μυρίζει·
- η μια του βρομούσε (κι) η άλλη του μύριζε, βλ. φρ. πότε η μια του βρομούσε κι (και πότε) η άλλη του μύριζε·
- μου μυρίζει τιλιλίλι, (για μπάσκετ) βλ. λ. τιλιλίλι·
- μυρίζει λιβάνι, βλ. λ. λιβάνι·
- μυρίζει μούχλα, βλ. λ. μούχλα·
- μυρίζει μπαγιατίλα, βλ. λ. μπαγιατίλα·
- μυρίζει μπαρούτι, βλ. λ. μπαρούτι·
- μυρίζει μπαρουτίλα, βλ. λ. μπαρουτίλα·
- μυρίζει μυτζήθρα, βλ. λ. μυτζήθρα·
- μυρίζει ναφθαλίνη, βλ. λ. ναφθαλίνη·
- μυρίζει σαν λέσι, βλ. λ. λέσι·
- μυρίζει τυρόγαλα, βλ. λ. τυρόγαλα·
- μυρίζει χωματίλα, βλ. λ. χωματίλα·
- μυρίζουν τα χνότα του, βλ. λ. χνότο·
- μυρίζουν τα χνότα του απ’ την πείνα, βλ. λ. χνότο·
- μύρισε το κρίνο, (για γυναίκες) βλ. λ. κρίνο·
- ο βλάχος άρχων κι αν γενεί, βλαχίλα θα μυρίζει, βλ. λ. βλάχος·
- ο ένας της βρομούσε (κι) ο άλλος της μύριζε, βλ. φρ. πότε ο ένας της βρομούσε κι (και πότε) ο άλλος της μύριζε·
- ο ένας του βρομάει (κι) ο άλλος του μυρίζει, βλ. φρ. πότε ο ένας του βρομάει κι (και πότε) ο άλλος του μυρίζει·
- όσο τα σκαλίζεις, μυρίζουν, βλ. λ. όσος·
- ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει, καλοκαίρι θα μυρίσει, βλ. λ. Φλεβάρης·
- παλαμίδα του μυρίζει, βλ. λ. παλαμίδα·
- πέρσι κάηκε, φέτος μύρισε, βλ. λ. πέρσι·
- πότε η μια της βρομάει κι (και πότε) η άλλη της μυρίζει, λέγεται για δύστροπη, για ιδιότροπη γυναίκα που για το λόγο αυτό δεν έχει συνήθως παρέες ή φιλενάδες: «είναι πολύ δύσκολη γυναίκα κι όποτε την παίρνουμε στη συντροφιά μας, πότε η μια της βρομάει και πότε η άλλη της μυρίζει, ώσπου κι εμείς την κάναμε πέρα κι ησυχάσαμε»·
- πότε η μια του βρομούσε κι (και πότε) η άλλη του μύριζε, λέγεται για γεροντοπαλίκαρο που παραπονιέται για την κατάστασή του και δηλώνει πως, όταν ήταν στον καιρό της παντρειάς, ήταν εντελώς αναποφάσιστος κι άφησε να πάνε πολλές ευκαιρίες χαμένες, γιατί, σε κάθε υποψήφια νύφη έβρισκε και κάποιο μειονέκτημα, κάποιο κουσούρι: «να του πεις του φίλου σου να μην παραπονιέται που έμεινε κούτσουρο στη ζωή του γιατί, όταν του έφερναν τις νύφες τη μια πίσω απ’ την άλλη, πότε η μια του βρομούσε και πότε η άλλη του μύριζε»·
- πότε ο ένας της βρομούσε κι (και πότε) ο άλλος της μύριζε, η ίδια περίπτωση με την παραπάνω, μόνο που τώρα πρόκειται για γεροντοκόρη·
- πότε ο ένας του βρομάει κι (και πότε) ο άλλος του μυρίζει, λέγεται για δύστροπο, για ιδιότροπο άντρα που για το λόγο αυτό δεν έχει συνήθως παρέες ή φίλους: «μας τα ’πρηξε με την γκρίνια του και δεν τον παίρνουμε πια μαζί μας, γιατί πότε ο ένας του βρομάει και πότε ο άλλος του μυρίζει»·
- πότε το ένα της βρομάει και (και πότε) τ’ άλλο της μυρίζει, λέγεται για αναποφάσιστη γυναίκα που δεν μπορεί να κατασταλάξει στην αγορά ενός αγαθού, γιατί κάθε τόσο βρίσκει πως έχει κάποιο ελάττωμα, κάποιο κουσούρι: «με ξεποδάριασε όλο το πρωινό στην αγορά και δεν ξαναβγαίνω μαζί της, γιατί πότε το ένα της βρομάει και πότε τ’ άλλο της μυρίζει»·
- πότε το ένα του βρομάει και (και πότε) τ’ άλλο του μυρίζει, η ίδια περίπτωση με την παραπάνω, μόνο που τώρα πρόκειται για άντρα·
- τα δάχτυλά μου μύρισα; βλ. λ. δάχτυλο·
- τα λεφτά δε μυρίζουν, βλ. λ. λεφτά·
- τα νύχια μου μύρισα; βλ. λ. νύχι·
- τα χέρια μου μύρισα; βλ. λ. χέρι·
- το ένα της βρομάει (και) τ’ άλλο της μυρίζει, βλ. φρ. πότε το ένα της βρομάει και (και πότε) τ’ άλλο της μυρίζει·
- το ένα του βρομάει (και) τ’ άλλο του μυρίζει, βλ. φρ. πότε το ένα του βρομάει και (και πότε) τ’ άλλο του μυρίζει·
- το μύρισα, βλ. συνηθέστ. το μυρίστηκα, λ. μυρίζομαι·
- το χρήμα δε μυρίζει, βλ. λ. χρήμα·
- το ψάρι μυρίζει απ’ το κεφάλι, βλ. λ. ψάρι·
- τον κώλο μου μυρίστε! βλ. λ. κώλος.
- ρ. [<αρχ. μυρίζω (= αλείφω με μύρο)], μυρίζω. 1. μυρίζει,(απρόσ.) αναδίνεται ευχάριστη ή δυσάρεστη μυρουδιά: «στο λιβάδι μυρίζει ωραία || μυρίζει άσχημα μέσα στο δωμάτιο». 2. δημιουργείται η εντύπωση, η υποψία πως εξυφαίνεται κάτι: «να προσέχετε αυτούς που κάνετε παρέα, γιατί κάπου μυρίζει προδοσία || μην πάρεις μέρος σ’ αυτή τη δουλειά, γιατί μυρίζει απατεωνιά». (Ακολουθούν 44 φρ.)·
Οδηγίες Αναζήτησης
Διπλό κλικ σε μία λέξη οδηγεί σε αναζήτηση με την επιλεγμένη λέξη. Αποτελεί βοηθητική λειτουργία ειδικότερα σε λέξεις που ακολουθούν συντομογραφίες π.χ. Βλ., Πβ., ΣΥΝ. ...
- Πεδίο Αναζήτηση
-
Στο πρώτο πεδίο μπορείτε να πληκτρολογήσετε μέρος του λήμματος, χρησιμοποιώντας τον αστερίσκο * για το υπόλοιπο.
Η επιλογή αυτή είναι χρήσιμη, όταν θέλετε να αναζητήσετε ομάδες λέξεων που περιέχουν το μόρφημα ή την ακολουθία χαρακτήρων που πληκτρολογείτε.
Παραδείγματα:- κρατ* (όλες οι λέξεις που αρχίζουν από «κρατ») : κράτος, κρατισμός, κρατώ κλπ.
- *κρατ* (όλες οι λέξεις που περιέχουν το «κρατ»): αισθησιοκράτης, αισθησιοκρατία, αιτιοκρατία κλπ.
- *ισμός (όλες οι λέξεις που λήγουν σε «ισμός»): ανιμισμός, κρατισμός, υλισμός κλπ.
- κ*ισμός (όλες οι λέξεις που αρχίζουν από «κ» και λήγουν σε «ισμός»): κλασικισμός, κομμουνισμός, κρατισμός κλπ
Παρατήρηση
Αν δε βάλετε καθόλου * το σύστημα τοποθετεί ένα * στο τέλος της λέξης. κρατ κρατ* - Ερμήνευμα / Σώμα κειμένων
Το πεδίο αυτό είναι ανοιχτό και σας επιτρέπει να εισαγάγετε έναν όρο, ο οποίος ανιχνεύεται στο σύνολο του λήμματος.
Υπόδειξη
Μη χρησιμοποιείτε ολόκληρες λέξεις, προτιμήστε το θέμα τους· π.χ. δώστε "πολεμ", αντί για "πόλεμος", "πολεμικός" κλπ.Η επιλογή αυτή είναι χρήσιμη, όταν θέλετε να αναζητήσετε ομάδες λέξεων που είναι εννοιολογικά συγγενείς.
- Παράδειγμα Χρήσης
Εδώ πληκτρολογείτε μια λέξη, η οποία περιμένετε να εμφανιστεί σε πρόταση που είναι παράδειγμα χρήσης του λήμματος.
Υπόδειξη
Μη χρησιμοποιείτε ολόκληρες λέξεις, προτιμήστε το θέμα τους· π.χ. δώστε "πολεμ", αντί για "πόλεμος", "πολεμικός" κλπ.- Γραμματική - Σύνταξη
Επιλέγετε τον επιθυμητό τρόπο σύνταξης της λέξης. Αυτό θα περιορίσει την αναζήτηση σε λέξεις που μία τουλάχιστον σημασία τους συντάσσεται με τον συγκεκριμένο τρόπο.
Για παράδειγμα, με την επιλογή «ως επίθετο» θα εμφανιστούν λήμματα που, ενώ ανήκουν σε άλλη γραμματική κατηγορία, χρησιμοποιούνται με τη σημασία επιθέτου και συντάσσονται αναλόγως.
- Επίπεδο Ύφους
Το μενού προεπιλογών που εμφανίζεται περιλαμβάνει διαφορετικά επίπεδα ύφους, τα οποία αφορούν είτε όλο το λήμμα είτε κάποια από τις σημασίες του, ώστε να επιλέξετε αυτό που σας ενδιαφέρει.
Για παράδειγμα, με την επιλογή «ειρωνικό», θα εμφανιστούν
- λήμματα που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά σε ειρωνικό επίπεδο ύφους
- λήμματα που μία τους σημασία χρησιμοποιείται σε ειρωνικό επίπεδο ύφους
- Σημασιολογικό πεδίο
Επιλέγετε το σημασιολογικό πεδίο στο οποίο ανήκει η σημασία ή κάποια από τις σημασίες του λήμματος. Η επιλογή αυτή είναι χρήσιμη, όταν θέλετε να ζητήσετε ομάδες λέξεων που σχετίζονται με κάποια θεματική περιοχή.
- Ετυμολογία
Εμφανίζεται ένα μενού προεπιλογών που περιλαμβάνει τις διάφορες ετυμολογικές κατηγορίες, ώστε να επιλέξετε αυτή που σας ενδιαφέρει.
- Τύπος Λήμματος
Εμφανίζεται ένα μενού προεπιλογών που περιλαμβάνει τις διάφορες γραμματικές κατηγορίες, ώστε να επιλέξετε το μέρος του λόγου που σας ενδιαφέρει.
- Χρήση
Επιλέγετε την επιθυμητή χρήση της λέξης. Αυτό θα περιορίσει την αναζήτηση σε λέξεις που μία τουλάχιστον σημασία τους έχει τη συγκεκριμένη χρήση.
Συντομογραφίες
Α
αγγλ. αγγλικός, -ή, -ό άγν. ετυμολ. άγνωστης ετυμολογίας αιτιατ. αιτιατική αιτιολογ. αιτιολογικός, -ή, -ό άκλ. άκλιτο αλβαν. αλβανικός, -ή, - ό αμερικ. αμερικανικός, -ή, -ό αμτβ. αμετάβατο αναφορ. αναφορικός, -ή, -ό αντίθ. αντίθετο αντων. αντωνυμία απαρέμφ. απαρέμφατο απρόσ. απρόσωπο αραβ. αραβικός, -ή, -ό αραβοτουρκ. αραβοτουρκικός, -ή, -ό αριθμ. αριθμός αρσ. αρσενικό αρχ. αρχαίος, -ία, -ιο αρχαϊστ. αρχαϊστικός, -ή, -ό Β
βενετ. βενετικός, -ή, -ό βλ. βλέπε βλ. και φρ. βλέπε και φράση βλ. συνηθέστ. βλέπε συνηθέστερο βλ. φρ. βλέπε φράση βλάχ. βλάχικος, -η, -ο βουλγαρ. βουλγαρικός, -ή, -ό βραζιλ. βραζιλιάνικος, -η, -ο Γ
γ΄ εν. πρόσ. τρίτο ενικό πρόσωπο γαλλ. γαλλικός, -ή, -ό γεν. γενική γενουατ. γενουατικός, -ή, -ό γερμαν. γερμανικός, -ή, -ό Δ
δεικ. δεικτικό δηλ. δηλαδή διεθν. διεθνής, διεθνώς δοτ. δοτική Ε
εβρ. εβραϊκός, -ή, -ό ειρων. ειρωνικά ελνστ. ελληνιστικός, -ή, -ό ενεστ. ενεστώτας ενν. εννοείται επέκτ. επέκταση επίθ. επίθετο επίρρ. επίρρημα επιφών. επιφώνημα επιφωνημ. επιφωνηματικός, -ή, -ό επών. επώνυμο εύχρ. εύχρηστος, -η, -ο εφημερ. εφημερίδα Θ
θηλ. θηλυκό Ι
ιαπων. ιαπωνικός, -ή, -ό ιδ. ιδίως ιδ. εύχρ. ιδίως εύχρηστο ινδ. ινδικός, -ή, -ό ιραν. ιρανικός, -ή, -ό ισπαν. ισπανικός, -ή, -ό ιταλ. ιταλικός, -ή, -ό Κ
κ. και κ.ά. και άλλα κ.λπ. και λοιπά κελτ. κελτικός, -ή, -ό κουτσοβλάχ. κουτσοβλάχικος, -η, -ο κυρ. κυρίως κυρ. εύχρ. κυρίως εύχρηστο κύρ. ό. κύριο όνομα Λ
λ. λέξη, λήμμα λατιν. λατινικός, -ή, -ό Μ
μαλαισ. μαλαισιανός, -ή, -ό μεγεθ. μεγεθυντικό μέλλ. μέλλοντας μέσ. μέσος, -η, -ο μόρ. μόριο μσν. μεσαιωνικός, -ή, -ό μτβ. μεταβατικό μτγν. μεταγενέστερος, -η, -ο μτφ. μεταφορικός, μεταφορικά μτχ. μετοχή Ν
νεότ. νεότερος, -η, -ο Ο
όν. όνομα ουγγρ. ουγγρικός, -ή, -ό ουδ. ουδέτερο ουσ. ουσιαστικό Π
π.χ. παραδείγματος χάριν παρακ. και παρακείμ. παρακείμενος παρατατ. παρατατικός περσ. περσικός, -ή, -ό πιθ. πιθανόν πληθ. και πλ. πληθυντικός πορτογαλ. πορτογαλικός, -ή, -ό πρβλ. παράβαλε πρόθ. πρόθεση πρόσ. πρόσωπο προστακτ. προστακτικός, -ή, -ό Ρ
ρ. ρήμα ρουμαν. ρουμανικός, -ή, -ό ρωσ. ρωσικός, -ή, -ό Σ
σερβ. σερβικός, -ή, -ό σκωπτ. σκωπτικά σλαβ. σλαβικός, -ή, -ό στερητ. στερητικό σύνδ. σύνδεσμος συνήθ. συνήθως συνηθέστ. συνηθέστερος, -η, -ο συνών. συνώνυμος, συνώνυμα Τ
τακτ. τακτικός, -ή, -ό τοπ. τοπικός, -ή, -ό τουρ. τουρκικός, -ή, -ό τουρκοπερσ. τουρκοπερσικός, -ή, -ό τσεχ. τσεχικός, -ή, -ό τσιγγ. τσιγγάνικος, -η, -ο Υ
υβριστ. υβριστικά υπερθετ. υπερθετικός υποκορ. υποκοριστικός, -ή, -ό υποτιμητ. υποτιμητικά υποχωρητ. υποχωρητικός, -ή, -ό Φ
φρ. φράση Χ
χρον. χρονικός
Ομάδα εργασίας
- Σχεδιασμός - Γενική Επιμέλεια
- Κ. Θεοδωρίδης, Ε. Μητρούση
- Σχεδιασμός φόρμας σύνταξης και ψηφιοποίησης
- Κ. Θεοδωρίδης, Ε. Μητρούση
- Φιλολογική επεξεργασία ηλεκτρονικών λημμάτων / τελικού κειμένου
- Ε. Μητρούση
- Φιλολογικές εργασίες για τη διαμόρφωση του ηλεκτρονικού περιβάλλοντος
- Ε. Μητρούση
- Ηλεκτρονική υλοποίηση
- Κ. Θεοδωρίδης