Λεξικό της λαϊκής και της περιθωριακής γλώσσας
Εισαγωγή
Μέσα στις 50.000 περίπου λέξεις και φράσεις και στις 250.000 σημασίες περιλαμβάνονται η γλώσσα της λαϊκής - της αργκό - των μηχανόβιων - των ναρκωτικών - της φυλακής - του χαρτοπαιγνίου - του ποδοσφαίρου - του αθλητισμού - του στρατού - των ναυτικών - του καφενείου - των εργατών - των νηπίων - των εφημερίδων - της τηλεόρασης - της νεοαργκό που αποτελεί τη γλώσσα της νεολαίας και ιδίως, λέξεις και φράσεις της καθημερινής μας ζωής.
Το Λεξικό του Γεωργίου Κάτου είναι έργο ενός εμπειρικού θιασώτη και τεχνίτη της γλώσσας, ιδιαίτερα εκείνης των λαϊκών ανθρώπων. Πρόκειται για την περιεκτικότερη συλλογή τεκμηρίων αυθεντικού λόγου από όλο το φάσμα των ταπεινών γλωσσικών χρήσεων, με κύρια αρετή την πιστή και αναλυτική παράθεση δειγμάτων της πολύτιμης γλωσσικής παρακαταθήκης των απλών και των βασανισμένων ανθρώπων. Αποτελεί απαραίτητο συμπλήρωμα των γνωστών λεξικών της ελληνικής.
Περιεχόμενα
Αναζήτηση
- εντάξει,
- επίρρ. [<αρχ. φρ. ἐν + τάξει (= με τακτικό τρόπο)]. 1. κατάφαση με την έννοια του σύμφωνοι, οπωσδήποτε: «εντάξει θα ’ρθω || εντάξει, ρε φίλε, θα σου δώσω αυτά που σου χρωστάω!». 2. όλα είναι μια χαρά: «είστε όλοι ευχαριστημένοι; -Εντάξει». (Λαϊκό τραγούδι: φόρεσε το σκούρο του, άναψε το πούρο του, πήρε το αμάξι του και εντάξει του). 3. δηλώνει ικανοποίηση, αλλά όχι τόση όση ήθελε ή προσδοκούσε ο συνομιλητής μας: «είσαι ευχαριστημένος μ’ αυτά τα λεφτά που σου δίνω; -Εντάξει μωρέ, δε θα μαλώσουμε τώρα». 4. δηλώνει συμβιβαστική διάθεση, έπειτα από ένα διάστημα αντίστασης ή άρνησης: «αφού επιμένεις πως σου είναι τόσο απαραίτητο, εντάξει, με γεια σου με χαρά σου». 5. δηλώνει αγανάκτηση ή δυσφορία σε κάποιον που μας μιλάει επίμονα πάνω στο θέμα που τον ενδιαφέρει ή τον απασχολεί, προσπαθώντας να τον εμποδίσουμε να συνεχίσει να μας μιλάει: «εντάξει είπα, θα δω τι μπορώ να κάνω || εντάξει, σ’ άκουσα, δεν είμαι κουφός!». 6. ως επίθ. στην περίπτωση που ο ομιλητής χαρακτηρίζει κάποιον ή κάτι ως πολύ καλό: «είναι πολύ εντάξει άνθρωπος || είναι πολύ εντάξει αυτοκίνητο». 7. επαναλαμβάνεται συχνά πυκνά σε μια διήγηση χωρίς ιδιαίτερο λόγο, αλλά μόνο και μόνο από συνήθεια. 8. ως άκλ. ουσ. το εντάξει, η συμφωνία, ο συμβιβασμός: «αν δεν ακούσω το εντάξει απ’ το στόμα του, δεν ησυχάζω». (Ακολουθούν 14 φρ.)·
- δε μου φέρθηκε εντάξει, δε μου συμπεριφέρθηκε με το σωστό, με τον ενδεδειγμένο τρόπο: «πάντοτε τον βοηθούσα κι όταν μια φορά ζήτησα τη βοήθειά του, δε μου φέρθηκε εντάξει»·
- δίνω το εντάξει, επιτρέπω σε κάποιον να ενεργήσει: «ποιος σου ’δωσε το εντάξει να μπεις μέσα;». Συνών. δίνω το οκέι·
- δεν είναι εντάξει, δε συμπεριφέρεται σωστά, δεν είναι καθώς πρέπει: «να προσέχεις μ’ αυτόν που κάνεις παρέα, γιατί δεν είναι εντάξει». (Λαϊκό τραγούδι: έχεις γνώμη τώρα αλλάξει, Βαγγελιώ, δεν είσαι εντάξει)·
- δεν είναι εντάξει η δουλειά, βλ. λ. δουλειά·
- είμαι εντάξει, α. δέχομαι, είμαι σύμφωνος, συμφωνώ: «αν συμφωνεί ο τάδε, τότε κι εγώ είμαι εντάξει». β. είμαι ικανοποιημένος: «είμαι εντάξει μ’ αυτά που μ’ έχεις δώσει». γ. βρίσκομαι σε καλή ψυχική ή ψυχολογική κατάσταση: «τον πρώτο καιρό που πέθανε ο πατέρας μου, ήμουν για κλάματα, αλλά μετά από τόσα χρόνια νομίζω πως είμαι κάπως εντάξει». δ. δεν εκκρεμεί τίποτα σε βάρος μου: «μόλις ο τροχονόμος είδε πως είμαι εντάξει, μ’ άφησε να φύγω». ε. συμπεριφέρομαι με το σωστό, με τον ενδεδειγμένο τρόπο: «να ξαναφέρεις το φίλο σου στην παρέα μας γιατί είναι πολύ εντάξει». (Λαϊκό τραγούδι: γι’ αυτό σαν πήγε του λέει με γέλιο, καταλαβαίνω τι θες να πεις· μια κι είσ’ εντάξει, βρε φανταράκι, πάρε μια άδεια και άντε να τη δεις). στ. είμαι τίμιος: «δεν μπορείς να πεις πως σε αδίκησα, γιατί εγώ σ’ αυτά τα πράγματα είμαι εντάξει». Συνών. είμαι οκέι·
- δεν τη βλέπω εντάξει τη δουλειά, βλ. λ. δουλειά·
- δεν τη βρίσκω εντάξει τη δουλειά, βλ. λ. δουλειά·
- είναι εντάξει, είναι σωστός, είναι καθώς πρέπει: «τον βάλαμε αμέσως στην παρέα μας, γιατί με δυο τρεις χειρονομίες που έκανε, καταλάβαμε πως είναι εντάξει». Συνών. είναι οκέι·
- είναι εντάξει τα πράγματα ή τα πράγματα είναι εντάξει, βλ. λ. πρά(γ)μα·
- εντάξει και παρατάξει, βλ. φρ. εν τάξη και παρατάξει, λ. τάξη·
- εντάξει μωρέ, περίπου καλά, περίπου ικανοποιητικά: «πώς πήγε η δουλειά; -Εντάξει μωρέ»
- εντάξει μωρέ! έκφραση αδιαφορίας για κάτι κακό ή για κάτι που δεν έγινε με τον ορθό, τον σωστό τρόπο, ίδιον του νεοελληνικού ζαμανφουτισμού. Συνήθως ακολουθείται από το τι έγινε(!): «κύριε, όπως κάνατε όπισθεν με τ’ αυτοκίνητό σας, χτυπήσατε την πόρτα του αυτοκινήτου μου και τη βαθουλώσατε. -Εντάξει μωρέ, τι έγινε!»·
- λέω το εντάξει, δέχομαι, αποδέχομαι, συμφωνώ: «όταν βλέπω πως πάει να γίνει μια σωστή δουλειά, λέω το εντάξει». Συνών. λέω το οκέι·
- με βρίσκουν εντάξει, μετά από έλεγχο ανακαλύπτουν πως δεν εκκρεμεί τίποτα σε βάρος μου: «μετά τον έλεγχο που μου ’καναν οι αστυνομικοί, με βρήκαν εντάξει και μ’ άφησαν να φύγω || μετά την εξέταση που μου ’κανε ο γιατρός, με βρήκε εντάξει». (Λαϊκό τραγούδι: μας πήρανε πλημμέλημα επί διαταράξει, μα όλα τα μητρώα μας τα βρήκανε εντάξει). Συνών. με βρίσκουν οκέι·
- ξηγιέμαι εντάξει, α. συμπεριφέρομαι με το σωστό, με τον ενδεδειγμένο τρόπο: «όποιος μου φέρεται σωστά, του ξηγιέμαι κι εγώ εντάξει». (Λαϊκό τραγούδι: δυο και δυο κι άλλα δυο και δυο το οχτώ δεκάξι, πρέπει να κάνεις τουμπεκί και να ξηγιέσαι εντάξει). β. συμπεριφέρομαι με τιμιότητα: «αποκλείεται να σ’ αδίκησε αυτός ο άνθρωπος γιατί ξέρω πως ξηγιέται εντάξει». (Λαϊκό τραγούδι: βλέπεις εντάξει σου ξηγιέμαι, πως σε λατρεύω δεν τ’ αρνιέμαι)·
- στο εντάξει, με πολύ καλό, με πολύ ωραίο τρόπο: «εκεί που θα πας να συμπεριφέρεσαι στο εντάξει, αν θέλεις να σ’ εκτιμούν». (Εβραίικο τραγούδι: στης ταβέρνας τον πελάτη κάνω εγώ κόλπα πολλά. Και τα παίρνω απ’ όποιον πίνει και στο εντάξει τραγουδάω)·
- τα κανόνισα όλα στο εντάξει, διευθέτησα τα πράγματα όπως ακριβώς έπρεπε να διευθετηθούν: «κανόνισες τα πράγματα όπως συμφωνήσαμε; -Τα κανόνισα όλα στο εντάξει»·
- τα κάνω όλα στο εντάξει, ενεργώ, συμπεριφέρομαι με το σωστό, με τον ενδεδειγμένο τρόπο, καθώς πρέπει: «πολύ την αγαπώ τη γυναίκα μου, γιατί τα κάνει όλα στο εντάξει». (Λαϊκό τραγούδι: βρήκα μια όμορφη και μαυρομάτα κι όχι πονηρή γαλανομάτα. Μου τα κάνει όλα στο εντάξει, τσάρκες πάμε τα βράδια με τ’ αμάξι)·
- φαίνομαι εντάξει, βλ. φρ. ξηγιέμαι εντάξει. (Λαϊκό τραγούδι: δεν είσ’ αυτός που ήσουνα έχεις πολύ αλλάξει, διστάζεις νε με παντρευτείς και να φανείς εντάξει)·
- φέρομαι εντάξει, βλ. φρ. ξηγιέμαι εντάξει. (Λαϊκό τραγούδι: άντρα εκατό καράτια πώς τον έκανες κομμάτια, που κι εντάξει σου φερόμουν κι όλα σου τα χάρισα, τώρα για τα περαιτέρω είναι αλλουνού καπέλο, εγώ πήρα το δικό μου κι όμορφα καθάρισα).
- επίρρ. [<αρχ. φρ. ἐν + τάξει (= με τακτικό τρόπο)]. 1. κατάφαση με την έννοια του σύμφωνοι, οπωσδήποτε: «εντάξει θα ’ρθω || εντάξει, ρε φίλε, θα σου δώσω αυτά που σου χρωστάω!». 2. όλα είναι μια χαρά: «είστε όλοι ευχαριστημένοι; -Εντάξει». (Λαϊκό τραγούδι: φόρεσε το σκούρο του, άναψε το πούρο του, πήρε το αμάξι του και εντάξει του). 3. δηλώνει ικανοποίηση, αλλά όχι τόση όση ήθελε ή προσδοκούσε ο συνομιλητής μας: «είσαι ευχαριστημένος μ’ αυτά τα λεφτά που σου δίνω; -Εντάξει μωρέ, δε θα μαλώσουμε τώρα». 4. δηλώνει συμβιβαστική διάθεση, έπειτα από ένα διάστημα αντίστασης ή άρνησης: «αφού επιμένεις πως σου είναι τόσο απαραίτητο, εντάξει, με γεια σου με χαρά σου». 5. δηλώνει αγανάκτηση ή δυσφορία σε κάποιον που μας μιλάει επίμονα πάνω στο θέμα που τον ενδιαφέρει ή τον απασχολεί, προσπαθώντας να τον εμποδίσουμε να συνεχίσει να μας μιλάει: «εντάξει είπα, θα δω τι μπορώ να κάνω || εντάξει, σ’ άκουσα, δεν είμαι κουφός!». 6. ως επίθ. στην περίπτωση που ο ομιλητής χαρακτηρίζει κάποιον ή κάτι ως πολύ καλό: «είναι πολύ εντάξει άνθρωπος || είναι πολύ εντάξει αυτοκίνητο». 7. επαναλαμβάνεται συχνά πυκνά σε μια διήγηση χωρίς ιδιαίτερο λόγο, αλλά μόνο και μόνο από συνήθεια. 8. ως άκλ. ουσ. το εντάξει, η συμφωνία, ο συμβιβασμός: «αν δεν ακούσω το εντάξει απ’ το στόμα του, δεν ησυχάζω». (Ακολουθούν 14 φρ.)·
Οδηγίες Αναζήτησης
Διπλό κλικ σε μία λέξη οδηγεί σε αναζήτηση με την επιλεγμένη λέξη. Αποτελεί βοηθητική λειτουργία ειδικότερα σε λέξεις που ακολουθούν συντομογραφίες π.χ. Βλ., Πβ., ΣΥΝ. ...
- Πεδίο Αναζήτηση
-
Στο πρώτο πεδίο μπορείτε να πληκτρολογήσετε μέρος του λήμματος, χρησιμοποιώντας τον αστερίσκο * για το υπόλοιπο.
Η επιλογή αυτή είναι χρήσιμη, όταν θέλετε να αναζητήσετε ομάδες λέξεων που περιέχουν το μόρφημα ή την ακολουθία χαρακτήρων που πληκτρολογείτε.
Παραδείγματα:- κρατ* (όλες οι λέξεις που αρχίζουν από «κρατ») : κράτος, κρατισμός, κρατώ κλπ.
- *κρατ* (όλες οι λέξεις που περιέχουν το «κρατ»): αισθησιοκράτης, αισθησιοκρατία, αιτιοκρατία κλπ.
- *ισμός (όλες οι λέξεις που λήγουν σε «ισμός»): ανιμισμός, κρατισμός, υλισμός κλπ.
- κ*ισμός (όλες οι λέξεις που αρχίζουν από «κ» και λήγουν σε «ισμός»): κλασικισμός, κομμουνισμός, κρατισμός κλπ
Παρατήρηση
Αν δε βάλετε καθόλου * το σύστημα τοποθετεί ένα * στο τέλος της λέξης. κρατ κρατ* - Ερμήνευμα / Σώμα κειμένων
Το πεδίο αυτό είναι ανοιχτό και σας επιτρέπει να εισαγάγετε έναν όρο, ο οποίος ανιχνεύεται στο σύνολο του λήμματος.
Υπόδειξη
Μη χρησιμοποιείτε ολόκληρες λέξεις, προτιμήστε το θέμα τους· π.χ. δώστε "πολεμ", αντί για "πόλεμος", "πολεμικός" κλπ.Η επιλογή αυτή είναι χρήσιμη, όταν θέλετε να αναζητήσετε ομάδες λέξεων που είναι εννοιολογικά συγγενείς.
- Παράδειγμα Χρήσης
Εδώ πληκτρολογείτε μια λέξη, η οποία περιμένετε να εμφανιστεί σε πρόταση που είναι παράδειγμα χρήσης του λήμματος.
Υπόδειξη
Μη χρησιμοποιείτε ολόκληρες λέξεις, προτιμήστε το θέμα τους· π.χ. δώστε "πολεμ", αντί για "πόλεμος", "πολεμικός" κλπ.- Γραμματική - Σύνταξη
Επιλέγετε τον επιθυμητό τρόπο σύνταξης της λέξης. Αυτό θα περιορίσει την αναζήτηση σε λέξεις που μία τουλάχιστον σημασία τους συντάσσεται με τον συγκεκριμένο τρόπο.
Για παράδειγμα, με την επιλογή «ως επίθετο» θα εμφανιστούν λήμματα που, ενώ ανήκουν σε άλλη γραμματική κατηγορία, χρησιμοποιούνται με τη σημασία επιθέτου και συντάσσονται αναλόγως.
- Επίπεδο Ύφους
Το μενού προεπιλογών που εμφανίζεται περιλαμβάνει διαφορετικά επίπεδα ύφους, τα οποία αφορούν είτε όλο το λήμμα είτε κάποια από τις σημασίες του, ώστε να επιλέξετε αυτό που σας ενδιαφέρει.
Για παράδειγμα, με την επιλογή «ειρωνικό», θα εμφανιστούν
- λήμματα που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά σε ειρωνικό επίπεδο ύφους
- λήμματα που μία τους σημασία χρησιμοποιείται σε ειρωνικό επίπεδο ύφους
- Σημασιολογικό πεδίο
Επιλέγετε το σημασιολογικό πεδίο στο οποίο ανήκει η σημασία ή κάποια από τις σημασίες του λήμματος. Η επιλογή αυτή είναι χρήσιμη, όταν θέλετε να ζητήσετε ομάδες λέξεων που σχετίζονται με κάποια θεματική περιοχή.
- Ετυμολογία
Εμφανίζεται ένα μενού προεπιλογών που περιλαμβάνει τις διάφορες ετυμολογικές κατηγορίες, ώστε να επιλέξετε αυτή που σας ενδιαφέρει.
- Τύπος Λήμματος
Εμφανίζεται ένα μενού προεπιλογών που περιλαμβάνει τις διάφορες γραμματικές κατηγορίες, ώστε να επιλέξετε το μέρος του λόγου που σας ενδιαφέρει.
- Χρήση
Επιλέγετε την επιθυμητή χρήση της λέξης. Αυτό θα περιορίσει την αναζήτηση σε λέξεις που μία τουλάχιστον σημασία τους έχει τη συγκεκριμένη χρήση.
Συντομογραφίες
Α
αγγλ. αγγλικός, -ή, -ό άγν. ετυμολ. άγνωστης ετυμολογίας αιτιατ. αιτιατική αιτιολογ. αιτιολογικός, -ή, -ό άκλ. άκλιτο αλβαν. αλβανικός, -ή, - ό αμερικ. αμερικανικός, -ή, -ό αμτβ. αμετάβατο αναφορ. αναφορικός, -ή, -ό αντίθ. αντίθετο αντων. αντωνυμία απαρέμφ. απαρέμφατο απρόσ. απρόσωπο αραβ. αραβικός, -ή, -ό αραβοτουρκ. αραβοτουρκικός, -ή, -ό αριθμ. αριθμός αρσ. αρσενικό αρχ. αρχαίος, -ία, -ιο αρχαϊστ. αρχαϊστικός, -ή, -ό Β
βενετ. βενετικός, -ή, -ό βλ. βλέπε βλ. και φρ. βλέπε και φράση βλ. συνηθέστ. βλέπε συνηθέστερο βλ. φρ. βλέπε φράση βλάχ. βλάχικος, -η, -ο βουλγαρ. βουλγαρικός, -ή, -ό βραζιλ. βραζιλιάνικος, -η, -ο Γ
γ΄ εν. πρόσ. τρίτο ενικό πρόσωπο γαλλ. γαλλικός, -ή, -ό γεν. γενική γενουατ. γενουατικός, -ή, -ό γερμαν. γερμανικός, -ή, -ό Δ
δεικ. δεικτικό δηλ. δηλαδή διεθν. διεθνής, διεθνώς δοτ. δοτική Ε
εβρ. εβραϊκός, -ή, -ό ειρων. ειρωνικά ελνστ. ελληνιστικός, -ή, -ό ενεστ. ενεστώτας ενν. εννοείται επέκτ. επέκταση επίθ. επίθετο επίρρ. επίρρημα επιφών. επιφώνημα επιφωνημ. επιφωνηματικός, -ή, -ό επών. επώνυμο εύχρ. εύχρηστος, -η, -ο εφημερ. εφημερίδα Θ
θηλ. θηλυκό Ι
ιαπων. ιαπωνικός, -ή, -ό ιδ. ιδίως ιδ. εύχρ. ιδίως εύχρηστο ινδ. ινδικός, -ή, -ό ιραν. ιρανικός, -ή, -ό ισπαν. ισπανικός, -ή, -ό ιταλ. ιταλικός, -ή, -ό Κ
κ. και κ.ά. και άλλα κ.λπ. και λοιπά κελτ. κελτικός, -ή, -ό κουτσοβλάχ. κουτσοβλάχικος, -η, -ο κυρ. κυρίως κυρ. εύχρ. κυρίως εύχρηστο κύρ. ό. κύριο όνομα Λ
λ. λέξη, λήμμα λατιν. λατινικός, -ή, -ό Μ
μαλαισ. μαλαισιανός, -ή, -ό μεγεθ. μεγεθυντικό μέλλ. μέλλοντας μέσ. μέσος, -η, -ο μόρ. μόριο μσν. μεσαιωνικός, -ή, -ό μτβ. μεταβατικό μτγν. μεταγενέστερος, -η, -ο μτφ. μεταφορικός, μεταφορικά μτχ. μετοχή Ν
νεότ. νεότερος, -η, -ο Ο
όν. όνομα ουγγρ. ουγγρικός, -ή, -ό ουδ. ουδέτερο ουσ. ουσιαστικό Π
π.χ. παραδείγματος χάριν παρακ. και παρακείμ. παρακείμενος παρατατ. παρατατικός περσ. περσικός, -ή, -ό πιθ. πιθανόν πληθ. και πλ. πληθυντικός πορτογαλ. πορτογαλικός, -ή, -ό πρβλ. παράβαλε πρόθ. πρόθεση πρόσ. πρόσωπο προστακτ. προστακτικός, -ή, -ό Ρ
ρ. ρήμα ρουμαν. ρουμανικός, -ή, -ό ρωσ. ρωσικός, -ή, -ό Σ
σερβ. σερβικός, -ή, -ό σκωπτ. σκωπτικά σλαβ. σλαβικός, -ή, -ό στερητ. στερητικό σύνδ. σύνδεσμος συνήθ. συνήθως συνηθέστ. συνηθέστερος, -η, -ο συνών. συνώνυμος, συνώνυμα Τ
τακτ. τακτικός, -ή, -ό τοπ. τοπικός, -ή, -ό τουρ. τουρκικός, -ή, -ό τουρκοπερσ. τουρκοπερσικός, -ή, -ό τσεχ. τσεχικός, -ή, -ό τσιγγ. τσιγγάνικος, -η, -ο Υ
υβριστ. υβριστικά υπερθετ. υπερθετικός υποκορ. υποκοριστικός, -ή, -ό υποτιμητ. υποτιμητικά υποχωρητ. υποχωρητικός, -ή, -ό Φ
φρ. φράση Χ
χρον. χρονικός
Ομάδα εργασίας
- Σχεδιασμός - Γενική Επιμέλεια
- Κ. Θεοδωρίδης, Ε. Μητρούση
- Σχεδιασμός φόρμας σύνταξης και ψηφιοποίησης
- Κ. Θεοδωρίδης, Ε. Μητρούση
- Φιλολογική επεξεργασία ηλεκτρονικών λημμάτων / τελικού κειμένου
- Ε. Μητρούση
- Φιλολογικές εργασίες για τη διαμόρφωση του ηλεκτρονικού περιβάλλοντος
- Ε. Μητρούση
- Ηλεκτρονική υλοποίηση
- Κ. Θεοδωρίδης