Λεξικό της λαϊκής και της περιθωριακής γλώσσας
Εισαγωγή
Μέσα στις 50.000 περίπου λέξεις και φράσεις και στις 250.000 σημασίες περιλαμβάνονται η γλώσσα της λαϊκής - της αργκό - των μηχανόβιων - των ναρκωτικών - της φυλακής - του χαρτοπαιγνίου - του ποδοσφαίρου - του αθλητισμού - του στρατού - των ναυτικών - του καφενείου - των εργατών - των νηπίων - των εφημερίδων - της τηλεόρασης - της νεοαργκό που αποτελεί τη γλώσσα της νεολαίας και ιδίως, λέξεις και φράσεις της καθημερινής μας ζωής.
Το Λεξικό του Γεωργίου Κάτου είναι έργο ενός εμπειρικού θιασώτη και τεχνίτη της γλώσσας, ιδιαίτερα εκείνης των λαϊκών ανθρώπων. Πρόκειται για την περιεκτικότερη συλλογή τεκμηρίων αυθεντικού λόγου από όλο το φάσμα των ταπεινών γλωσσικών χρήσεων, με κύρια αρετή την πιστή και αναλυτική παράθεση δειγμάτων της πολύτιμης γλωσσικής παρακαταθήκης των απλών και των βασανισμένων ανθρώπων. Αποτελεί απαραίτητο συμπλήρωμα των γνωστών λεξικών της ελληνικής.
Περιεχόμενα
Αναζήτηση
- γαμώτο
- κ. γαμώτη, άκλ. [από το γαμώ το..., γαμώ τη…]. 1α. ως επιφών. με πρόταξη το ρε φανερώνει αγανάκτηση: «γιατί άργησες, ρε γαμώτο!» β. δυσαρέσκεια: «πάλι εγώ θα πάω, ρε γαμώτο!». γ. έκπληξη: «από πού ξεφύτρωσε αυτός, ρε γαμώτο!». δ. θαυμασμό: «για δες, ρε γαμώτο, τι όμορφη που είναι η φύση!». ε. λύπη: «ρε γαμώτο, πάει ο άνθρωπος!». στ. παράπονο: «γιατί, ρε γαμώτο, δεν παίρνετε και μένα μαζί σας!». ζ. απογοήτευση: «ε ρε γαμώτο, για πέντε λεπτά δεν προλάβαμε το τρένο!». (Λαϊκό τραγούδι: θα τα βάλω όλα μπουρλότο, να γλιτώσω ρε γαμώτο). 2. ως ουσ. το γαμώτο, η δυσκολία: «πρέπει να προσέξουμε σ’ αυτό το σημείο τη δουλειά, γιατί εκεί είναι όλο το γαμώτο». 3α. ως επίρρ. με πρόταξη το και, πάρα πολύ ωραία, πάρα πολύ όμορφα: «ήταν τόσο οργανωμένα όλα στην εκδρομή μας, που περάσαμε και γαμώτο». β. πάρα πολύ άσχημα: «ήταν τόσο χάλια ο καιρός κατά τη διάρκεια της εκδρομής μας, που περάσαμε και γαμώτο»·
- γαμώτο σου! δηλώνει παράκληση, ικεσία, σε παρακαλώ, σε ικετεύω: «γαμώτο σου, σταμάτα πια αυτή την γκρίνια! || δώσε μου, ρε γαμώτο σου, τα λεφτά που μου χρειάζονται! || έλα, ρε γαμώτο σου, πάρε το γιο μου στη δουλειά σου!»·
- για ένα γαμώτο, για το φιλότιμο, για την αξιοπρέπεια: «τα καλά τα παλικάρια ζούνε για ένα γαμώτο και δεν ξεφτιλίζονται στη ζωή τους»·
- για την Ελλάδα, ρε γαμώτο! βλ. λ. Ελλάδα·
- για το γαμώτο, για το πείσμα, για τον εγωισμό: «θα τον κάνω μεγάλη ζημιά τον αλήτη, για το γαμώτο». Συνήθως της φρ. προτάσσεται το έτσι·
- εδώ είναι το γαμώτο ή εδώ είναι όλο το γαμώτο, α. εδώ είναι η συγκεκριμένη αιτία που μου προξενεί πείσμα ή αγανάκτηση: «τώρα που τα κονόμησε, έγινε ακατάδεχτος κι εδώ είναι το γαμώτο, γιατί όσο δεν είχε μία, έτρεχε από πίσω μου». β. εδώ είναι που βρίσκεται το συγκεκριμένο εμπόδιο, η συγκεκριμένη δυσκολία: «εδώ είναι το γαμώτο της δουλειάς, η αρχή, γιατί, αν οργανωθούμε σωστά, όλα θα πάνε ρολόι»·
- έγινε σαν τον άγιο Γαμώτο, βρίσκεται σε άθλια ψυχολογική κατάσταση κάτι που γίνεται αμέσως αντιληπτό από την έκφρασή του: «χώρισε πρόσφατα με τη γυναίκα του κι έγινε σαν τον άγιο Γαμώτο». Από τις όψεις των αγίων που φαίνονται ταλαιπωρημένες λόγω της λιτής τους ζωής·
- όχι, ρε γαμώτο! έκφραση αγανάκτησης ή απελπισίας, συνήθως για επαναλαμβανόμενο λάθος ή για νέα ατυχία ή δυσκολία: «όχι, ρε γαμώτο, πάλι λάθος έγινε η δουλειά! || όχι, ρε γαμώτο, πάλι σε μένα έτυχε να φυλάξω βάρδια!»·
- φτου, γαμώτο! επιφωνηματική έκφραση, που δηλώνει εκνευρισμό, απογοήτευση, δυσαρέσκεια ή απελπισία: «φτου γαμώτο, πάλι την έκαναν κοπάνα τρεις εργάτες μου! || φτου γαμώτο, τίποτα δεν πάει καλά σ’ αυτή τη δουλειά! || φτου γαμώτο, πώς θα τα βγάλω πέρα!». Συνήθως μετά το φτου, ακολουθεί το ρε.
- κ. γαμώτη, άκλ. [από το γαμώ το..., γαμώ τη…]. 1α. ως επιφών. με πρόταξη το ρε φανερώνει αγανάκτηση: «γιατί άργησες, ρε γαμώτο!» β. δυσαρέσκεια: «πάλι εγώ θα πάω, ρε γαμώτο!». γ. έκπληξη: «από πού ξεφύτρωσε αυτός, ρε γαμώτο!». δ. θαυμασμό: «για δες, ρε γαμώτο, τι όμορφη που είναι η φύση!». ε. λύπη: «ρε γαμώτο, πάει ο άνθρωπος!». στ. παράπονο: «γιατί, ρε γαμώτο, δεν παίρνετε και μένα μαζί σας!». ζ. απογοήτευση: «ε ρε γαμώτο, για πέντε λεπτά δεν προλάβαμε το τρένο!». (Λαϊκό τραγούδι: θα τα βάλω όλα μπουρλότο, να γλιτώσω ρε γαμώτο). 2. ως ουσ. το γαμώτο, η δυσκολία: «πρέπει να προσέξουμε σ’ αυτό το σημείο τη δουλειά, γιατί εκεί είναι όλο το γαμώτο». 3α. ως επίρρ. με πρόταξη το και, πάρα πολύ ωραία, πάρα πολύ όμορφα: «ήταν τόσο οργανωμένα όλα στην εκδρομή μας, που περάσαμε και γαμώτο». β. πάρα πολύ άσχημα: «ήταν τόσο χάλια ο καιρός κατά τη διάρκεια της εκδρομής μας, που περάσαμε και γαμώτο»·
Οδηγίες Αναζήτησης
Διπλό κλικ σε μία λέξη οδηγεί σε αναζήτηση με την επιλεγμένη λέξη. Αποτελεί βοηθητική λειτουργία ειδικότερα σε λέξεις που ακολουθούν συντομογραφίες π.χ. Βλ., Πβ., ΣΥΝ. ...
- Πεδίο Αναζήτηση
-
Στο πρώτο πεδίο μπορείτε να πληκτρολογήσετε μέρος του λήμματος, χρησιμοποιώντας τον αστερίσκο * για το υπόλοιπο.
Η επιλογή αυτή είναι χρήσιμη, όταν θέλετε να αναζητήσετε ομάδες λέξεων που περιέχουν το μόρφημα ή την ακολουθία χαρακτήρων που πληκτρολογείτε.
Παραδείγματα:- κρατ* (όλες οι λέξεις που αρχίζουν από «κρατ») : κράτος, κρατισμός, κρατώ κλπ.
- *κρατ* (όλες οι λέξεις που περιέχουν το «κρατ»): αισθησιοκράτης, αισθησιοκρατία, αιτιοκρατία κλπ.
- *ισμός (όλες οι λέξεις που λήγουν σε «ισμός»): ανιμισμός, κρατισμός, υλισμός κλπ.
- κ*ισμός (όλες οι λέξεις που αρχίζουν από «κ» και λήγουν σε «ισμός»): κλασικισμός, κομμουνισμός, κρατισμός κλπ
Παρατήρηση
Αν δε βάλετε καθόλου * το σύστημα τοποθετεί ένα * στο τέλος της λέξης. κρατ κρατ* - Ερμήνευμα / Σώμα κειμένων
Το πεδίο αυτό είναι ανοιχτό και σας επιτρέπει να εισαγάγετε έναν όρο, ο οποίος ανιχνεύεται στο σύνολο του λήμματος.
Υπόδειξη
Μη χρησιμοποιείτε ολόκληρες λέξεις, προτιμήστε το θέμα τους· π.χ. δώστε "πολεμ", αντί για "πόλεμος", "πολεμικός" κλπ.Η επιλογή αυτή είναι χρήσιμη, όταν θέλετε να αναζητήσετε ομάδες λέξεων που είναι εννοιολογικά συγγενείς.
- Παράδειγμα Χρήσης
Εδώ πληκτρολογείτε μια λέξη, η οποία περιμένετε να εμφανιστεί σε πρόταση που είναι παράδειγμα χρήσης του λήμματος.
Υπόδειξη
Μη χρησιμοποιείτε ολόκληρες λέξεις, προτιμήστε το θέμα τους· π.χ. δώστε "πολεμ", αντί για "πόλεμος", "πολεμικός" κλπ.- Γραμματική - Σύνταξη
Επιλέγετε τον επιθυμητό τρόπο σύνταξης της λέξης. Αυτό θα περιορίσει την αναζήτηση σε λέξεις που μία τουλάχιστον σημασία τους συντάσσεται με τον συγκεκριμένο τρόπο.
Για παράδειγμα, με την επιλογή «ως επίθετο» θα εμφανιστούν λήμματα που, ενώ ανήκουν σε άλλη γραμματική κατηγορία, χρησιμοποιούνται με τη σημασία επιθέτου και συντάσσονται αναλόγως.
- Επίπεδο Ύφους
Το μενού προεπιλογών που εμφανίζεται περιλαμβάνει διαφορετικά επίπεδα ύφους, τα οποία αφορούν είτε όλο το λήμμα είτε κάποια από τις σημασίες του, ώστε να επιλέξετε αυτό που σας ενδιαφέρει.
Για παράδειγμα, με την επιλογή «ειρωνικό», θα εμφανιστούν
- λήμματα που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά σε ειρωνικό επίπεδο ύφους
- λήμματα που μία τους σημασία χρησιμοποιείται σε ειρωνικό επίπεδο ύφους
- Σημασιολογικό πεδίο
Επιλέγετε το σημασιολογικό πεδίο στο οποίο ανήκει η σημασία ή κάποια από τις σημασίες του λήμματος. Η επιλογή αυτή είναι χρήσιμη, όταν θέλετε να ζητήσετε ομάδες λέξεων που σχετίζονται με κάποια θεματική περιοχή.
- Ετυμολογία
Εμφανίζεται ένα μενού προεπιλογών που περιλαμβάνει τις διάφορες ετυμολογικές κατηγορίες, ώστε να επιλέξετε αυτή που σας ενδιαφέρει.
- Τύπος Λήμματος
Εμφανίζεται ένα μενού προεπιλογών που περιλαμβάνει τις διάφορες γραμματικές κατηγορίες, ώστε να επιλέξετε το μέρος του λόγου που σας ενδιαφέρει.
- Χρήση
Επιλέγετε την επιθυμητή χρήση της λέξης. Αυτό θα περιορίσει την αναζήτηση σε λέξεις που μία τουλάχιστον σημασία τους έχει τη συγκεκριμένη χρήση.
Συντομογραφίες
Α
αγγλ. αγγλικός, -ή, -ό άγν. ετυμολ. άγνωστης ετυμολογίας αιτιατ. αιτιατική αιτιολογ. αιτιολογικός, -ή, -ό άκλ. άκλιτο αλβαν. αλβανικός, -ή, - ό αμερικ. αμερικανικός, -ή, -ό αμτβ. αμετάβατο αναφορ. αναφορικός, -ή, -ό αντίθ. αντίθετο αντων. αντωνυμία απαρέμφ. απαρέμφατο απρόσ. απρόσωπο αραβ. αραβικός, -ή, -ό αραβοτουρκ. αραβοτουρκικός, -ή, -ό αριθμ. αριθμός αρσ. αρσενικό αρχ. αρχαίος, -ία, -ιο αρχαϊστ. αρχαϊστικός, -ή, -ό Β
βενετ. βενετικός, -ή, -ό βλ. βλέπε βλ. και φρ. βλέπε και φράση βλ. συνηθέστ. βλέπε συνηθέστερο βλ. φρ. βλέπε φράση βλάχ. βλάχικος, -η, -ο βουλγαρ. βουλγαρικός, -ή, -ό βραζιλ. βραζιλιάνικος, -η, -ο Γ
γ΄ εν. πρόσ. τρίτο ενικό πρόσωπο γαλλ. γαλλικός, -ή, -ό γεν. γενική γενουατ. γενουατικός, -ή, -ό γερμαν. γερμανικός, -ή, -ό Δ
δεικ. δεικτικό δηλ. δηλαδή διεθν. διεθνής, διεθνώς δοτ. δοτική Ε
εβρ. εβραϊκός, -ή, -ό ειρων. ειρωνικά ελνστ. ελληνιστικός, -ή, -ό ενεστ. ενεστώτας ενν. εννοείται επέκτ. επέκταση επίθ. επίθετο επίρρ. επίρρημα επιφών. επιφώνημα επιφωνημ. επιφωνηματικός, -ή, -ό επών. επώνυμο εύχρ. εύχρηστος, -η, -ο εφημερ. εφημερίδα Θ
θηλ. θηλυκό Ι
ιαπων. ιαπωνικός, -ή, -ό ιδ. ιδίως ιδ. εύχρ. ιδίως εύχρηστο ινδ. ινδικός, -ή, -ό ιραν. ιρανικός, -ή, -ό ισπαν. ισπανικός, -ή, -ό ιταλ. ιταλικός, -ή, -ό Κ
κ. και κ.ά. και άλλα κ.λπ. και λοιπά κελτ. κελτικός, -ή, -ό κουτσοβλάχ. κουτσοβλάχικος, -η, -ο κυρ. κυρίως κυρ. εύχρ. κυρίως εύχρηστο κύρ. ό. κύριο όνομα Λ
λ. λέξη, λήμμα λατιν. λατινικός, -ή, -ό Μ
μαλαισ. μαλαισιανός, -ή, -ό μεγεθ. μεγεθυντικό μέλλ. μέλλοντας μέσ. μέσος, -η, -ο μόρ. μόριο μσν. μεσαιωνικός, -ή, -ό μτβ. μεταβατικό μτγν. μεταγενέστερος, -η, -ο μτφ. μεταφορικός, μεταφορικά μτχ. μετοχή Ν
νεότ. νεότερος, -η, -ο Ο
όν. όνομα ουγγρ. ουγγρικός, -ή, -ό ουδ. ουδέτερο ουσ. ουσιαστικό Π
π.χ. παραδείγματος χάριν παρακ. και παρακείμ. παρακείμενος παρατατ. παρατατικός περσ. περσικός, -ή, -ό πιθ. πιθανόν πληθ. και πλ. πληθυντικός πορτογαλ. πορτογαλικός, -ή, -ό πρβλ. παράβαλε πρόθ. πρόθεση πρόσ. πρόσωπο προστακτ. προστακτικός, -ή, -ό Ρ
ρ. ρήμα ρουμαν. ρουμανικός, -ή, -ό ρωσ. ρωσικός, -ή, -ό Σ
σερβ. σερβικός, -ή, -ό σκωπτ. σκωπτικά σλαβ. σλαβικός, -ή, -ό στερητ. στερητικό σύνδ. σύνδεσμος συνήθ. συνήθως συνηθέστ. συνηθέστερος, -η, -ο συνών. συνώνυμος, συνώνυμα Τ
τακτ. τακτικός, -ή, -ό τοπ. τοπικός, -ή, -ό τουρ. τουρκικός, -ή, -ό τουρκοπερσ. τουρκοπερσικός, -ή, -ό τσεχ. τσεχικός, -ή, -ό τσιγγ. τσιγγάνικος, -η, -ο Υ
υβριστ. υβριστικά υπερθετ. υπερθετικός υποκορ. υποκοριστικός, -ή, -ό υποτιμητ. υποτιμητικά υποχωρητ. υποχωρητικός, -ή, -ό Φ
φρ. φράση Χ
χρον. χρονικός
Ομάδα εργασίας
- Σχεδιασμός - Γενική Επιμέλεια
- Κ. Θεοδωρίδης, Ε. Μητρούση
- Σχεδιασμός φόρμας σύνταξης και ψηφιοποίησης
- Κ. Θεοδωρίδης, Ε. Μητρούση
- Φιλολογική επεξεργασία ηλεκτρονικών λημμάτων / τελικού κειμένου
- Ε. Μητρούση
- Φιλολογικές εργασίες για τη διαμόρφωση του ηλεκτρονικού περιβάλλοντος
- Ε. Μητρούση
- Ηλεκτρονική υλοποίηση
- Κ. Θεοδωρίδης