Λεξικό της λαϊκής και της περιθωριακής γλώσσας
Εισαγωγή
Μέσα στις 50.000 περίπου λέξεις και φράσεις και στις 250.000 σημασίες περιλαμβάνονται η γλώσσα της λαϊκής - της αργκό - των μηχανόβιων - των ναρκωτικών - της φυλακής - του χαρτοπαιγνίου - του ποδοσφαίρου - του αθλητισμού - του στρατού - των ναυτικών - του καφενείου - των εργατών - των νηπίων - των εφημερίδων - της τηλεόρασης - της νεοαργκό που αποτελεί τη γλώσσα της νεολαίας και ιδίως, λέξεις και φράσεις της καθημερινής μας ζωής.
Το Λεξικό του Γεωργίου Κάτου είναι έργο ενός εμπειρικού θιασώτη και τεχνίτη της γλώσσας, ιδιαίτερα εκείνης των λαϊκών ανθρώπων. Πρόκειται για την περιεκτικότερη συλλογή τεκμηρίων αυθεντικού λόγου από όλο το φάσμα των ταπεινών γλωσσικών χρήσεων, με κύρια αρετή την πιστή και αναλυτική παράθεση δειγμάτων της πολύτιμης γλωσσικής παρακαταθήκης των απλών και των βασανισμένων ανθρώπων. Αποτελεί απαραίτητο συμπλήρωμα των γνωστών λεξικών της ελληνικής.
Περιεχόμενα
Αναζήτηση
- βδομάδα
- κ. εβδομάδα, η, ουσ. [<αρχ. + ἑβδομάς], η εβδομάδα. (Ακολουθούν 20 φρ.)·
- ανάποδη βδομάδα, που κατά τη διάρκειά της συμβαίνουν ή συνέβησαν δυσάρεστα γεγονότα: «είμαι απογοητευμένος, γιατί πέρασα μια πολύ ανάποδη βδομάδα»·
- από βδομάδα, έκφραση με την οποία αναβάλλουμε κάτι που πρέπει να κάνουμε ή κάποια υποχρέωσή μας για την επόμενη εβδομάδα: «ο γιατρός μου συνέστησε δίαιτα, αλλά θα την αρχίσω από βδομάδα || είπες ότι σήμερα θα μου επέστρεφες τα λεφτά που μου χρωστάς. -Από βδομάδα». Συνών. από Δευτέρα·
- βδομάδα των παθών, περίοδος ταλαιπωριών: «η βδομάδα που μας έρχεται, θα είναι για μένα βδομάδα των παθών, γιατί πρέπει να τελειώσω ένα σωρό δουλειές». Αναφορά στην εβδομάδα που ο Χριστός υπέμεινε τα Πάθη μέχρι το Τετέλεσται επί του Σταυρού»·
- βουβή βδομάδα, η εβδομάδα που παρεμβάλλεται ανάμεσα στους τελευταίους Χαιρετισμούς και τη Μεγάλη Εβδομάδα: «μόλις περάσει η βουβή βδομάδα που διανύουμε, θα μπούμε στη Μεγάλη Βδομάδα»·
- είναι σαν Μεγάλη Βδομάδα, είναι πολύ θλιμμένος, πολύ στενοχωρημένος: «απ’ τη μέρα που χρεοκόπησε, είναι σαν Μεγάλη Βδομάδα ο φουκαράς». Από το ότι κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Βδομάδας οι χριστιανοί είναι συντετριμμένοι για τα Πάθη και τη Σταύρωση του Χριστού·
- είναι τελευταία βδομάδα των υπολοίπων, α. είναι εντελώς ανάξιος λόγου, εντελώς ασήμαντος, εντελώς τιποτένιος: «δεν έχει θέση στην παρέα μας, γιατί είναι τελευταία βδομάδα των υπολοίπων». Από το ότι στην τελευταία βδομάδα των εκπτώσεων, πωλείται σε εξευτελιστικές τιμές ό,τι έχει απομείνει από το εμπόρευμα, ιδίως ιματισμού. β. είναι πολύ κοντός και αδύνατος: «η γυναίκα του είναι δυο μέτρα, αλλ’ αυτός είναι τελευταία βδομάδα των υπολοίπων». Από το ότι την τελευταία βδομάδα των εκπτώσεων από τα είδη ιματισμού έχουν απομείνει τα πολύ μικρά νούμερα·
- η βδομάδα που τρέχει, η βδομάδα που διανύουμε: «μέσα στη βδομάδα που τρέχει, θα σου επιστρέψω τα δανεικά που σου πήρα»·
- η βδομάδα του διαβόλου, βλ. λ. διαβολοβδομάδα·
- η Βδομάδα των Παθών, βλ. φρ. η Μεγάλη Βδομάδα·
- η Μεγάλη Βδομάδα, η εβδομάδα πριν από την Κυριακή του Πάσχα, κατά την οποία διαδραματίστηκαν τα Πάθη του Χριστού: «η Μεγάλη Βδομάδα είναι βδομάδα νηστείας και προσευχής»·
- καθαρή βδομάδα, η πρώτη εβδομάδα της Μεγάλης Σαρακοστής: «απ’ την καθαρή βδομάδα αρχίζει η νηστεία των χριστιανών και τελειώνει με την Ανάσταση του Κυρίου»·
- κάθε βδομάδα, όλες τις βδομάδες, πάντα: «απ’ τη μέρα που παντρεύτηκε πηγαίνει κάθε βδομάδα στο χωριό για να δει τους γονείς του»·
- καλή βδομάδα! ευχή που ανταλλάσσεται μεταξύ των ανθρώπων κάθε Δευτέρα, που αρχίζει η καινούρια εβδομάδα·
- μ’ έχει από βδομάδα σε βδομάδα, αναβάλλει συνεχώς κάτι που πρέπει να κάνει ή να εκπληρώσει κάποια δέσμευση ή υποχρέωσή του: «μου χρωστάει κάτι λεφτά, αλλά δεν ξέρω πότε θα μου τα δώσει, γιατί το πάει από βδομάδα σε βδομάδα». Συνών. μ’ έχει από Δευτέρα σε Δευτέρα·
- με πάει από βδομάδα σε βδομάδα, βλ. φρ. μ’ έχει από βδομάδα σε βδομάδα·
- με ρίχνει από βδομάδα σε βδομάδα, βλ. συνηθέστ. μ’ έχει από βδομάδα σε βδομάδα·
- Μεγάλη Βδομάδα, περίοδος μεγάλης φτώχειας, κατά την οποία μας λείπει ακόμα και το καθημερινό φαγητό: «τον τελευταίο καιρό είναι για να με κλαις, γιατί δε μου ξανάτυχε τέτοια μεγάλη βδομάδα». Από το ότι τη Μεγάλη Βδομάδα είναι περίοδος αυστηρής νηστείας»·
- όλη η βδομάδα του γαμπρού κι η Κυριακή της νύφης, βλ. λ. νύφη·
- το πάει από βδομάδα σε βδομάδα, βλ. φρ. μ’ έχει από βδομάδα σε βδομάδα·
- το ρίχνει από βδομάδα σε βδομάδα, βλ. συνηθέστ. μ’ έχει από βδομάδα σε βδομάδα·
- στραβή βδομάδα, βλ. φρ. ανάποδη βδομάδα.
- κ. εβδομάδα, η, ουσ. [<αρχ. + ἑβδομάς], η εβδομάδα. (Ακολουθούν 20 φρ.)·
Οδηγίες Αναζήτησης
Διπλό κλικ σε μία λέξη οδηγεί σε αναζήτηση με την επιλεγμένη λέξη. Αποτελεί βοηθητική λειτουργία ειδικότερα σε λέξεις που ακολουθούν συντομογραφίες π.χ. Βλ., Πβ., ΣΥΝ. ...
- Πεδίο Αναζήτηση
-
Στο πρώτο πεδίο μπορείτε να πληκτρολογήσετε μέρος του λήμματος, χρησιμοποιώντας τον αστερίσκο * για το υπόλοιπο.
Η επιλογή αυτή είναι χρήσιμη, όταν θέλετε να αναζητήσετε ομάδες λέξεων που περιέχουν το μόρφημα ή την ακολουθία χαρακτήρων που πληκτρολογείτε.
Παραδείγματα:- κρατ* (όλες οι λέξεις που αρχίζουν από «κρατ») : κράτος, κρατισμός, κρατώ κλπ.
- *κρατ* (όλες οι λέξεις που περιέχουν το «κρατ»): αισθησιοκράτης, αισθησιοκρατία, αιτιοκρατία κλπ.
- *ισμός (όλες οι λέξεις που λήγουν σε «ισμός»): ανιμισμός, κρατισμός, υλισμός κλπ.
- κ*ισμός (όλες οι λέξεις που αρχίζουν από «κ» και λήγουν σε «ισμός»): κλασικισμός, κομμουνισμός, κρατισμός κλπ
Παρατήρηση
Αν δε βάλετε καθόλου * το σύστημα τοποθετεί ένα * στο τέλος της λέξης. κρατ κρατ* - Ερμήνευμα / Σώμα κειμένων
Το πεδίο αυτό είναι ανοιχτό και σας επιτρέπει να εισαγάγετε έναν όρο, ο οποίος ανιχνεύεται στο σύνολο του λήμματος.
Υπόδειξη
Μη χρησιμοποιείτε ολόκληρες λέξεις, προτιμήστε το θέμα τους· π.χ. δώστε "πολεμ", αντί για "πόλεμος", "πολεμικός" κλπ.Η επιλογή αυτή είναι χρήσιμη, όταν θέλετε να αναζητήσετε ομάδες λέξεων που είναι εννοιολογικά συγγενείς.
- Παράδειγμα Χρήσης
Εδώ πληκτρολογείτε μια λέξη, η οποία περιμένετε να εμφανιστεί σε πρόταση που είναι παράδειγμα χρήσης του λήμματος.
Υπόδειξη
Μη χρησιμοποιείτε ολόκληρες λέξεις, προτιμήστε το θέμα τους· π.χ. δώστε "πολεμ", αντί για "πόλεμος", "πολεμικός" κλπ.- Γραμματική - Σύνταξη
Επιλέγετε τον επιθυμητό τρόπο σύνταξης της λέξης. Αυτό θα περιορίσει την αναζήτηση σε λέξεις που μία τουλάχιστον σημασία τους συντάσσεται με τον συγκεκριμένο τρόπο.
Για παράδειγμα, με την επιλογή «ως επίθετο» θα εμφανιστούν λήμματα που, ενώ ανήκουν σε άλλη γραμματική κατηγορία, χρησιμοποιούνται με τη σημασία επιθέτου και συντάσσονται αναλόγως.
- Επίπεδο Ύφους
Το μενού προεπιλογών που εμφανίζεται περιλαμβάνει διαφορετικά επίπεδα ύφους, τα οποία αφορούν είτε όλο το λήμμα είτε κάποια από τις σημασίες του, ώστε να επιλέξετε αυτό που σας ενδιαφέρει.
Για παράδειγμα, με την επιλογή «ειρωνικό», θα εμφανιστούν
- λήμματα που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά σε ειρωνικό επίπεδο ύφους
- λήμματα που μία τους σημασία χρησιμοποιείται σε ειρωνικό επίπεδο ύφους
- Σημασιολογικό πεδίο
Επιλέγετε το σημασιολογικό πεδίο στο οποίο ανήκει η σημασία ή κάποια από τις σημασίες του λήμματος. Η επιλογή αυτή είναι χρήσιμη, όταν θέλετε να ζητήσετε ομάδες λέξεων που σχετίζονται με κάποια θεματική περιοχή.
- Ετυμολογία
Εμφανίζεται ένα μενού προεπιλογών που περιλαμβάνει τις διάφορες ετυμολογικές κατηγορίες, ώστε να επιλέξετε αυτή που σας ενδιαφέρει.
- Τύπος Λήμματος
Εμφανίζεται ένα μενού προεπιλογών που περιλαμβάνει τις διάφορες γραμματικές κατηγορίες, ώστε να επιλέξετε το μέρος του λόγου που σας ενδιαφέρει.
- Χρήση
Επιλέγετε την επιθυμητή χρήση της λέξης. Αυτό θα περιορίσει την αναζήτηση σε λέξεις που μία τουλάχιστον σημασία τους έχει τη συγκεκριμένη χρήση.
Συντομογραφίες
Α
αγγλ. αγγλικός, -ή, -ό άγν. ετυμολ. άγνωστης ετυμολογίας αιτιατ. αιτιατική αιτιολογ. αιτιολογικός, -ή, -ό άκλ. άκλιτο αλβαν. αλβανικός, -ή, - ό αμερικ. αμερικανικός, -ή, -ό αμτβ. αμετάβατο αναφορ. αναφορικός, -ή, -ό αντίθ. αντίθετο αντων. αντωνυμία απαρέμφ. απαρέμφατο απρόσ. απρόσωπο αραβ. αραβικός, -ή, -ό αραβοτουρκ. αραβοτουρκικός, -ή, -ό αριθμ. αριθμός αρσ. αρσενικό αρχ. αρχαίος, -ία, -ιο αρχαϊστ. αρχαϊστικός, -ή, -ό Β
βενετ. βενετικός, -ή, -ό βλ. βλέπε βλ. και φρ. βλέπε και φράση βλ. συνηθέστ. βλέπε συνηθέστερο βλ. φρ. βλέπε φράση βλάχ. βλάχικος, -η, -ο βουλγαρ. βουλγαρικός, -ή, -ό βραζιλ. βραζιλιάνικος, -η, -ο Γ
γ΄ εν. πρόσ. τρίτο ενικό πρόσωπο γαλλ. γαλλικός, -ή, -ό γεν. γενική γενουατ. γενουατικός, -ή, -ό γερμαν. γερμανικός, -ή, -ό Δ
δεικ. δεικτικό δηλ. δηλαδή διεθν. διεθνής, διεθνώς δοτ. δοτική Ε
εβρ. εβραϊκός, -ή, -ό ειρων. ειρωνικά ελνστ. ελληνιστικός, -ή, -ό ενεστ. ενεστώτας ενν. εννοείται επέκτ. επέκταση επίθ. επίθετο επίρρ. επίρρημα επιφών. επιφώνημα επιφωνημ. επιφωνηματικός, -ή, -ό επών. επώνυμο εύχρ. εύχρηστος, -η, -ο εφημερ. εφημερίδα Θ
θηλ. θηλυκό Ι
ιαπων. ιαπωνικός, -ή, -ό ιδ. ιδίως ιδ. εύχρ. ιδίως εύχρηστο ινδ. ινδικός, -ή, -ό ιραν. ιρανικός, -ή, -ό ισπαν. ισπανικός, -ή, -ό ιταλ. ιταλικός, -ή, -ό Κ
κ. και κ.ά. και άλλα κ.λπ. και λοιπά κελτ. κελτικός, -ή, -ό κουτσοβλάχ. κουτσοβλάχικος, -η, -ο κυρ. κυρίως κυρ. εύχρ. κυρίως εύχρηστο κύρ. ό. κύριο όνομα Λ
λ. λέξη, λήμμα λατιν. λατινικός, -ή, -ό Μ
μαλαισ. μαλαισιανός, -ή, -ό μεγεθ. μεγεθυντικό μέλλ. μέλλοντας μέσ. μέσος, -η, -ο μόρ. μόριο μσν. μεσαιωνικός, -ή, -ό μτβ. μεταβατικό μτγν. μεταγενέστερος, -η, -ο μτφ. μεταφορικός, μεταφορικά μτχ. μετοχή Ν
νεότ. νεότερος, -η, -ο Ο
όν. όνομα ουγγρ. ουγγρικός, -ή, -ό ουδ. ουδέτερο ουσ. ουσιαστικό Π
π.χ. παραδείγματος χάριν παρακ. και παρακείμ. παρακείμενος παρατατ. παρατατικός περσ. περσικός, -ή, -ό πιθ. πιθανόν πληθ. και πλ. πληθυντικός πορτογαλ. πορτογαλικός, -ή, -ό πρβλ. παράβαλε πρόθ. πρόθεση πρόσ. πρόσωπο προστακτ. προστακτικός, -ή, -ό Ρ
ρ. ρήμα ρουμαν. ρουμανικός, -ή, -ό ρωσ. ρωσικός, -ή, -ό Σ
σερβ. σερβικός, -ή, -ό σκωπτ. σκωπτικά σλαβ. σλαβικός, -ή, -ό στερητ. στερητικό σύνδ. σύνδεσμος συνήθ. συνήθως συνηθέστ. συνηθέστερος, -η, -ο συνών. συνώνυμος, συνώνυμα Τ
τακτ. τακτικός, -ή, -ό τοπ. τοπικός, -ή, -ό τουρ. τουρκικός, -ή, -ό τουρκοπερσ. τουρκοπερσικός, -ή, -ό τσεχ. τσεχικός, -ή, -ό τσιγγ. τσιγγάνικος, -η, -ο Υ
υβριστ. υβριστικά υπερθετ. υπερθετικός υποκορ. υποκοριστικός, -ή, -ό υποτιμητ. υποτιμητικά υποχωρητ. υποχωρητικός, -ή, -ό Φ
φρ. φράση Χ
χρον. χρονικός
Ομάδα εργασίας
- Σχεδιασμός - Γενική Επιμέλεια
- Κ. Θεοδωρίδης, Ε. Μητρούση
- Σχεδιασμός φόρμας σύνταξης και ψηφιοποίησης
- Κ. Θεοδωρίδης, Ε. Μητρούση
- Φιλολογική επεξεργασία ηλεκτρονικών λημμάτων / τελικού κειμένου
- Ε. Μητρούση
- Φιλολογικές εργασίες για τη διαμόρφωση του ηλεκτρονικού περιβάλλοντος
- Ε. Μητρούση
- Ηλεκτρονική υλοποίηση
- Κ. Θεοδωρίδης