Λεξικό της λαϊκής και της περιθωριακής γλώσσας
Εισαγωγή
Μέσα στις 50.000 περίπου λέξεις και φράσεις και στις 250.000 σημασίες περιλαμβάνονται η γλώσσα της λαϊκής - της αργκό - των μηχανόβιων - των ναρκωτικών - της φυλακής - του χαρτοπαιγνίου - του ποδοσφαίρου - του αθλητισμού - του στρατού - των ναυτικών - του καφενείου - των εργατών - των νηπίων - των εφημερίδων - της τηλεόρασης - της νεοαργκό που αποτελεί τη γλώσσα της νεολαίας και ιδίως, λέξεις και φράσεις της καθημερινής μας ζωής.
Το Λεξικό του Γεωργίου Κάτου είναι έργο ενός εμπειρικού θιασώτη και τεχνίτη της γλώσσας, ιδιαίτερα εκείνης των λαϊκών ανθρώπων. Πρόκειται για την περιεκτικότερη συλλογή τεκμηρίων αυθεντικού λόγου από όλο το φάσμα των ταπεινών γλωσσικών χρήσεων, με κύρια αρετή την πιστή και αναλυτική παράθεση δειγμάτων της πολύτιμης γλωσσικής παρακαταθήκης των απλών και των βασανισμένων ανθρώπων. Αποτελεί απαραίτητο συμπλήρωμα των γνωστών λεξικών της ελληνικής.
Περιεχόμενα
Αναζήτηση
- χοντρός, -ή, -ό,
- επίθ. [<αρχ. χονδρός], χοντρός. 1. που είναι άξεστος, αγροίκος, που δε χαρακτηρίζεται από ευγένεια, από λεπτότητα : «τι χοντρή συμπεριφορά ήταν αυτή σε γέρο άνθρωπο;». 2. (για πράγματα) που είναι χοντροκαμωμένος, χοντροκομμένος, χοντροδουλεμένος, που δε χαρακτηρίζεται από γούστο, από φινέτσα: «πω πω, τι χοντρό έπιπλο που είναι αυτό!». 3. το ουδ. στον πλ. ως ουσ. τα χοντρά (βλ. λ.). επίρρ. χοντρά.Υποκορ. χοντρούλικος κ. χοντρούτσικος, -η κ. -ια, -ο. (Ακολουθούν 68 φρ.)·
- βγάζει χοντρά λεφτά, βλ. λ. λεφτά·
- βγάζει χοντρό χρήμα, βλ. λ. χρήμα·
- γίνεται χοντρό παιχνίδι, βλ. λ. παιχνίδι·
- γίνεται χοντρό χαρτί, βλ. λ. χαρτί·
- έπεσε χοντρά, βλ. φρ. τα ’ριξε χοντρά·
- έπεσε χοντρό γέλιο, βλ. λ. γέλιο·
- έπεσε χοντρό θάψιμο, βλ. λ. θάψιμο·
- έπεσε χοντρό κλάμα, βλ. λ. κλάμα·
- έπεσε χοντρό ξύλο, βλ. λ. ξύλο·
- έχει χοντρά λεφτά, βλ. λ. λεφτά·
- έχει χοντρό μασούρι, βλ. λ. μασούρι·
- έχει χοντρό μυαλό, βλ. λ. μυαλό·
- έχει χοντρό πακέτο, βλ. λ. πακέτο·
- έχει χοντρό πορτοφόλι, βλ. λ. πορτοφόλι·
- κάνω το χοντρό μου, αφοδεύω, χέζω: «πάω στην τουαλέτα να κάνω το χοντρό μου»· βλ. και φρ. κάνω το ψιλό μου, λ. ψιλός·
- κάνω χοντρές πλάκες, βλ. λ. πλάκα·
- κάνω χοντρό κόλπο, βλ. λ. κόλπο·
- κερδίζει χοντρά λεφτά, βλ. λ. λεφτά·
- κορόιδο χοντρέ! ειρωνική ή κοροϊδευτική έκφραση σε άτομο που ξεγελάστηκε σε κάποια ενέργειά του ή που κάποιοι σκάρωσαν κάποιο παιχνίδι σε βάρος του·
- μου ’παιξε χοντρό παιχνίδι, βλ. λ. παιχνίδι·
- μου ’ρθε το χοντρό μου, θέλω να αφοδεύσω, να χέσω: «αμάν, μια τουαλέτα, ρε παιδιά, γιατί μου ’ρθε το χοντρό μου!»· βλ. και φρ. μου ’ρθε το ψιλό μου, λ. ψιλός·
- μου σκάρωσε χοντρό παιχνίδι, βλ. λ. παιχνίδι·
- ο λύκος έχει το σβέρκο του χοντρό, γιατί κάνει μόνος του τη δουλειά του, βλ. λ. δουλειά·
- παθαίνω χοντρή πλάκα, βλ. λ. πλάκα·
- παίζεται χοντρό παιχνίδι, βλ. λ. παιχνίδι·
- παίζεται χοντρό χαρτί, βλ. λ. χαρτί·
- παίζονται χοντρά λεφτά, βλ. λ. λεφτά·
- παίρνει χοντρά λεφτά, βλ. λ. λεφτά·
- παίρνει χοντρό μισθό, βλ. λ. μισθός·
- πάω προς χοντρού μου, πηγαίνω να αφοδεύσω, να χέσω: «θ’ αργήσω λίγο, γιατί πάω προς χοντρού μου»· βλ. και φρ. πάω προς ψιλού μου, λ. ψιλός·
- περνώ χοντρά γαζιά, βλ. λ. γαζί·
- περνώ χοντρά λέκια, βλ. λ. λέκι·
- περνώ χοντρό λούκι, βλ. λ. λούκι·
- πέφτω σε χοντρό λούκι, βλ. λ. λούκι·
- πιάνω χοντρά λεφτά, βλ. λ. λεφτά·
- ρίχνω χοντρά λεφτά (για κάτι ή κάπου), βλ. λ. λεφτά·
- σε χοντρές γραμμές, βλ. λ. γραμμή·
- τα λέω χοντρά, μιλώ με τέτοιο τρόπο, που δε νοιάζομαι αν θα θίξω κάποιον: «όταν βλέπω να κάνουν βλακείες, τα λέω χοντρά και δε με νοιάζει τίποτα»·
- τα παίρνει χοντρά, α. κερδίζει πολλά λεφτά από την εργασία του: «άνοιξε ένα φαστφουντάδικο στην καρδιά της αγοράς και τα παίρνει χοντρά». β. κερδίζει μεγάλα ποσά στο χαρτοπαίγνιο: «απ’ την ώρα που κάθισε στο καρέ, τα παίρνει χοντρά». γ. λέγεται για δημόσιο υπάλληλο που δωροδοκείται, χρηματίζεται με μεγάλα ποσά: «αν θέλεις να τελειώσεις γρήγορα τη δουλειά σου, να πας στον τάδε, αλλά πρέπει να ξέρεις πως τα παίρνει χοντρά»·
- τα ’πιασε χοντρά, α. κέρδισε πάρα πολλά χρήματα από νόμιμη ή παράνομη δραστηριότητα: «απ’ τη μέρα που άνοιξε ένα φαστφουντάδικο μέσα στην αγορά, τα ’πιασε χοντρά || έφερε λαθραία τσιγάρα απ’ το εξωτερικό και τα ’πιασε χοντρά». β. λέγεται για δημόσιο υπάλληλο που δωροδοκήθηκε, χρηματίστηκε με μεγάλο χρηματικό ποσό: «τα ’πιασε, δε λέω, αλλά τουλάχιστον τα ’πιασε χοντρά»·
- τα ’ριξα χοντρά, πλήρωσα μεγάλο χρηματικό ποσό τοις μετρητοίς: «πριν από μια βδομάδα πάντρεψα την κόρη μου και τα ’ριξα χοντρά || τα ’ριξα χοντρά σ’ έναν ψευδομάρτυρα, γιατί ήμουν πολύ στριμωγμένος στη δίκη»· βλ. και φρ. του τα ’ριξα χοντρά·
- τα ’σταξα χοντρά, βλ. φρ. τα ’ριξα χοντρά·
- του τα ’πα χοντρά, βλ. φρ. του τα ’ριξα χοντρά·
- του τα ’ριξα χοντρά, τον επέπληξα πολύ αυστηρά με βρισιές και άλλες ακατονόμαστες φράσεις: «μόλις τον είδα να βάζει χέρι στο ταμείο, έγινα έξω φρενών και του τα ’ριξα χοντρά»· βλ. και φρ. τα ’ριξα χοντρά·
- φέρομαι χοντρά, βλ. φρ. κάνω χοντράδες, λ. χοντράδα·
- χοντρά λόγια, βλ. λ. λόγος·
- χοντρές κουβέντες, βλ. λ. κουβέντα·
- χοντρές πλάκες, βλ. λ. πλάκα·
- χοντρή γκάφα, βλ. λ. γκάφα·
- χοντρή δουλειά, βλ. λ. δουλειά·
- χοντρή μπάζα, βλ. λ. μπάζα1·
- χοντρή φωνή, βλ. λ. φωνή·
- χοντρή χειρονομία, βλ. λ. χειρονομία·
- χοντρό ανέκδοτο, βλ. λ. ανέκδοτο·
- χοντρό αστείο, βλ. λ. αστείο·
- χοντρό καζίκι, βλ. λ. καζίκι·
- χοντρό κεφάλι, βλ. λ. κεφάλι·
- χοντρό κόλπο, βλ. λ. κόλπο·
- χοντρό λάδι, βλ. λ. λάδι·
- χοντρό λάθος, βλ. λ. λάθος·
- χοντρό παιχνίδι, βλ. λ. παιχνίδι·
- χοντρό παράδειγμα, βλ. λ. παράδειγμα·
- χοντρό πέσιμο, βλ. λ. πέσιμο·
- χοντρό πετσί, βλ. λ. πετσί·
- χοντρό φέρσιμο, βλ. λ. φέρσιμο·
- χοντρό ψέμα, βλ. λ. ψέμα·
- χοντρός άνθρωπος, βλ. λ. χοντράνθρωπος·
- χοντρός λογαριασμός, βλ. λ. λογαριασμός·
- ψωμί τυρί δεν είχαμε, χοντρή ψωλή γυρεύαμε, βλ. λ. ψωλή.
- επίθ. [<αρχ. χονδρός], χοντρός. 1. που είναι άξεστος, αγροίκος, που δε χαρακτηρίζεται από ευγένεια, από λεπτότητα : «τι χοντρή συμπεριφορά ήταν αυτή σε γέρο άνθρωπο;». 2. (για πράγματα) που είναι χοντροκαμωμένος, χοντροκομμένος, χοντροδουλεμένος, που δε χαρακτηρίζεται από γούστο, από φινέτσα: «πω πω, τι χοντρό έπιπλο που είναι αυτό!». 3. το ουδ. στον πλ. ως ουσ. τα χοντρά (βλ. λ.). επίρρ. χοντρά.Υποκορ. χοντρούλικος κ. χοντρούτσικος, -η κ. -ια, -ο. (Ακολουθούν 68 φρ.)·
Οδηγίες Αναζήτησης
Διπλό κλικ σε μία λέξη οδηγεί σε αναζήτηση με την επιλεγμένη λέξη. Αποτελεί βοηθητική λειτουργία ειδικότερα σε λέξεις που ακολουθούν συντομογραφίες π.χ. Βλ., Πβ., ΣΥΝ. ...
- Πεδίο Αναζήτηση
-
Στο πρώτο πεδίο μπορείτε να πληκτρολογήσετε μέρος του λήμματος, χρησιμοποιώντας τον αστερίσκο * για το υπόλοιπο.
Η επιλογή αυτή είναι χρήσιμη, όταν θέλετε να αναζητήσετε ομάδες λέξεων που περιέχουν το μόρφημα ή την ακολουθία χαρακτήρων που πληκτρολογείτε.
Παραδείγματα:- κρατ* (όλες οι λέξεις που αρχίζουν από «κρατ») : κράτος, κρατισμός, κρατώ κλπ.
- *κρατ* (όλες οι λέξεις που περιέχουν το «κρατ»): αισθησιοκράτης, αισθησιοκρατία, αιτιοκρατία κλπ.
- *ισμός (όλες οι λέξεις που λήγουν σε «ισμός»): ανιμισμός, κρατισμός, υλισμός κλπ.
- κ*ισμός (όλες οι λέξεις που αρχίζουν από «κ» και λήγουν σε «ισμός»): κλασικισμός, κομμουνισμός, κρατισμός κλπ
Παρατήρηση
Αν δε βάλετε καθόλου * το σύστημα τοποθετεί ένα * στο τέλος της λέξης. κρατ κρατ* - Ερμήνευμα / Σώμα κειμένων
Το πεδίο αυτό είναι ανοιχτό και σας επιτρέπει να εισαγάγετε έναν όρο, ο οποίος ανιχνεύεται στο σύνολο του λήμματος.
Υπόδειξη
Μη χρησιμοποιείτε ολόκληρες λέξεις, προτιμήστε το θέμα τους· π.χ. δώστε "πολεμ", αντί για "πόλεμος", "πολεμικός" κλπ.Η επιλογή αυτή είναι χρήσιμη, όταν θέλετε να αναζητήσετε ομάδες λέξεων που είναι εννοιολογικά συγγενείς.
- Παράδειγμα Χρήσης
Εδώ πληκτρολογείτε μια λέξη, η οποία περιμένετε να εμφανιστεί σε πρόταση που είναι παράδειγμα χρήσης του λήμματος.
Υπόδειξη
Μη χρησιμοποιείτε ολόκληρες λέξεις, προτιμήστε το θέμα τους· π.χ. δώστε "πολεμ", αντί για "πόλεμος", "πολεμικός" κλπ.- Γραμματική - Σύνταξη
Επιλέγετε τον επιθυμητό τρόπο σύνταξης της λέξης. Αυτό θα περιορίσει την αναζήτηση σε λέξεις που μία τουλάχιστον σημασία τους συντάσσεται με τον συγκεκριμένο τρόπο.
Για παράδειγμα, με την επιλογή «ως επίθετο» θα εμφανιστούν λήμματα που, ενώ ανήκουν σε άλλη γραμματική κατηγορία, χρησιμοποιούνται με τη σημασία επιθέτου και συντάσσονται αναλόγως.
- Επίπεδο Ύφους
Το μενού προεπιλογών που εμφανίζεται περιλαμβάνει διαφορετικά επίπεδα ύφους, τα οποία αφορούν είτε όλο το λήμμα είτε κάποια από τις σημασίες του, ώστε να επιλέξετε αυτό που σας ενδιαφέρει.
Για παράδειγμα, με την επιλογή «ειρωνικό», θα εμφανιστούν
- λήμματα που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά σε ειρωνικό επίπεδο ύφους
- λήμματα που μία τους σημασία χρησιμοποιείται σε ειρωνικό επίπεδο ύφους
- Σημασιολογικό πεδίο
Επιλέγετε το σημασιολογικό πεδίο στο οποίο ανήκει η σημασία ή κάποια από τις σημασίες του λήμματος. Η επιλογή αυτή είναι χρήσιμη, όταν θέλετε να ζητήσετε ομάδες λέξεων που σχετίζονται με κάποια θεματική περιοχή.
- Ετυμολογία
Εμφανίζεται ένα μενού προεπιλογών που περιλαμβάνει τις διάφορες ετυμολογικές κατηγορίες, ώστε να επιλέξετε αυτή που σας ενδιαφέρει.
- Τύπος Λήμματος
Εμφανίζεται ένα μενού προεπιλογών που περιλαμβάνει τις διάφορες γραμματικές κατηγορίες, ώστε να επιλέξετε το μέρος του λόγου που σας ενδιαφέρει.
- Χρήση
Επιλέγετε την επιθυμητή χρήση της λέξης. Αυτό θα περιορίσει την αναζήτηση σε λέξεις που μία τουλάχιστον σημασία τους έχει τη συγκεκριμένη χρήση.
Συντομογραφίες
Α
αγγλ. αγγλικός, -ή, -ό άγν. ετυμολ. άγνωστης ετυμολογίας αιτιατ. αιτιατική αιτιολογ. αιτιολογικός, -ή, -ό άκλ. άκλιτο αλβαν. αλβανικός, -ή, - ό αμερικ. αμερικανικός, -ή, -ό αμτβ. αμετάβατο αναφορ. αναφορικός, -ή, -ό αντίθ. αντίθετο αντων. αντωνυμία απαρέμφ. απαρέμφατο απρόσ. απρόσωπο αραβ. αραβικός, -ή, -ό αραβοτουρκ. αραβοτουρκικός, -ή, -ό αριθμ. αριθμός αρσ. αρσενικό αρχ. αρχαίος, -ία, -ιο αρχαϊστ. αρχαϊστικός, -ή, -ό Β
βενετ. βενετικός, -ή, -ό βλ. βλέπε βλ. και φρ. βλέπε και φράση βλ. συνηθέστ. βλέπε συνηθέστερο βλ. φρ. βλέπε φράση βλάχ. βλάχικος, -η, -ο βουλγαρ. βουλγαρικός, -ή, -ό βραζιλ. βραζιλιάνικος, -η, -ο Γ
γ΄ εν. πρόσ. τρίτο ενικό πρόσωπο γαλλ. γαλλικός, -ή, -ό γεν. γενική γενουατ. γενουατικός, -ή, -ό γερμαν. γερμανικός, -ή, -ό Δ
δεικ. δεικτικό δηλ. δηλαδή διεθν. διεθνής, διεθνώς δοτ. δοτική Ε
εβρ. εβραϊκός, -ή, -ό ειρων. ειρωνικά ελνστ. ελληνιστικός, -ή, -ό ενεστ. ενεστώτας ενν. εννοείται επέκτ. επέκταση επίθ. επίθετο επίρρ. επίρρημα επιφών. επιφώνημα επιφωνημ. επιφωνηματικός, -ή, -ό επών. επώνυμο εύχρ. εύχρηστος, -η, -ο εφημερ. εφημερίδα Θ
θηλ. θηλυκό Ι
ιαπων. ιαπωνικός, -ή, -ό ιδ. ιδίως ιδ. εύχρ. ιδίως εύχρηστο ινδ. ινδικός, -ή, -ό ιραν. ιρανικός, -ή, -ό ισπαν. ισπανικός, -ή, -ό ιταλ. ιταλικός, -ή, -ό Κ
κ. και κ.ά. και άλλα κ.λπ. και λοιπά κελτ. κελτικός, -ή, -ό κουτσοβλάχ. κουτσοβλάχικος, -η, -ο κυρ. κυρίως κυρ. εύχρ. κυρίως εύχρηστο κύρ. ό. κύριο όνομα Λ
λ. λέξη, λήμμα λατιν. λατινικός, -ή, -ό Μ
μαλαισ. μαλαισιανός, -ή, -ό μεγεθ. μεγεθυντικό μέλλ. μέλλοντας μέσ. μέσος, -η, -ο μόρ. μόριο μσν. μεσαιωνικός, -ή, -ό μτβ. μεταβατικό μτγν. μεταγενέστερος, -η, -ο μτφ. μεταφορικός, μεταφορικά μτχ. μετοχή Ν
νεότ. νεότερος, -η, -ο Ο
όν. όνομα ουγγρ. ουγγρικός, -ή, -ό ουδ. ουδέτερο ουσ. ουσιαστικό Π
π.χ. παραδείγματος χάριν παρακ. και παρακείμ. παρακείμενος παρατατ. παρατατικός περσ. περσικός, -ή, -ό πιθ. πιθανόν πληθ. και πλ. πληθυντικός πορτογαλ. πορτογαλικός, -ή, -ό πρβλ. παράβαλε πρόθ. πρόθεση πρόσ. πρόσωπο προστακτ. προστακτικός, -ή, -ό Ρ
ρ. ρήμα ρουμαν. ρουμανικός, -ή, -ό ρωσ. ρωσικός, -ή, -ό Σ
σερβ. σερβικός, -ή, -ό σκωπτ. σκωπτικά σλαβ. σλαβικός, -ή, -ό στερητ. στερητικό σύνδ. σύνδεσμος συνήθ. συνήθως συνηθέστ. συνηθέστερος, -η, -ο συνών. συνώνυμος, συνώνυμα Τ
τακτ. τακτικός, -ή, -ό τοπ. τοπικός, -ή, -ό τουρ. τουρκικός, -ή, -ό τουρκοπερσ. τουρκοπερσικός, -ή, -ό τσεχ. τσεχικός, -ή, -ό τσιγγ. τσιγγάνικος, -η, -ο Υ
υβριστ. υβριστικά υπερθετ. υπερθετικός υποκορ. υποκοριστικός, -ή, -ό υποτιμητ. υποτιμητικά υποχωρητ. υποχωρητικός, -ή, -ό Φ
φρ. φράση Χ
χρον. χρονικός
Ομάδα εργασίας
- Σχεδιασμός - Γενική Επιμέλεια
- Κ. Θεοδωρίδης, Ε. Μητρούση
- Σχεδιασμός φόρμας σύνταξης και ψηφιοποίησης
- Κ. Θεοδωρίδης, Ε. Μητρούση
- Φιλολογική επεξεργασία ηλεκτρονικών λημμάτων / τελικού κειμένου
- Ε. Μητρούση
- Φιλολογικές εργασίες για τη διαμόρφωση του ηλεκτρονικού περιβάλλοντος
- Ε. Μητρούση
- Ηλεκτρονική υλοποίηση
- Κ. Θεοδωρίδης