Λεξικό της λαϊκής και της περιθωριακής γλώσσας
Εισαγωγή
Μέσα στις 50.000 περίπου λέξεις και φράσεις και στις 250.000 σημασίες περιλαμβάνονται η γλώσσα της λαϊκής - της αργκό - των μηχανόβιων - των ναρκωτικών - της φυλακής - του χαρτοπαιγνίου - του ποδοσφαίρου - του αθλητισμού - του στρατού - των ναυτικών - του καφενείου - των εργατών - των νηπίων - των εφημερίδων - της τηλεόρασης - της νεοαργκό που αποτελεί τη γλώσσα της νεολαίας και ιδίως, λέξεις και φράσεις της καθημερινής μας ζωής.
Το Λεξικό του Γεωργίου Κάτου είναι έργο ενός εμπειρικού θιασώτη και τεχνίτη της γλώσσας, ιδιαίτερα εκείνης των λαϊκών ανθρώπων. Πρόκειται για την περιεκτικότερη συλλογή τεκμηρίων αυθεντικού λόγου από όλο το φάσμα των ταπεινών γλωσσικών χρήσεων, με κύρια αρετή την πιστή και αναλυτική παράθεση δειγμάτων της πολύτιμης γλωσσικής παρακαταθήκης των απλών και των βασανισμένων ανθρώπων. Αποτελεί απαραίτητο συμπλήρωμα των γνωστών λεξικών της ελληνικής.
Περιεχόμενα
Αναζήτηση
- φέσι, το,
- ουσ. [<τουρκ. fes από το όνομα της πόλης Fez, πρωτεύουσας του Μαρόκου]. 1. μάλλινο κάλυμμα του κεφαλιού, συνήθως κόκκινο, με ή χωρίς μαύρη φούντα, ιδιαίτερα διαδεδομένο στους μουσουλμανικούς λαούς: «το φέσι, παρόλο που είναι ανατολίτικος σκούφος, αποτελεί και αναπόσπαστο κομμάτι της ευζωνικής στολής». 2. ανεξόφλητο χρέος: «ό,τι αγοράσει αυτός ο τύπος, να απαιτήσεις να στο πληρώσει τοις μετρητοίς, γιατί έχει γεμίσει την αγορά με φέσια». 3. κακό δημόσιο θέαμα, ιδίως καλλιτεχνικό, ή κακό ανάγνωσμα: «μην πας να δεις αυτό το έργο, γιατί είναι φέσι || άφησα στη μέση το βιβλίο που διάβαζα, γιατί ήταν φέσι». (Ακολουθούν 15 φρ.)·
- αφήνω φέσι, δεν πληρώνω το λογαριασμό μου, ιδίως σε κέντρο διασκέδασης: «δεν πάω σ’ αυτό το κέντρο, γιατί την προηγούμενη φορά τους άφησα φέσι κι έφυγα»·
- βάζω το φέσι μου στραβά ή βάζω στραβά το φέσι μου, βλ. συνηθέστ. βάζω το καπέλο μου στραβά, λ. καπέλο·
- βάζω φέσι, δανείζομαι χρήματα χωρίς να τα επιστρέψω, δημιουργώ συστηματικά χρέη με σκοπό να μην τα εξοφλήσω, είμαι συστηματικός φεσατζής: «πρόσεχε αυτόν τον τύπο, γιατί έχει βάλει φέσι σ’ όλη την αγορά»·
- γίνομαι φέσι, μεθώ υπερβολικά από ποτό ή ναρκωτικό, δεν ξέρω τι μου γίνεται από το μεθύσι: «κάθε φορά που καθόμαστε με την παρέα να πιούμε, γινόμαστε φέσι». (Λαϊκό τραγούδι: ντράγκα ντρουμ, να βρούμε θέση λίγο απάνω σου να γείρω, γιατί έχω γίνει φέσι). Συνών. γίνομαι αλιάδα / γίνομαι αλοιφή (α) / γίνομαι γκάιντα / γίνομαι γκολ / γίνομαι γκον / γίνομαι ένα με τη γη / γίνομαι ένα με το χώμα / γίνομαι κουδούνι / γίνομαι κουνουπίδι / γίνομαι λάσπη / γίνομαι λέσι (α) / γίνομαι λιάδα / γίνομαι λιώμα (α) / γίνομαι ντέφι / γίνομαι ντίρλα / γίνομαι παϊτόνι (α) / γίνομαι πατάτα / γίνομαι πίτα / γίνομαι πίτας / γίνομαι σκατά (α) / δίνομαι σκνίπα / γίνομαι σκνίπας / γίνομαι σούπα / γίνομαι σούρα / γίνομαι σπανακόπιτα (α) / γίνομαι σταφίδα / γίνομαι στουπί / γίνομαι τάβλα / γίνομαι τάπα / γίνομαι τέζα / γίνομαι τούνγκα / γίνομαι τούρνα / γίνομαι τύφλα / γίνομαι τύφλας / γίνομαι φέτα / γίνομαι χάλια (α) / γίνομαι χότζας (α) / γίνομαι χύμα·
- είμαι φέσι, είμαι υπερβολικά μεθυσμένος από ποτό ή ναρκωτικό, δεν ξέρω τι μου γίνεται από το μεθύσι: «δεν αντέχω το ποτό και με δυο ποτηράκια είμαι φέσι». Συνών. είμαι αλιάδα / είμαι αλοιφή / είμαι γκάιντα / είμαι γκολ / είμαι γκον / είμαι ένα με τη γη / είμαι ένα με το χώμα / είμαι κουδούνι (α) / είμαι λάσπη / είμαι λέσι (α) / είμαι λιάδα / είμαι λιώμα (α) / είμαι ντέφι / είμαι ντίρλα / είμαι παϊτόνι (α) / είμαι πατάτα / είμαι πίτα / είμαι πίτας / είμαι σκατά (α) / είμαι σούρα / είμαι σούρας / είμαι σπανακόπιτα / είμαι σταφίδα / είμαι στουπί / είμαι τάβλα / είμαι τάπα / είμαι τέζα (α) / είμαι τούνγκα / είμαι τούρνα / είμαι τύφλα / είμαι τύφλας / είμαι φέτα / είμαι χάλια (α) / είμαι χύμα·
- έφαγα φέσι, παρακολούθησα κάποιο δημόσιο θέαμα, ιδίως καλλιτεχνικό, ή διάβασα κάποιο κακό ανάγνωσμα: «πήγα στην τάδε συναυλία κι έφαγα φέσι || είδα την τάδε ταινία κι έφαγα φέσι || αγόρασα το τάδε βιβλίο κι έφαγα φέσι»· βλ. και φρ. τρώω φέσι·
- μου βγήκε φέσι, δηλώνει αποτυχημένη εκλογή, αποτυχημένη αγορά: «αγόρασα το τάδε αυτοκίνητο που όλοι μου το διαφήμιζαν, αλλά μου βγήκε φέσι»·
- ρίχνω φέσι, βλ. συνηθέστ. βάζω φέσι·
- στο λάθος δεν μπαίνει φέσι, λέγεται για κάποιον που ενεργεί λανθασμένα και υφίσταται άμεσα τις συνέπειες του λάθους του: «έκανε δουλειά που δεν ήξερε και χρεοκόπησε. -Στο λάθος δεν μπαίνει φέσι». Συνήθως της φρ. προτάσσεται το α· βλ. και φρ. η μαγκιά πληρώνεται, λ. μαγκιά·
- τον κάνω φέσι, τον μεθώ υπερβολικά με ποτό ή ναρκωτικό, τον κάνω να μην ξέρει τι του γίνεται από το μεθύσι: «ήθελε να παραβγεί μαζί μου στο ποτό και μέσα σε λίγη ώρα τον έκανα φέσι». Συνών. τον κάνω αλιάδα / τον κάνω αλοιφή (α) / τον κάνω γκάιντα (α) / τον κάνω γκολ / τον κάνω γκον / τον κάνω ένα με τη γη / τον κάνω ένα με το χώμα / τον κάνω κουδούνι (α) / τον κάνω κουνουπίδι / τον κάνω λάσπη / τον κάνω λέσι (α) / τον κάνω λιάδα / τον κάνω λιώμα (α) / τον κάνω ντέφι / τον κάνω ντίρλα / τον κάνω παϊτόνι (α) / τον κάνω πατάτα / τον κάνω πίτα / τον κάνω σκατά (α) / τον κάνω σπανακόπιτα (α) / τον κάνω σταφίδα / τον κάνω στουπί / τον κάνω τάβλα / τον κάνω τάπα / τον κάνω τέζα / τον κάνω τούνγκα / τον κάνω τούρνα / τον κάνω τύφλα / τον κάνω φέτα / τον κάνω χάλια / τον κάνω χότζα (α) / τον κάνω χύμα·
- του ’βαλα φέσι, δεν του πλήρωσα το λογαριασμό που όφειλα να του πληρώσω ή δεν του επέστρεψα τα χρήματα που του δανείστηκα: «πολύ το φχαριστήθηκα που του ’βαλα φέσι αυτού του τσιγκούναρου!». Συνών. του ’βαλα καπέλο·
- του ’ριξα φέσι, βλ. συνηθέστ. του ’βαλα φέσι·
- του φόρεσα φέσι, βλ. φρ. του ’βαλα φέσι·
- τρώω φέσι, δε μου πληρώνει κάποιος το λογαριασμό ή δε μου επιστρέφει τα χρήματα που του δάνεισα: «δε δανείζω ξανά σε κανέναν, γιατί έχω βαρεθεί κάθε τόσο να τρώω φέσι»· βλ. και φρ. έφαγα φέσι·
- φέσι μέχρι τ’ αφτιά ή φέσι ως τ’ αφτιά, πολύ μεγάλο χρηματικό ποσό, πολύ μεγάλο χρέος που αφήνει κανείς ανεξόφλητο, απλήρωτο σε κάποιον: «ψάχνω να βρω έναν τύπο που μ’ έχει βάλει ένα φέσι μέχρι τ’ αφτιά».
- ουσ. [<τουρκ. fes από το όνομα της πόλης Fez, πρωτεύουσας του Μαρόκου]. 1. μάλλινο κάλυμμα του κεφαλιού, συνήθως κόκκινο, με ή χωρίς μαύρη φούντα, ιδιαίτερα διαδεδομένο στους μουσουλμανικούς λαούς: «το φέσι, παρόλο που είναι ανατολίτικος σκούφος, αποτελεί και αναπόσπαστο κομμάτι της ευζωνικής στολής». 2. ανεξόφλητο χρέος: «ό,τι αγοράσει αυτός ο τύπος, να απαιτήσεις να στο πληρώσει τοις μετρητοίς, γιατί έχει γεμίσει την αγορά με φέσια». 3. κακό δημόσιο θέαμα, ιδίως καλλιτεχνικό, ή κακό ανάγνωσμα: «μην πας να δεις αυτό το έργο, γιατί είναι φέσι || άφησα στη μέση το βιβλίο που διάβαζα, γιατί ήταν φέσι». (Ακολουθούν 15 φρ.)·
Οδηγίες Αναζήτησης
Διπλό κλικ σε μία λέξη οδηγεί σε αναζήτηση με την επιλεγμένη λέξη. Αποτελεί βοηθητική λειτουργία ειδικότερα σε λέξεις που ακολουθούν συντομογραφίες π.χ. Βλ., Πβ., ΣΥΝ. ...
- Πεδίο Αναζήτηση
-
Στο πρώτο πεδίο μπορείτε να πληκτρολογήσετε μέρος του λήμματος, χρησιμοποιώντας τον αστερίσκο * για το υπόλοιπο.
Η επιλογή αυτή είναι χρήσιμη, όταν θέλετε να αναζητήσετε ομάδες λέξεων που περιέχουν το μόρφημα ή την ακολουθία χαρακτήρων που πληκτρολογείτε.
Παραδείγματα:- κρατ* (όλες οι λέξεις που αρχίζουν από «κρατ») : κράτος, κρατισμός, κρατώ κλπ.
- *κρατ* (όλες οι λέξεις που περιέχουν το «κρατ»): αισθησιοκράτης, αισθησιοκρατία, αιτιοκρατία κλπ.
- *ισμός (όλες οι λέξεις που λήγουν σε «ισμός»): ανιμισμός, κρατισμός, υλισμός κλπ.
- κ*ισμός (όλες οι λέξεις που αρχίζουν από «κ» και λήγουν σε «ισμός»): κλασικισμός, κομμουνισμός, κρατισμός κλπ
Παρατήρηση
Αν δε βάλετε καθόλου * το σύστημα τοποθετεί ένα * στο τέλος της λέξης. κρατ κρατ* - Ερμήνευμα / Σώμα κειμένων
Το πεδίο αυτό είναι ανοιχτό και σας επιτρέπει να εισαγάγετε έναν όρο, ο οποίος ανιχνεύεται στο σύνολο του λήμματος.
Υπόδειξη
Μη χρησιμοποιείτε ολόκληρες λέξεις, προτιμήστε το θέμα τους· π.χ. δώστε "πολεμ", αντί για "πόλεμος", "πολεμικός" κλπ.Η επιλογή αυτή είναι χρήσιμη, όταν θέλετε να αναζητήσετε ομάδες λέξεων που είναι εννοιολογικά συγγενείς.
- Παράδειγμα Χρήσης
Εδώ πληκτρολογείτε μια λέξη, η οποία περιμένετε να εμφανιστεί σε πρόταση που είναι παράδειγμα χρήσης του λήμματος.
Υπόδειξη
Μη χρησιμοποιείτε ολόκληρες λέξεις, προτιμήστε το θέμα τους· π.χ. δώστε "πολεμ", αντί για "πόλεμος", "πολεμικός" κλπ.- Γραμματική - Σύνταξη
Επιλέγετε τον επιθυμητό τρόπο σύνταξης της λέξης. Αυτό θα περιορίσει την αναζήτηση σε λέξεις που μία τουλάχιστον σημασία τους συντάσσεται με τον συγκεκριμένο τρόπο.
Για παράδειγμα, με την επιλογή «ως επίθετο» θα εμφανιστούν λήμματα που, ενώ ανήκουν σε άλλη γραμματική κατηγορία, χρησιμοποιούνται με τη σημασία επιθέτου και συντάσσονται αναλόγως.
- Επίπεδο Ύφους
Το μενού προεπιλογών που εμφανίζεται περιλαμβάνει διαφορετικά επίπεδα ύφους, τα οποία αφορούν είτε όλο το λήμμα είτε κάποια από τις σημασίες του, ώστε να επιλέξετε αυτό που σας ενδιαφέρει.
Για παράδειγμα, με την επιλογή «ειρωνικό», θα εμφανιστούν
- λήμματα που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά σε ειρωνικό επίπεδο ύφους
- λήμματα που μία τους σημασία χρησιμοποιείται σε ειρωνικό επίπεδο ύφους
- Σημασιολογικό πεδίο
Επιλέγετε το σημασιολογικό πεδίο στο οποίο ανήκει η σημασία ή κάποια από τις σημασίες του λήμματος. Η επιλογή αυτή είναι χρήσιμη, όταν θέλετε να ζητήσετε ομάδες λέξεων που σχετίζονται με κάποια θεματική περιοχή.
- Ετυμολογία
Εμφανίζεται ένα μενού προεπιλογών που περιλαμβάνει τις διάφορες ετυμολογικές κατηγορίες, ώστε να επιλέξετε αυτή που σας ενδιαφέρει.
- Τύπος Λήμματος
Εμφανίζεται ένα μενού προεπιλογών που περιλαμβάνει τις διάφορες γραμματικές κατηγορίες, ώστε να επιλέξετε το μέρος του λόγου που σας ενδιαφέρει.
- Χρήση
Επιλέγετε την επιθυμητή χρήση της λέξης. Αυτό θα περιορίσει την αναζήτηση σε λέξεις που μία τουλάχιστον σημασία τους έχει τη συγκεκριμένη χρήση.
Συντομογραφίες
Α
αγγλ. αγγλικός, -ή, -ό άγν. ετυμολ. άγνωστης ετυμολογίας αιτιατ. αιτιατική αιτιολογ. αιτιολογικός, -ή, -ό άκλ. άκλιτο αλβαν. αλβανικός, -ή, - ό αμερικ. αμερικανικός, -ή, -ό αμτβ. αμετάβατο αναφορ. αναφορικός, -ή, -ό αντίθ. αντίθετο αντων. αντωνυμία απαρέμφ. απαρέμφατο απρόσ. απρόσωπο αραβ. αραβικός, -ή, -ό αραβοτουρκ. αραβοτουρκικός, -ή, -ό αριθμ. αριθμός αρσ. αρσενικό αρχ. αρχαίος, -ία, -ιο αρχαϊστ. αρχαϊστικός, -ή, -ό Β
βενετ. βενετικός, -ή, -ό βλ. βλέπε βλ. και φρ. βλέπε και φράση βλ. συνηθέστ. βλέπε συνηθέστερο βλ. φρ. βλέπε φράση βλάχ. βλάχικος, -η, -ο βουλγαρ. βουλγαρικός, -ή, -ό βραζιλ. βραζιλιάνικος, -η, -ο Γ
γ΄ εν. πρόσ. τρίτο ενικό πρόσωπο γαλλ. γαλλικός, -ή, -ό γεν. γενική γενουατ. γενουατικός, -ή, -ό γερμαν. γερμανικός, -ή, -ό Δ
δεικ. δεικτικό δηλ. δηλαδή διεθν. διεθνής, διεθνώς δοτ. δοτική Ε
εβρ. εβραϊκός, -ή, -ό ειρων. ειρωνικά ελνστ. ελληνιστικός, -ή, -ό ενεστ. ενεστώτας ενν. εννοείται επέκτ. επέκταση επίθ. επίθετο επίρρ. επίρρημα επιφών. επιφώνημα επιφωνημ. επιφωνηματικός, -ή, -ό επών. επώνυμο εύχρ. εύχρηστος, -η, -ο εφημερ. εφημερίδα Θ
θηλ. θηλυκό Ι
ιαπων. ιαπωνικός, -ή, -ό ιδ. ιδίως ιδ. εύχρ. ιδίως εύχρηστο ινδ. ινδικός, -ή, -ό ιραν. ιρανικός, -ή, -ό ισπαν. ισπανικός, -ή, -ό ιταλ. ιταλικός, -ή, -ό Κ
κ. και κ.ά. και άλλα κ.λπ. και λοιπά κελτ. κελτικός, -ή, -ό κουτσοβλάχ. κουτσοβλάχικος, -η, -ο κυρ. κυρίως κυρ. εύχρ. κυρίως εύχρηστο κύρ. ό. κύριο όνομα Λ
λ. λέξη, λήμμα λατιν. λατινικός, -ή, -ό Μ
μαλαισ. μαλαισιανός, -ή, -ό μεγεθ. μεγεθυντικό μέλλ. μέλλοντας μέσ. μέσος, -η, -ο μόρ. μόριο μσν. μεσαιωνικός, -ή, -ό μτβ. μεταβατικό μτγν. μεταγενέστερος, -η, -ο μτφ. μεταφορικός, μεταφορικά μτχ. μετοχή Ν
νεότ. νεότερος, -η, -ο Ο
όν. όνομα ουγγρ. ουγγρικός, -ή, -ό ουδ. ουδέτερο ουσ. ουσιαστικό Π
π.χ. παραδείγματος χάριν παρακ. και παρακείμ. παρακείμενος παρατατ. παρατατικός περσ. περσικός, -ή, -ό πιθ. πιθανόν πληθ. και πλ. πληθυντικός πορτογαλ. πορτογαλικός, -ή, -ό πρβλ. παράβαλε πρόθ. πρόθεση πρόσ. πρόσωπο προστακτ. προστακτικός, -ή, -ό Ρ
ρ. ρήμα ρουμαν. ρουμανικός, -ή, -ό ρωσ. ρωσικός, -ή, -ό Σ
σερβ. σερβικός, -ή, -ό σκωπτ. σκωπτικά σλαβ. σλαβικός, -ή, -ό στερητ. στερητικό σύνδ. σύνδεσμος συνήθ. συνήθως συνηθέστ. συνηθέστερος, -η, -ο συνών. συνώνυμος, συνώνυμα Τ
τακτ. τακτικός, -ή, -ό τοπ. τοπικός, -ή, -ό τουρ. τουρκικός, -ή, -ό τουρκοπερσ. τουρκοπερσικός, -ή, -ό τσεχ. τσεχικός, -ή, -ό τσιγγ. τσιγγάνικος, -η, -ο Υ
υβριστ. υβριστικά υπερθετ. υπερθετικός υποκορ. υποκοριστικός, -ή, -ό υποτιμητ. υποτιμητικά υποχωρητ. υποχωρητικός, -ή, -ό Φ
φρ. φράση Χ
χρον. χρονικός
Ομάδα εργασίας
- Σχεδιασμός - Γενική Επιμέλεια
- Κ. Θεοδωρίδης, Ε. Μητρούση
- Σχεδιασμός φόρμας σύνταξης και ψηφιοποίησης
- Κ. Θεοδωρίδης, Ε. Μητρούση
- Φιλολογική επεξεργασία ηλεκτρονικών λημμάτων / τελικού κειμένου
- Ε. Μητρούση
- Φιλολογικές εργασίες για τη διαμόρφωση του ηλεκτρονικού περιβάλλοντος
- Ε. Μητρούση
- Ηλεκτρονική υλοποίηση
- Κ. Θεοδωρίδης