Λεξικό της λαϊκής και της περιθωριακής γλώσσας
Εισαγωγή
Μέσα στις 50.000 περίπου λέξεις και φράσεις και στις 250.000 σημασίες περιλαμβάνονται η γλώσσα της λαϊκής - της αργκό - των μηχανόβιων - των ναρκωτικών - της φυλακής - του χαρτοπαιγνίου - του ποδοσφαίρου - του αθλητισμού - του στρατού - των ναυτικών - του καφενείου - των εργατών - των νηπίων - των εφημερίδων - της τηλεόρασης - της νεοαργκό που αποτελεί τη γλώσσα της νεολαίας και ιδίως, λέξεις και φράσεις της καθημερινής μας ζωής.
Το Λεξικό του Γεωργίου Κάτου είναι έργο ενός εμπειρικού θιασώτη και τεχνίτη της γλώσσας, ιδιαίτερα εκείνης των λαϊκών ανθρώπων. Πρόκειται για την περιεκτικότερη συλλογή τεκμηρίων αυθεντικού λόγου από όλο το φάσμα των ταπεινών γλωσσικών χρήσεων, με κύρια αρετή την πιστή και αναλυτική παράθεση δειγμάτων της πολύτιμης γλωσσικής παρακαταθήκης των απλών και των βασανισμένων ανθρώπων. Αποτελεί απαραίτητο συμπλήρωμα των γνωστών λεξικών της ελληνικής.
Περιεχόμενα
Αναζήτηση
- υπογραφή, η,
- ουσ. [<αρχ. ὑπογραφή], η υπογραφή. 1. τα εμφανή ίχνη, τα εμφανή σημάδια, τα δαχτυλικά αποτυπώματα που αφήνει κανείς, ιδίως ο κλέφτης, στο πέρασμά του από ένα χώρο ή ο τρόπος με τον οποίο πραγματοποιεί την κλεψιά: «μόλις γίνει κάποια κλεψιά μέσ’ στη γειτονιά, πηγαίνουν και μπαγλαρώνουν αμέσως τον τάδε, γιατί ξέρουν καλά την υπογραφή του». 2. (ειρωνικά) το χέσιμο: «εγώ πάω για υπογραφή». Από την εικόνα του ανθρώπινου περιττώματος, που, όταν πέφτει τελειωτικά από τον πρωκτό, έχει πολλές φορές μια λεπτή περιστροφική κατάληξη, όπως και η κατάληξη των περισσότερων υπογραφών που βάζουν οι άνθρωποι. (Ακολουθούν 21 φρ.)·
- αφήνω την υπογραφή μου, α. αφήνω στο πέρασμά μου εμφανή ίχνη, σημάδια, δαχτυλικά αποτυπώματα ή τον τρόπο με τον οποίο εκτελώ κάτι: «τον έπιασαν με το πρώτο, γιατί πάνω στη βιασύνη του να κλέψει όσα πιο πολλά μπορούσε, άφησε παντού την υπογραφή του»·
- άφησε να πέσει η υπογραφή του, δεν κατόρθωσε να ανταποκριθεί σε κάτι που είχε υπογράψει, ιδίως για οφειλή του, για χρέος του, κι έτσι έχασε τη φερεγγυότητά του: «είναι μέσ’ στη στενοχώρια του, γιατί δεν μπόρεσε να βρει λεφτά να καλύψει την επιταγή του, κι έτσι άφησε να πέσει η υπογραφή του»·
- βάζω την υπογραφή μου, α. αποδέχομαι, εγκρίνω, εγγυώμαι, υπογράφω: «δεν είμαι σίγουρος γι’ αυτόν τον άνθρωπο, γι’ αυτό δε βάζω την υπογραφή μου, να τον πάρεις στη δουλειά σου || γι’ αυτόν τον άνθρωπο, μάλιστα, βάζω την υπογραφή να τον πάρεις στη δουλειά σου || μόλις ο δικηγόρος μου διάβασε το συμφωνητικό, έβαλα την υπογραφή μου, γιατί συμφωνούσα απόλυτα με τους όρους του». (Λαϊκό τραγούδι: γύρνα, αγόρι μου, κοντά μου, να σε πνίξω στα φιλιά και υπογραφή σου βάζω, δε θα ξαναφύγω πια!). β. επιβάλλω τη σεξουαλική πράξη, ιδίως ξεπαρθενεύω κοπέλα: «όταν ήταν στα νιάτα του, έβαλε την υπογραφή του σ’ ένα σωρό κοριτσάκια»·
- βάζω την υπογραφή μου και με τα δυο μου τα χέρια, αποδέχομαι, εγκρίνω, εγγυώμαι απόλυτα για κάποιον ή για κάτι: «γι’ αυτόν τον άνθρωπο βάζω την υπογραφή μου και με τα δυο μου τα χέρια»·
- βάζω την υπογραφή μου και με χέρια και με πόδια, βλ. φρ. βάζω την υπογραφή μου και με τα δυο μου τα χέρια·
- δεν ξέρει να βάλει την υπογραφή του, είναι τελείως αγράμματος: «δεν ξέρει να βάλει την υπογραφή του και ονειρεύεται να γίνει διευθυντής!». Πολλές φορές, μετά το δεύτερο ρ. της φρ. ακολουθεί για περισσότερη έμφαση το ούτε·
- (δεν) παίρνω πίσω την υπογραφή μου ή (δεν) παίρνω την υπογραφή μου πίσω, (δεν) αθετώ μια συμφωνία που υπέγραψα με κάποιον: «όταν υπογράφω κάποια συμφωνία, δεν παίρνω πίσω την υπογραφή μου || θα βρω τρόπο να πάρω πίσω την υπογραφή μου, γιατί έμπλεξα με απατεώνα»·
- δίνω την υπογραφή μου, βλ. συνηθέστ. βάζω την υπογραφή μου·
- δίνω την υπογραφή μου και με τα δυο μου τα χέρια, βλ. συνηθέστ. βάζω την υπογραφή μου και με τα δυο μου τα χέρια·
- δίνω την υπογραφή μου και με χέρια και με πόδια, βλ. συνηθέστ. βάζω την υπογραφή μου και με τα δυο μου τα χέρια·
- έπεσαν οι υπογραφές, υπογράφηκε, ιδίως κάποιο συμβόλαιο από τα συμβαλλόμενα μέρη: «μόλις έπεσαν οι υπογραφές, ακούστηκαν χειροκροτήματα και μερικοί άνοιξαν σαμπάνιες»·
- έπεσε η υπογραφή του, βλ. φρ. άφησε να πέσει η υπογραφή του·
- κάθομαι (πάνω) στην υπογραφή μου, βλ. συνηθέστ. τιμώ την υπογραφή μου·
- καλύτερα να πάρεις το λόγο του παρά την υπογραφή του, βλ. λ. λόγος·
- μαζεύει υπογραφές, είναι ετοιμοθάνατος: «πήγε σ’ όλους τους γιατρούς του κόσμου να γίνει καλά, αλλά μαζεύει υπογραφές ο φουκαράς». Από την εικόνα των ενοίκων μιας πολυκατοικίας, που, όταν θέλουν να διώξουν κάποιον ανεπιθύμητο ένοικο, συγκεντρώνουν τις υπογραφές όλων των άλλων ενοίκων·
- με υπογραφή, (για προϊόντα) είναι γνήσιο, ακριβό, έχει και το σήμα κατατεθέν της εταιρείας που το παράγει: «ήταν ακριβό το κλιματιστικό που αγόρασα, γιατί ήταν με υπογραφή»·
- με υπογραφή και βούλα, α. νομότυπα: «ταλαιπωρήθηκα ένα διάσημα, αλλά στο τέλος πήρα με υπογραφή και βούλα την άδεια για το χτίσιμο του σπιτιού». Ως βούλα χαρακτηρίζεται η σφραγίδα της δημόσιας υπηρεσίας που χορήγησε την άδεια. β. (για προϊόντα) είναι γνήσιο, ακριβό: «είναι γνήσια Φίλιπς η τηλεόραση που αγόρασες; -Με υπογραφή και βούλα». Ως βούλα χαρακτηρίζεται το σήμα κατατεθέν της βιομηχανίας·
- ρίχνω την υπογραφή μου, α. υπογράφω: «αφού πρώτα διάβασα το συμφωνητικό και δεν είχα καμιά ένσταση, έριξα την υπογραφή μου». β. δεν κατορθώνω να ανταποκριθώ σε κάτι που έχω υπογράψει, ιδίως για οφειλή μου, για χρέος μου, κι έτσι χάνω τη φερεγγυότητά μου: «πάω να τρελαθώ απ’ τη στενοχώρια μου, γιατί δεν μπόρεσα να βρω τα λεφτά να καλύψω την επιταγή μου, κι έτσι έριξα την υπογραφή μου»·
- την υπογραφή σου και τον πούτσο σου να προσέχεις που τα βάζεις, συμβουλευτική έκφραση που απευθύνεται σε κάποιον, ιδίως νέο, με την έννοια να προσέχει, όταν πρόκειται να υπογράψει κάτι, γιατί ενδέχεται αργότερα να έχει προβλήματα, ή να προσέχει τη γυναίκα με την οποία πηγαίνει, για το φόβο των αφροδισίων νοσημάτων·
- τιμώ την υπογραφή μου, είμαι συνεπής, τηρώ το συμβόλαιο που έχω υπογράψει: «απ’ τη στιγμή που υπογράψαμε αυτό το συμφωνητικό, να έχεις ήσυχο το κεφάλι σου, γιατί τιμώ την υπογραφή μου». Πολλές φορές της φρ. προτάσσεται το εγώ·
- του παίρνω την υπογραφή του, του αποσπώ την υπογραφή του, ιδίως έντεχνα, παραπλανητικά, με δόλιο τρόπο: «τον έπιασα στην κουβέντα για τ’ αθλητικά και πάνω στην πάρλα του πήρα την υπογραφή του χωρίς να το καταλάβει».
- ουσ. [<αρχ. ὑπογραφή], η υπογραφή. 1. τα εμφανή ίχνη, τα εμφανή σημάδια, τα δαχτυλικά αποτυπώματα που αφήνει κανείς, ιδίως ο κλέφτης, στο πέρασμά του από ένα χώρο ή ο τρόπος με τον οποίο πραγματοποιεί την κλεψιά: «μόλις γίνει κάποια κλεψιά μέσ’ στη γειτονιά, πηγαίνουν και μπαγλαρώνουν αμέσως τον τάδε, γιατί ξέρουν καλά την υπογραφή του». 2. (ειρωνικά) το χέσιμο: «εγώ πάω για υπογραφή». Από την εικόνα του ανθρώπινου περιττώματος, που, όταν πέφτει τελειωτικά από τον πρωκτό, έχει πολλές φορές μια λεπτή περιστροφική κατάληξη, όπως και η κατάληξη των περισσότερων υπογραφών που βάζουν οι άνθρωποι. (Ακολουθούν 21 φρ.)·
Οδηγίες Αναζήτησης
Διπλό κλικ σε μία λέξη οδηγεί σε αναζήτηση με την επιλεγμένη λέξη. Αποτελεί βοηθητική λειτουργία ειδικότερα σε λέξεις που ακολουθούν συντομογραφίες π.χ. Βλ., Πβ., ΣΥΝ. ...
- Πεδίο Αναζήτηση
-
Στο πρώτο πεδίο μπορείτε να πληκτρολογήσετε μέρος του λήμματος, χρησιμοποιώντας τον αστερίσκο * για το υπόλοιπο.
Η επιλογή αυτή είναι χρήσιμη, όταν θέλετε να αναζητήσετε ομάδες λέξεων που περιέχουν το μόρφημα ή την ακολουθία χαρακτήρων που πληκτρολογείτε.
Παραδείγματα:- κρατ* (όλες οι λέξεις που αρχίζουν από «κρατ») : κράτος, κρατισμός, κρατώ κλπ.
- *κρατ* (όλες οι λέξεις που περιέχουν το «κρατ»): αισθησιοκράτης, αισθησιοκρατία, αιτιοκρατία κλπ.
- *ισμός (όλες οι λέξεις που λήγουν σε «ισμός»): ανιμισμός, κρατισμός, υλισμός κλπ.
- κ*ισμός (όλες οι λέξεις που αρχίζουν από «κ» και λήγουν σε «ισμός»): κλασικισμός, κομμουνισμός, κρατισμός κλπ
Παρατήρηση
Αν δε βάλετε καθόλου * το σύστημα τοποθετεί ένα * στο τέλος της λέξης. κρατ κρατ* - Ερμήνευμα / Σώμα κειμένων
Το πεδίο αυτό είναι ανοιχτό και σας επιτρέπει να εισαγάγετε έναν όρο, ο οποίος ανιχνεύεται στο σύνολο του λήμματος.
Υπόδειξη
Μη χρησιμοποιείτε ολόκληρες λέξεις, προτιμήστε το θέμα τους· π.χ. δώστε "πολεμ", αντί για "πόλεμος", "πολεμικός" κλπ.Η επιλογή αυτή είναι χρήσιμη, όταν θέλετε να αναζητήσετε ομάδες λέξεων που είναι εννοιολογικά συγγενείς.
- Παράδειγμα Χρήσης
Εδώ πληκτρολογείτε μια λέξη, η οποία περιμένετε να εμφανιστεί σε πρόταση που είναι παράδειγμα χρήσης του λήμματος.
Υπόδειξη
Μη χρησιμοποιείτε ολόκληρες λέξεις, προτιμήστε το θέμα τους· π.χ. δώστε "πολεμ", αντί για "πόλεμος", "πολεμικός" κλπ.- Γραμματική - Σύνταξη
Επιλέγετε τον επιθυμητό τρόπο σύνταξης της λέξης. Αυτό θα περιορίσει την αναζήτηση σε λέξεις που μία τουλάχιστον σημασία τους συντάσσεται με τον συγκεκριμένο τρόπο.
Για παράδειγμα, με την επιλογή «ως επίθετο» θα εμφανιστούν λήμματα που, ενώ ανήκουν σε άλλη γραμματική κατηγορία, χρησιμοποιούνται με τη σημασία επιθέτου και συντάσσονται αναλόγως.
- Επίπεδο Ύφους
Το μενού προεπιλογών που εμφανίζεται περιλαμβάνει διαφορετικά επίπεδα ύφους, τα οποία αφορούν είτε όλο το λήμμα είτε κάποια από τις σημασίες του, ώστε να επιλέξετε αυτό που σας ενδιαφέρει.
Για παράδειγμα, με την επιλογή «ειρωνικό», θα εμφανιστούν
- λήμματα που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά σε ειρωνικό επίπεδο ύφους
- λήμματα που μία τους σημασία χρησιμοποιείται σε ειρωνικό επίπεδο ύφους
- Σημασιολογικό πεδίο
Επιλέγετε το σημασιολογικό πεδίο στο οποίο ανήκει η σημασία ή κάποια από τις σημασίες του λήμματος. Η επιλογή αυτή είναι χρήσιμη, όταν θέλετε να ζητήσετε ομάδες λέξεων που σχετίζονται με κάποια θεματική περιοχή.
- Ετυμολογία
Εμφανίζεται ένα μενού προεπιλογών που περιλαμβάνει τις διάφορες ετυμολογικές κατηγορίες, ώστε να επιλέξετε αυτή που σας ενδιαφέρει.
- Τύπος Λήμματος
Εμφανίζεται ένα μενού προεπιλογών που περιλαμβάνει τις διάφορες γραμματικές κατηγορίες, ώστε να επιλέξετε το μέρος του λόγου που σας ενδιαφέρει.
- Χρήση
Επιλέγετε την επιθυμητή χρήση της λέξης. Αυτό θα περιορίσει την αναζήτηση σε λέξεις που μία τουλάχιστον σημασία τους έχει τη συγκεκριμένη χρήση.
Συντομογραφίες
Α
αγγλ. αγγλικός, -ή, -ό άγν. ετυμολ. άγνωστης ετυμολογίας αιτιατ. αιτιατική αιτιολογ. αιτιολογικός, -ή, -ό άκλ. άκλιτο αλβαν. αλβανικός, -ή, - ό αμερικ. αμερικανικός, -ή, -ό αμτβ. αμετάβατο αναφορ. αναφορικός, -ή, -ό αντίθ. αντίθετο αντων. αντωνυμία απαρέμφ. απαρέμφατο απρόσ. απρόσωπο αραβ. αραβικός, -ή, -ό αραβοτουρκ. αραβοτουρκικός, -ή, -ό αριθμ. αριθμός αρσ. αρσενικό αρχ. αρχαίος, -ία, -ιο αρχαϊστ. αρχαϊστικός, -ή, -ό Β
βενετ. βενετικός, -ή, -ό βλ. βλέπε βλ. και φρ. βλέπε και φράση βλ. συνηθέστ. βλέπε συνηθέστερο βλ. φρ. βλέπε φράση βλάχ. βλάχικος, -η, -ο βουλγαρ. βουλγαρικός, -ή, -ό βραζιλ. βραζιλιάνικος, -η, -ο Γ
γ΄ εν. πρόσ. τρίτο ενικό πρόσωπο γαλλ. γαλλικός, -ή, -ό γεν. γενική γενουατ. γενουατικός, -ή, -ό γερμαν. γερμανικός, -ή, -ό Δ
δεικ. δεικτικό δηλ. δηλαδή διεθν. διεθνής, διεθνώς δοτ. δοτική Ε
εβρ. εβραϊκός, -ή, -ό ειρων. ειρωνικά ελνστ. ελληνιστικός, -ή, -ό ενεστ. ενεστώτας ενν. εννοείται επέκτ. επέκταση επίθ. επίθετο επίρρ. επίρρημα επιφών. επιφώνημα επιφωνημ. επιφωνηματικός, -ή, -ό επών. επώνυμο εύχρ. εύχρηστος, -η, -ο εφημερ. εφημερίδα Θ
θηλ. θηλυκό Ι
ιαπων. ιαπωνικός, -ή, -ό ιδ. ιδίως ιδ. εύχρ. ιδίως εύχρηστο ινδ. ινδικός, -ή, -ό ιραν. ιρανικός, -ή, -ό ισπαν. ισπανικός, -ή, -ό ιταλ. ιταλικός, -ή, -ό Κ
κ. και κ.ά. και άλλα κ.λπ. και λοιπά κελτ. κελτικός, -ή, -ό κουτσοβλάχ. κουτσοβλάχικος, -η, -ο κυρ. κυρίως κυρ. εύχρ. κυρίως εύχρηστο κύρ. ό. κύριο όνομα Λ
λ. λέξη, λήμμα λατιν. λατινικός, -ή, -ό Μ
μαλαισ. μαλαισιανός, -ή, -ό μεγεθ. μεγεθυντικό μέλλ. μέλλοντας μέσ. μέσος, -η, -ο μόρ. μόριο μσν. μεσαιωνικός, -ή, -ό μτβ. μεταβατικό μτγν. μεταγενέστερος, -η, -ο μτφ. μεταφορικός, μεταφορικά μτχ. μετοχή Ν
νεότ. νεότερος, -η, -ο Ο
όν. όνομα ουγγρ. ουγγρικός, -ή, -ό ουδ. ουδέτερο ουσ. ουσιαστικό Π
π.χ. παραδείγματος χάριν παρακ. και παρακείμ. παρακείμενος παρατατ. παρατατικός περσ. περσικός, -ή, -ό πιθ. πιθανόν πληθ. και πλ. πληθυντικός πορτογαλ. πορτογαλικός, -ή, -ό πρβλ. παράβαλε πρόθ. πρόθεση πρόσ. πρόσωπο προστακτ. προστακτικός, -ή, -ό Ρ
ρ. ρήμα ρουμαν. ρουμανικός, -ή, -ό ρωσ. ρωσικός, -ή, -ό Σ
σερβ. σερβικός, -ή, -ό σκωπτ. σκωπτικά σλαβ. σλαβικός, -ή, -ό στερητ. στερητικό σύνδ. σύνδεσμος συνήθ. συνήθως συνηθέστ. συνηθέστερος, -η, -ο συνών. συνώνυμος, συνώνυμα Τ
τακτ. τακτικός, -ή, -ό τοπ. τοπικός, -ή, -ό τουρ. τουρκικός, -ή, -ό τουρκοπερσ. τουρκοπερσικός, -ή, -ό τσεχ. τσεχικός, -ή, -ό τσιγγ. τσιγγάνικος, -η, -ο Υ
υβριστ. υβριστικά υπερθετ. υπερθετικός υποκορ. υποκοριστικός, -ή, -ό υποτιμητ. υποτιμητικά υποχωρητ. υποχωρητικός, -ή, -ό Φ
φρ. φράση Χ
χρον. χρονικός
Ομάδα εργασίας
- Σχεδιασμός - Γενική Επιμέλεια
- Κ. Θεοδωρίδης, Ε. Μητρούση
- Σχεδιασμός φόρμας σύνταξης και ψηφιοποίησης
- Κ. Θεοδωρίδης, Ε. Μητρούση
- Φιλολογική επεξεργασία ηλεκτρονικών λημμάτων / τελικού κειμένου
- Ε. Μητρούση
- Φιλολογικές εργασίες για τη διαμόρφωση του ηλεκτρονικού περιβάλλοντος
- Ε. Μητρούση
- Ηλεκτρονική υλοποίηση
- Κ. Θεοδωρίδης