Skip to main content

Νέα ελληνική

Λεξικό της λαϊκής και της περιθωριακής γλώσσας

Λεξικό της λαϊκής και της περιθωριακής γλώσσας

Εισαγωγή

Μέσα στις 50.000 περίπου λέξεις και φράσεις και στις 250.000 σημασίες περιλαμβάνονται η γλώσσα της λαϊκής - της αργκό - των μηχανόβιων - των ναρκωτικών - της φυλακής - του χαρτοπαιγνίου - του ποδοσφαίρου - του αθλητισμού - του στρατού - των ναυτικών - του καφενείου - των εργατών - των νηπίων - των εφημερίδων - της τηλεόρασης - της νεοαργκό που αποτελεί τη γλώσσα της νεολαίας και ιδίως, λέξεις και φράσεις της καθημερινής μας ζωής.

Το Λεξικό του Γεωργίου Κάτου είναι έργο ενός εμπειρικού θιασώτη και τεχνίτη της γλώσσας, ιδιαίτερα εκείνης των λαϊκών ανθρώπων. Πρόκειται για την περιεκτικότερη συλλογή τεκμηρίων αυθεντικού λόγου από όλο το φάσμα των ταπεινών γλωσσικών χρήσεων, με κύρια αρετή την πιστή και αναλυτική παράθεση δειγμάτων της πολύτιμης γλωσσικής παρακαταθήκης των απλών και των βασανισμένων ανθρώπων. Αποτελεί απαραίτητο συμπλήρωμα των γνωστών λεξικών της ελληνικής.

Περιεχόμενα

Αναζήτηση

Αναζήτηση
Οδηγιες
Φάκελος λημμάτων
0
   Άδειασμα
  • Επιλογές αναζήτησης
    -  
 
Βρέθηκαν 1 εγγραφές  [0-1]
  • πολύς, πολλή, πολύ,
    επίθ. [<αρχ. πολύς]. 1. που έχει μεγάλη ποσότητα, μέγεθος, έκταση, ένταση, διάρκεια, αξία ή ισχύ. 2. το αρσ. ως ουσ. ο πολύς, (και ακολουθεί κύριο όνομα) ο ονομαστός, ο σπουδαίος: «την πόλη μας θα επισκεφτεί ο πολύς Πύρρος Δήμας». Πολλές φορές, εκφέρεται με ειρωνεία, με την έννοια του δήθεν ονομαστού, του δήθεν σπουδαίου: «την πόλη μας επισκέφτηκε και ο πολύς (ακολουθεί κύριο όνομα), που έχει γνώμη επί παντός επιστητού». 3. το αρσ. στον πλ. οι πολλοί (βλ. λ.). 4. το ουδ. πολύ κ. πολλά και με επιρρηματική χρήση: «πολύ χαίρομαι, που σε συνάντησα || πάχυνε, γιατί τρώει πολύ || παρήγγειλε ένα καφέ πολλά βαρύ». (Λαϊκό τραγούδι: του άντρα του πολλά βαρύ μην του μιλάτε το πρωί). επίρρ. πολύ. (Ακολουθούν 227 φρ.)·
    - αλλάζει πολλές φανέλες στη δουλειά, βλ. λ. δουλειά·
    - άλλαξε πολλά χέρια (κάτι), βλ. λ. χέρι·
    - άλλος λίγο, άλλος πολύ, βλ. λ. λίγος·
    - αν ήταν το μουνί βιολί, θα το είχανε πολλοί, βλ. λ. μουνί·
    - αν κάνει (ρίξει) ο Μάρτης δυο νερά κι ο Απρίλης άλλο ένα, χαρά σ’ αυτόν το γεωργό που ’χει πολλά σπαρμένα, βλ. λ. νερό·
    - άνοιξαν πολλά στόματα, βλ. λ. στόμα·
    - άνοιξε πολύ τη βεντάλια, βλ. λ. βεντάλια·
    - απ’ τα ψηλά στα χαμηλά κι απ’ τα πολλά στα λίγα, βλ. λ. ψηλός·
    - απ’ το θα μέχρι το κάνω, χιλιόμετρα πολλά, βλ. λ. χιλιόμετρο·
    - απλώνω πολύ τον τραχανά, βλ. λ. τραχανάς·
    - αυτό πάει πολύ! βλ. λ. αυτός·
    - άσ’ τα λόγια τα πολλά ή άσ’ τα πολλά λόγια, βλ. λ. λόγος·
    - αφέντης ένας και πολύς, και φίλοι χίλιοι, λίγοι, βλ. λ. φίλος·
    - βγάζει πολλά, (ενν. χρήματα), κερδίζει πολλά χρήματα: «έχει ένα σαντουιτσάδικο στο κέντρο της πόλης και βγάζει πολλά»·
    - βουλώνω πολλά στόματα, βλ. λ. στόμα·
    - γίνεται πολύς θόρυβος, βλ. λ. θόρυβος·
    - γίνεται πολύς λόγος, βλ. λ. λόγος·
    - γίνεται πολύς ντόρος, βλ. λ. ντόρος·
    - δε θέλει και πολύ μυαλό, βλ. λ. μυαλό·
    - δε θέλει πολύ, βλ. φρ. θέλει πολύ(!)·
    - δε θέλω πολλά λόγια μαζί του, βλ. λ. λόγος·
    - δε θέλω πολλά πολλά μαζί του, δε θέλω, δεν επιδιώκω ιδιαίτερες επαφές, ιδιαίτερες σχέσεις με το άτομο για το οποίο γίνεται λόγος: «ξέρω πως είναι οξύθυμος άνθρωπος, γι’ αυτό δε θέλω πολλά πολλά μαζί του»·
    - δε θέλω πολλές κουβέντες μαζί του, βλ. λ. κουβέντα·
    - δε λέει (και) πολλά, λέγεται για κάποιον ή για κάτι που δεν ανταποκρίνεται στη διαφήμιση που του έγινε ή που δεν έχει κάποια ιδιαίτερη οικονομική ή καλλιτεχνική αξία: «μου την παίνευε για όμορφη γυναίκα, αλλά, όταν τη γνώρισα, διαπίστωσα πως δε λέει και πολλά || έχω ένα αυτοκίνητο που δε λέει και πολλά, γιατί το πήρα μόνο και μόνο για τις μετακινήσεις μου || έλεγαν πως είναι καλό έργο, αλλά δε λέει πολλά»·
    - δε λέει (και) πολλά πράγματα, βλ. λ. πρά(γ)μα·
    - δε σηκώνει πολλά λόγια, βλ. λ. λόγος·
    - δε σηκώνει πολλές κουβέντες, βλ. λ. κουβέντα·
    - δεν έχουμε πολλά λόγια, βλ. λ. λόγος·
    - δεν έχουμε πολλά πολλά, βλ. φρ. δεν έχω πολλά πολλά μαζί του·
    - δεν έχουμε πολλές κουβέντες, βλ. λ. κουβέντα·
    - δεν έχω πολλά πολλά μαζί του, δεν έχω ιδιαίτερες επαφές, ιδιαίτερες σχέσεις με το άτομο για το οποίο γίνεται λόγος: «κατά καιρούς έχουμε συναντηθεί σε διάφορες παρέες, αλλά δεν έχω πολλά πολλά μαζί του»·
    - δεν το ’χει για πολύ ή δεν το ’χει και πολύ ή δεν το ’χει πολύ ή δεν το ’χει σε πολύ, δεν του είναι καθόλου δύσκολο να κάνει αυτό που κουβεντιάζουμε, δεν το ’χει για τίποτα: «μην του λέτε να πάει στην Αθήνα με τα πόδια, γιατί δεν το ’χει πολύ»·
    - δεν τον έχω (και) σε πολλή εκτίμηση, βλ. λ. εκτίμηση·
    - έγινε μεγάλος και πολύς, βλ. λ. μεγάλος·
    - έγινε μέγας και πολύς, βλ. λ. μέγας·
    - έγινε πολύ γέλιο, βλ. λ. γέλιο·
    - έγινε πολύ κακό για το τίποτα, βλ. λ. κακός·
    - έγινε πολύς θόρυβος για το τίποτα, βλ. λ. θόρυβος·
    - έγινε πολύς λόγος για το τίποτα, βλ. λ. λόγος·
    - έγινε πολύς ντόρος για το τίποτα, βλ. λ. ντόρος·
    - είδαν πολλά τα μάτια μου, βλ. λ. μάτι·
    - είναι και πολύ γαμώ! βλ. λ. γαμώ·
    - είναι και πολύ γεια σου, βλ. λ. γεια·
    - είναι πολλά τα λεφτά, βλ. λ. λεφτά·
    - είναι πολλή μούρη, βλ. λ. μούρη·
    - είναι πολλοί οι μπαρμπέρηδες για του σπανού τα γένια, βλ. λ. μπαρμπέρης·
    - είναι πολύ αφηρημένος, βλ. λ. αφηρημένος·
    - είναι πολύ αρχίδι, βλ. λ. αρχίδι·
    - είναι πολύ κοντά ο ένας με τον άλλον, βλ. λ. κοντά·
    - είναι πολύ μουνί! βλ. λ. μουνί·
    - είναι πολύ μουνί, βλ. λ. μουνί·
    - είναι πολύ μυαλό, βλ. λ. μυαλό·
    - είναι πολύ όπου, βλ. λ. όπου·
    - είναι πολύ πράμα! βλ. λ. πρά(γ)μα·
    - είναι πολύ τραβηγμένο, βλ. λ. τραβηγμένος·
    - είναι πράμα απ’ τη Δράμα! βλ. λ. πρά(γ)μα·
    - είναι στο πολύ αλλού, βλ. λ. αλλού·
    - είχαμε πολύ γέλιο, βλ. λ. γέλιο·
    - εκείνος που περιμένει απ’ άλλονε, πολύ αργά δειπνάει, βλ. λ. εκείνος·
    - έμαθε πολλά, απόκτησε μεγάλη πείρα: «ήταν βοηθός σ’ έναν πολύ καλό μηχανικό κι έμαθε πολλά κοντά του»· 
    - έμεινες πολύ πίσω! ή πολύ πίσω έμεινες! βλ. λ. πίσω·
    - έξω απ’ το χορό πολλά τραγούδια λένε, βλ. λ. χορός·
    - έπαθε πολλά, υπόφερε πολύ, δεινοπάθησε: «χρόνια ολόκληρα στην ξενιτιά έπαθε πολλά, μέχρι να δημιουργήσει αυτή την περιουσία που έχει»·
    - έπεσαν πολλά κορμιά, βλ. λ. κορμί·
    - έπεσε πολύ γέλιο, βλ. λ. γέλιο·
    - έπεσε πολύ χαμηλά, βλ. λ. χαμηλός·
    - έπεσε πολύ χρήμα ή έπεσαν πολλά χρήματα, βλ. λ. χρήμα·
    - έπεσε σαν βόμβα πολλών μεγατόνων, βλ. λ. βόμβα·
    - έσκασε σαν βόμβα πολλών μεγατόνων, βλ. λ. βόμβα·
    - έχει πολλά στην καμπούρα του, βλ. λ. καμπούρα·
    - έχει πολλά στο κεφάλι του, βλ. λ. κεφάλι·
    - έχει πολλά στο μυαλό του, βλ. λ. μυαλό·
    - έχει πολλά χρόνια στη ράχη του, βλ. λ. χρόνος·
    - έχει πολλά χρόνια στην καμπούρα του, βλ. λ. χρόνος·
    - έχει πολλά χρόνια στην πλάτη του, βλ. λ. χρόνος·
    - έχει πολλά ψάρια η θάλασσα, βλ. λ. ψάρι·
    - έχει πολλές γνωριμίες, βλ. λ. γνωριμία·
    - έχει πολύ μυαλό, βλ. λ. μυαλό·
    - έχει πολύ φαΐ, βλ. λ. φαΐ·
    - έχει πολύ ψωμί, βλ. λ. ψωμί·
    - έχουν δει πολλά τα μάτια μου, βλ. λ. μάτι·
    - έχω δει πολλά ή είδα πολλά, έχω πολλές και διάφορες εμπειρίες στη ζωή μου: «εμένα να μ’ ακούς, γιατί είμαι κατά πολύ μεγαλύτερός σου κι έχω δει πολλά μέχρι τώρα»·
    - έχω να φάω πολλά καρβέλια ακόμα, βλ. λ. καρβέλι·
    - έχω να φάω πολλά ψωμιά ακόμα, βλ. λ. ψωμί·
    - έχω περί πολλού (κάποιον ή κάτι), δίνω μεγάλη αξία, θεωρώ πολύ σημαντικό κάποιον ή κάτι: «απ’ τη μέρα που τον γνώρισα, τον έχω περί πολλού || έχω περί πολλού αυτόν τον πίνακα, γιατί είναι κληρονομιά απ’ τον πατέρα μου»·
    - έχω πολύ αέρα, βλ. λ. αέρας·
    - έχω πολύ δρόμο ακόμα, βλ. λ. δρόμος·
    - έχω πολύ περιωπής (κάποιον ή κάτι), βλ. λ. περιωπή·
    - η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή, βλ. λ. αμαρτία·
    - η νίκη έχει πολλούς πατέρες, η ήττα κανέναν ή η νίκη έχει πολλούς πατέρες, η ήττα είναι ορφανή, βλ. λ. πατέρας·
    - η πολλή δουλειά τρώει τον αφέντη, βλ. λ. δουλειά·
    - η στάμνα πολλές φορές πάει στη βρύση και μια φορά σπάει, βλ. λ. στάμνα·
    - η τύχη και το γυαλί δε βαστούν πολύ καιρό, βλ. λ. τύχη·
    - θα κυλήσει πολύ νερό ακόμα, βλ. λ. νερό·
    - θα πάει πολύ μακριά; βλ. λ. μακριά·
    - θα φάει πολλά καρβέλια ακόμα, για να…, βλ. λ. καρβέλι·
    - θα φάει πολλά ψωμιά ακόμα, για να…, βλ. λ. ψωμί·
    - θέλει πολύ! ή πολύ θέλει! δεν είναι καθόλου δύσκολο ή απίθανο να συμβεί αυτό που λες, δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα: «βγαίνεις το πρωί μια χαρά απ’ το σπίτι σου για να πας στη δουλειά σου και, μέχρι να φτάσεις στη στάση, έρχεται και σε κόβει ένα αυτοκίνητο. -Πολύ θέλει!». Πολλές φορές, της φρ. προτάσσεται το εμ ή το γιατί ή το μήπως και η φρ. κλείνει με το νομίζεις, και είναι και φορές που άλλοτε προτάσσεται και άλλοτε κλείνει τη φρ. το νομίζεις· βλ. και φρ. δεν το ’χει για πολύ·
    - και πολύ γαμώ! βλ. λ. γαμώ·
    - και πολύ σου είναι, βλ. λ. είναι·
    - και πολύ σου πάει, βλ. λ. πάει·
    - και πολύ σου πέφτει, βλ. λ. πέφτω·
    - κάνει πολλούς παράδες, βλ. λ. παράς·
    - κατά πολύ, σε σημαντικό βαθμό: «ο δείνα είναι κατά πολύ ανώτερος απ’ τον τάδε»·
    - κερδίζει πολλά (ενν. χρήματα), βλ. συνηθέστ. βγάζει πολλά·
    - κουβαλάει πολλά χρόνια στη ράχη του, βλ. λ. χρόνος·
    - κουβαλάει πολλά χρόνια στην καμπούρα του, βλ. λ. χρόνος·
    - κουβαλάει πολλά χρόνια στην πλάτη του, βλ. λ. χρόνος·
    - κύλησε πολύ νερό στ’ αυλάκι, βλ. λ. νερό·
    - λέγε λίγα με τους άλλους και πολλά με τον εαυτό σου, βλ. λ. εαυτός·
    - λέει η γλώσσα της πολλά ή λέει πολλά η γλώσσα της, βλ. λ. γλώσσα·
    - λέει πολλά! λέγεται για κάποιον ή για κάτι που γενικά μας έχει εντυπωσιάσει ή που έχει την απόλυτη παραδοχή μας: «τα ’φτιαξε με μια γκόμενα που λέει πολλά! || είναι καλό το φαγητό που τρως; -Λέει πολλά! || αγόρασα ένα αυτοκίνητο που λέει πολλά!»·
    - λέει πολλά, α. είναι φλύαρος: «καλός είναι, δε λέω, αλλά καμιά φορά τον βαριέμαι, γιατί λέει πολλά». β. υπόσχεται χωρίς να πραγματοποιεί τις υποσχέσεις του: «μην του έχεις εμπιστοσύνη, γιατί λέει πολλά και την άλλη μέρα τα ξεχνάει»·
    - λίγ’ απ’ όλα και πολλά, τα βολεύουν μια χαρά, νοικοκύρης και κυρά, βλ. λ. κυρά·
    - λίγα πουλάει και πολλά αγοράζει, βλ. λ. πουλώ·
    - λίγο πολύ, βλ. λ. λίγος·
    - λίγο ως πολύ, βλ. λ. λίγος·
    - μας έγινε πολύ ακριβός, βλ. λ. ακριβός·
    - μας κάνει τον πολύ, μας συμπεριφέρεται σαν να είναι σημαντικός, σπουδαίος: «απ’ τη μέρα που πήρε το δίπλωμα του δικηγόρου, μας κάνει τον πολύ»·
    - με τα πολλά…, ύστερα από πολλές προσπάθειες, ύστερα από αδιάκοπη επιμονή: «ο δρόμος είχε κλείσει εντελώς απ’ τα χιόνια, αλλά με τα πολλά κατορθώσαμε και φτάσαμε στο καταφύγιο || τον είχα απ’ το πρωί στο γραφείο μου και τον συμβούλευα, ώσπου με τα πολλά του άλλαξα γνώμη»·
    - με τα πολλά στη φυλακή και με τα λίγα μέσα, βλ. λ. φυλακή·
    - μη γαμάς τόσο πολύ, θα στραβοψωλιάσεις! βλ. λ. στραβοψωλιάζω·
    - μιλάει με πολύ ψηλά, βλ. λ. ψηλός·
    - μιλάει πολλά, βλ. φρ. λέει πολλά·
    - μου είναι πολύ ή πολύ μου είναι, βλ. λ. είναι·
    - μου πέφτει βαρύ ή βαρύ μου πέφτει, βλ. λ. πέφτω·
    - μου πέφτει πολύ ή πολύ μου πέφτει, βλ. λ. πέφτω·
    - μου ’χει πολλά καμωμένα, βλ. λ. καμωμένα·
    - μπερδεύεται με πολλά πράγματα ή μπερδεύεται σε πολλά πράγματα, βλ. λ. πρά(γ)μα·
    - μπήκε πολύ νερό στ’ αυλάκι, βλ. λ. νερό·
    - ν’ αφήσεις τα πολλά πολλά, βλ. φρ. να σου λείπουν τα πολλά πολλά·
    - να σου λείπουν οι πολλές κουβέντες, βλ. λ. κουβέντα·
    - να σου λείπουν τα πολλά λόγια, βλ. λ. λόγος·
    - να σου λείπουν τα πολλά πολλά, έκφραση με αυστηρή ή απειλητική διάθεση με την οποία προτρέπουμε κάποιον να είναι πιο σοβαρός απέναντί μας, με την οποία του αφαιρούμε την οικειότητα. Πολλές φορές, της φρ. προτάσσεται το έλα·
    - ξέρει πολλές τρύπες, βλ. λ. τρύπα·
    - ξοδεύει πολλά, κάνει πολλά έξοδα, είναι πολυέξοδος: «δεν μπορώ να πάω μαζί του στα μπουζούκια, γιατί αυτός ξοδεύει πολλά και δεν μπορώ να τον παρακολουθήσω»·
    - ο δημοσιογράφος πιο πολλά βγάζει απ’ αυτά που δε γράφει παρά απ’ αυτά που γράφει, βλ. λ. δημοσιογράφος·
    - ο διάβολος έχει πολλά ποδάρια, βλ. λ. διάβολος·
    - ο καλός ο λόγος έξοδα δεν έχει κι αποδίδει πολλά, βλ. λ. λόγος·
    - ο πολλά βαρύς, βλ. λ. βαρύς·
    - ο πολύς κόσμος, βλ. λ. κόσμος·
    - οι πολλοί μάγειροι χαλούν τη σούπα, βλ. λ. μάγειρας·
    - όλοι είμαστε λωλοί, ποιος ολίγο, ποιος πολύ, βλ. λ. λωλός·
    - όποιος γυρεύει τα πολλά, χάνει και τα λίγα ή όποιος ζητάει τα πολλά, χάνει και τα λίγα ή όποιος θέλει τα πολλά, χάνει και τα λίγα, βλ. λ.όποιος·
    - όποιος έχει πολύ βούτυρο, αλείφει και τον κώλο του, βλ. λ. βούτυρο·
    - όποιος έχει πολύ βούτυρο, βάζει και στα λάχανα, βλ. λ. βούτυρο·
    - όποιος έχει πολύ πιπέρι, βάζει και στα λάχανα, βλ. λ. πιπέρι·
    - όποιος έχει πολύ πιπέρι, βάζει και στον κώλο του, βλ. λ. πιπέρι·
    - όποιος κυνηγάει πολλούς λαγούς, δεν πιάνει κανέναν, βλ. λ. λαγός·
    - όποιος πηδάει πολλά παλούκια, μπαίνει κι ένα στον κώλο του, βλ. λ. παλούκι·
    - όποιος πολύ απλώνεται, γρήγορα μαζεύεται, βλ. λ. όποιος·
    - όποιος πολύ διαλέγει, τ’ αποδιαλεγούδια παίρνει, βλ. λ. αποδιαλεγούδι·
    - όπου ακούς πολλά κεράσια, βάστα και μικρό καλάθι ή όπου ακούς πολλά κεράσια, κράτα και μικρό καλάθι, βλ. λ. κεράσι·
    - όπου λαλούν πολλά κοκόρια, αργεί να ξημερώσει, βλ. λ. κόκορας·
    - όπου λαλούν πολλοί κοκόροι, αργεί να ξημερώσει, βλ. λ. κοκόρι·
    - όργωσε βαθιά και θα ’χεις πολύ σιτάρι, βλ. λ. σιτάρι·
    - ούτε λίγο ούτε πολύ, βλ. λ. λίγος·
    - πάει πολύ! ή πολύ πάει! είναι πάνω από τα επιτρεπτά όρια, δεν το ανέχομαι περισσότερο: «με τόσα καλά που σου ’χω κάνει, πάει πολύ να με βρίζεις κι από πάνω!»·
    - πάει πολύ μακριά, βλ. λ. μακριά·
    - πέρασε από πολλά χέρια (κάτι), βλ. λ. χέρι·
    - πέρασε πολλά, υπέφερε τα πάνδεινα: «τόσα χρόνια στην ξενιτιά πέρασε πολλά». (Τραγούδι: τόσα χρόνια πάλευα μόνος στα τυφλά, και ταξίδεψα κι αρρώστησα και πέρασα πολλά)·
    - πέφτει πολύ γέλιο, βλ. λ. γέλιο·
    - πήρε πολλούς μαζί του, βλ. λ. μαζί·
    - πήρε πολύ αέρα, βλ. λ. αέρας·
    - ποιος λίγο, ποιος πολύ, λίγος·
    - πολλά ακούγονται, βλ. λ. ακούγομαι·
    - πολλά βαρύ, βλ. λ. βαρύς·
    - πολλά βαρύ και όχι, βλ. λ. βαρύς·
    - πολλά και διάφορα, (αόριστα) δηλώνει μεγάλο αριθμό διαφόρων πραγμάτων, μεγάλη ποικιλία: «σ’ αυτό το σούπερ μάρκετ υπάρχουν πολλά και διάφορα || μέχρι να ’ρθεις, ειπώθηκαν πολλά και διάφορα || όσο έλειπες, συνέβησαν πολλά και διάφορα»·
    - πολλά λέγονται, βλ. λ. λέγομαι·
    - πολλά λέγονται κι ακούγονται, βλ. λ. λέγομαι·
    - πολλά λες! α. (απειλητικά) ξεπέρασες το επιτρεπτό όριο της ανοχής μας και έχεις εκτραπεί σε λόγια που μας θίγουν, που μας προσβάλλουν, αυθαδιάζεις: «πρόσεχε τη γλώσσα σου, γιατί πολλά λες!». β. (ειρωνικά ή συμβουλευτικά) λες πράγματα ανόητα ή πράγματα που δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν, φλυαρείς άσκοπα: «κλείσε το στόμα σου, ρε παιδάκι μου, πολλά λες!». Συνήθως της φρ. προτάσσεται και πιο σπάνια ακολουθεί το πάψε·
    - πολλά μου τα ’κανε ή πολλά μου τα ’χει κάνει, έκφραση δυσαρέσκειας για άτομο που μου έχει δημιουργήσει πολλά προβλήματα με τη στάση του ή τη συμπεριφορά του: «να του πεις να πάψει ν’ ασχολείται μαζί μου, γιατί πολλά μου τα ’κανε και δε θα του βγει σε καλό». (Λαϊκό τραγούδι: ρε μάγκα, το παράκανες, θαρρώ πολλά μου τα ’κανες, στην γκόμενά μου μην ξανακολλάς)·
    - πολλά υποσχόμενος, λέγεται για ελπιδοφόρο νέο ή για κάποιον που το μέλλον του προδιαγράφεται ευοίωνο: «με την περιουσία που βρήκε απ’ τον πατέρα του και με την εργατικότητα που τον χαρακτηρίζει, είναι νέος πολλά υποσχόμενος || είναι το αγαπημένο παιδί του κόμματος, γι’ αυτό είναι πολιτικός πολλά υποσχόμενος || από δω να σου γνωρίσω έναν πολλά υποσχόμενο συγγραφέα»·
    - πολλές μαμές, στραβό το παιδί, βλ. λ. μαμή·
    - πολλές φορές, βλ. λ. φορά·
    - πολλή φασαρία για το τίποτα, βλ. λ. φασαρία·
    - πολλοί και διάφοροι, λέγεται για παρουσία πολλών προσώπων, που δεν υπάρχει λόγος να τα κατονομάσω τώρα ένα ένα: «στη συγκέντρωση υπήρχαν πολλοί και διάφοροι»·
    - πολύ κακό για το τίποτα, βλ. λ. κακός·
    - πολύ καλημέρα! ή πολύ καλημέρα σας! βλ. λ. καλημέρα·
    - πολύ που..., α. καθόλου δε(ν)...: «πολύ που σ’ ενδιαφέρει, αν πετύχω ή όχι!». β. δηλώνει αμφισβήτηση σε αυτό που μας λέει κάποιος: «ο τάδε πολύ ενδιαφέρεται για σένα. -Πολύ που ενδιαφέρεται!», δηλ. δεν ενδιαφέρεται καθόλου·
    - πολύ που με νοιάζει! βλ. λ. νοιάζει·
    - πολύ πράμα! βλ. λ. πρά(γ)μα·
    - πολύ τζετ, βλ. λ. τζετ·
    - πολύ το φοβάμαι ή πολύ φοβάμαι, βλ. λ. φοβάμαι·
    - πολύ το φχαριστήθηκα! βλ. λ. φχαριστιέμαι·
    - πολύ του είναι! βλ. λ. είναι·
    - πολύ του πάει! βλ. λ. πάει·
    - πολύ του πέφτει! βλ. λ. πέφτω·
    - πολύς θόρυβος για το τίποτα, βλ. λ. θόρυβος·
    - πολύς θόρυβος γίνεται, βλ. λ. θόρυβος·
    - πολύς λόγος για το τίποτα, βλ. λ. λόγος·
    - πολύς λόγος γίνεται, βλ. λ. λόγος·
    - πολύς ντόρος για το τίποτα, βλ. λ. ντόρος·
    - πολύς ντόρος γίνεται, βλ. λ. ντόρος·
    - προ πολλού, πριν από μεγάλο χρονικό διάστημα: «κάποτε κατοικούσε σ’ αυτή τη γειτονιά, αλλά μετακόμισε προ πολλού || είχε μια δουλειά, αλλά την έκλεισε προ πολλού». (Λαϊκό τραγούδι: η μάνα σου η μπλου σε προξενεύει αλλού, κι ας τα ’χουμε μπλεγμένα οι δυο μας προ πολλού)·
    - σαν πολλά μας τα ’κανες! ή σαν πολλά μου τα ’κανες! απειλητική έκφραση ή έκφραση δυσφορίας σε άτομο που επανειλημμένα ενεργεί σε βάρος μας ή που επανειλημμένα μας προσβάλλει ή μας θίγει με τις πράξεις του. (Λαϊκό τραγούδι: σαν να μου τα ’κανες πολλά,φθάνει δεν παίρνει άλλο, κοίταξε να συμμορφωθείς, γιατί θα σε ξεκάνω). Ο πλ. και όταν το άτομο μιλάει μόνο για τον εαυτό του. Πολλές φορές, της φρ. προτάσσεται το άντε γιατί·  
    - σαν πολλά μας τα λες! ή σαν πολλά μου τα λες! έκφραση ειρωνείας ή και δυσαρέσκειας σε άτομο που καυχιέται για τις πράξεις του ή που υπερβάλλει. (Λαϊκό τραγούδι: κόψε κάτι, κόψε κάτι, κόψε κάτι, κόψε, σαν πολλά, παιδί μου, μας τα λες απόψε!). Ο πλ. και όταν το άτομο μιλάει μόνο για τον εαυτό του· βλ. και φρ. σαν πολλά μας τα ’πες(!)·
    - σαν πολλά μας τα ’πες! ή σαν πολλά μου τα ’πες! επιθετική έκφραση ή έκφραση δυσφορίας σε κάποιον για τον προκλητικό τρόπο με τον οποίο μας μιλάει, και έχει την έννοια να πάψει να μας συμπεριφέρεται με αυτόν τον τρόπο. Ο πλ. και όταν το άτομο μιλάει μόνο για τον εαυτό του. Πολλές φορές, της φρ. προτάσσεται το άντε γιατί· βλ. και φρ. σαν πολλά μας τα λες(!)·
    - σαν πολύ αέρα πήρε ο κώλος σου! ή σαν πολύ αέρα δεν πήρε ο κώλος σου; βλ. λ. κώλος·
    - σαν πολύ αέρα σου δώσαμε! ή σαν πολύ αέρα πήρες! ή σαν πολύ αέρα δε σου δώσαμε; ή σαν πολύ αέρα δεν πήρες; βλ. λ. αέρας·
    - σαν πολύ θάρρος σε δώσαμε! ή σαν πολύ θάρρος πήρες! ή σαν πολύ θάρρος δε σε δώσαμε; ή σαν πολύ θάρρος δεν πήρες; βλ. λ. θάρρος·
    - σηκώνει πολλά η καμπούρα μου, βλ. λ. καμπούρα·
    - τα πολλά (τα) λόγια είναι φτώχεια, βλ. λ. λόγος·
    - ταΐζω πολλά στόματα, βλ. λ. στόμα·
    - το γεμάτο πορτοφόλι έχει πολλούς φίλους, βλ. λ. πορτοφόλι·
    - το λίγο αλκοόλ είναι φάρμακο και το πολύ φαρμάκι, βλ. λ. αλκοόλ·
    - το πολύ, στην καλύτερη περίπτωση: «δεν έχω πολλά χρήματα μαζί μου άντε, το πολύ να ’χω είκοσι ευρώ». (Τραγούδι: ένα δυάρι με κουζίνα άιντε, το πολύ τόσο κοστίζει η ανθρώπινη ζωή)·
    - το πολύ πολύ, α. στο ανώτατο όριο: «πόσο χρονών την κάνεις; -Το πολύ πολύ να ’ναι σαράντα χρονών». β. στη χειρότερη περίπτωση: «εγώ θα πάω μόνος μου και το πολύ πολύ να φάω ξύλο». (Λαϊκό τραγούδι: σφίξε με και κούτσα κούτσα, το πολύ πολύ να φάμε τα παλιά μας τα παπούτσα)·
    - το πολύ ταμάχι, χαλάει το στομάχι, βλ. λ. ταμάχι·
    - το πολύ το Κάπα Κάπα κάνει το παιδί μαλάκα, βλ. λ. Κάπα Κάπα·
    - το πολύ το τάκα τάκα κάνει το παιδί το μαλάκα, βλ. λ. τάκα τάκα2·
    - το πολύ το Κύριε ελέησον το βαριέται κι ο Θεός, βλ. λ. Θεός·
    - το πολύ το Κύριε ελέησον το βαριέται κι ο παπάς, βλ. λ. παπάς·
    - το πολύ το πάνε κι έλα, φέρνει και μεγάλη τρέλα, βλ. λ. τρέλα·
    - το τραβήξαμε πολύ, δώσαμε μάκρος, συνέχεια σε μια δυσάρεστη υπόθεση ή κατάσταση, ξεπεράσαμε τα όρια: «το τραβήξαμε πολύ μ’ αυτό το πείσμα μας, γι’ αυτό λέω να μονοιάσουμε». Πολλές φορές, της φρ. προτάσσεται το δε νομίζεις πως· βλ. και φρ. το τραβήξαμε ως αργά, λ. αργά·
    - τον έχω περί πολλού, τον θεωρώ πολύ σπουδαίο, τον θαυμάζω: «αυτόν τον γιατρό τον έχω περί πολλού»·
    - τον περνώ πολλές σκάλες, βλ. λ. σκάλα·
    - τον πλούτο πολλοί εμίσησαν, τη δόξα ουδείς, βλ. λ. πλούτος·
    - τόσο πολύ! βλ. συνηθέστ. τόσο καλά! λ. καλός·
    - του ’πεσαν πολλά λεφτά, βλ. λ. λεφτά·
    - του ’χω πολλά μαζεμένα, βλ. λ. μαζεμένος·
    - φεύγουν πολλά λεφτά, βλ. λ. λεφτά·
    - χαίρω πολύ, βλ. λ. χαίρω·
    - χάρηκα πολύ ή χαρήκαμε πολύ, βλ. λ. χαίρομαι·
    - χίλια χέρια ευλογημένα, πολλά στόματα καταραμένα, βλ. λ. χέρι·
    - χρόνια πολλά, βλ. λ. χρόνος·
    - χύθηκε πολύ μελάνι ή έχει χυθεί πολύ μελάνι, βλ. λ. μελάνι·
    - χωρίς πολλά λόγια, βλ. λ. λόγος·
    - χωρίς πολλές κουβέντες, βλ. λ. κουβέντα.
       

Ετυμολογία

 
  • Γλώσσα






































  • Άλλες συντομογραφίες



Συντομογραφίες

  • Α

    αγγλ. αγγλικός, -ή, -ό
    άγν. ετυμολ. άγνωστης ετυμολογίας
    αιτιατ. αιτιατική
    αιτιολογ. αιτιολογικός, -ή, -ό
    άκλ. άκλιτο
    αλβαν. αλβανικός, -ή, - ό
    αμερικ. αμερικανικός, -ή, -ό
    αμτβ. αμετάβατο
    αναφορ. αναφορικός, -ή, -ό
    αντίθ. αντίθετο
    αντων. αντωνυμία
    απαρέμφ. απαρέμφατο
    απρόσ. απρόσωπο
    αραβ. αραβικός, -ή, -ό
    αραβοτουρκ. αραβοτουρκικός, -ή, -ό
    αριθμ. αριθμός
    αρσ. αρσενικό
    αρχ. αρχαίος, -ία, -ιο
    αρχαϊστ. αρχαϊστικός, -ή, -ό

  • Β

    βενετ. βενετικός, -ή, -ό
    βλ. βλέπε
    βλ. και φρ. βλέπε και φράση
    βλ. συνηθέστ. βλέπε συνηθέστερο
    βλ. φρ. βλέπε φράση
    βλάχ. βλάχικος, -η, -ο
    βουλγαρ. βουλγαρικός, -ή, -ό
    βραζιλ. βραζιλιάνικος, -η, -ο

  • Γ

    γ΄ εν. πρόσ. τρίτο ενικό πρόσωπο
    γαλλ. γαλλικός, -ή, -ό
    γεν. γενική
    γενουατ. γενουατικός, -ή, -ό
    γερμαν. γερμανικός, -ή, -ό

  • Δ

    δεικ. δεικτικό
    δηλ. δηλαδή
    διεθν. διεθνής, διεθνώς
    δοτ. δοτική

  • Ε

    εβρ. εβραϊκός, -ή, -ό
    ειρων. ειρωνικά
    ελνστ. ελληνιστικός, -ή, -ό
    ενεστ. ενεστώτας
    ενν. εννοείται
    επέκτ. επέκταση
    επίθ. επίθετο
    επίρρ. επίρρημα
    επιφών. επιφώνημα
    επιφωνημ. επιφωνηματικός, -ή, -ό
    επών. επώνυμο
    εύχρ. εύχρηστος, -η, -ο
    εφημερ. εφημερίδα

  • Θ

    θηλ. θηλυκό

  • Ι

    ιαπων. ιαπωνικός, -ή, -ό
    ιδ. ιδίως
    ιδ. εύχρ. ιδίως εύχρηστο
    ινδ. ινδικός, -ή, -ό
    ιραν. ιρανικός, -ή, -ό
    ισπαν. ισπανικός, -ή, -ό
    ιταλ. ιταλικός, -ή, -ό

  • Κ

    κ. και
    κ.ά. και άλλα
    κ.λπ. και λοιπά
    κελτ. κελτικός, -ή, -ό
    κουτσοβλάχ. κουτσοβλάχικος, -η, -ο
    κυρ. κυρίως
    κυρ. εύχρ. κυρίως εύχρηστο
    κύρ. ό. κύριο όνομα

  • Λ

    λ. λέξη, λήμμα
    λατιν. λατινικός, -ή, -ό

  • Μ

    μαλαισ. μαλαισιανός, -ή, -ό
    μεγεθ. μεγεθυντικό
    μέλλ. μέλλοντας
    μέσ. μέσος, -η, -ο
    μόρ. μόριο
    μσν. μεσαιωνικός, -ή, -ό
    μτβ. μεταβατικό
    μτγν. μεταγενέστερος, -η, -ο
    μτφ. μεταφορικός, μεταφορικά
    μτχ. μετοχή

  • Ν

    νεότ. νεότερος, -η, -ο

  • Ο

    όν. όνομα
    ουγγρ. ουγγρικός, -ή, -ό
    ουδ. ουδέτερο
    ουσ. ουσιαστικό

  • Π

    π.χ. παραδείγματος χάριν
    παρακ. και παρακείμ. παρακείμενος
    παρατατ. παρατατικός
    περσ. περσικός, -ή, -ό
    πιθ. πιθανόν
    πληθ. και πλ. πληθυντικός
    πορτογαλ. πορτογαλικός, -ή, -ό
    πρβλ. παράβαλε
    πρόθ. πρόθεση
    πρόσ. πρόσωπο
    προστακτ. προστακτικός, -ή, -ό

  • Ρ

    ρ. ρήμα
    ρουμαν. ρουμανικός, -ή, -ό
    ρωσ. ρωσικός, -ή, -ό

  • Σ

    σερβ. σερβικός, -ή, -ό
    σκωπτ. σκωπτικά
    σλαβ. σλαβικός, -ή, -ό
    στερητ. στερητικό
    σύνδ. σύνδεσμος
    συνήθ. συνήθως
    συνηθέστ. συνηθέστερος, -η, -ο
    συνών. συνώνυμος, συνώνυμα

  • Τ

    τακτ. τακτικός, -ή, -ό
    τοπ. τοπικός, -ή, -ό
    τουρ. τουρκικός, -ή, -ό
    τουρκοπερσ. τουρκοπερσικός, -ή, -ό
    τσεχ. τσεχικός, -ή, -ό
    τσιγγ. τσιγγάνικος, -η, -ο

  • Υ

    υβριστ. υβριστικά
    υπερθετ. υπερθετικός
    υποκορ. υποκοριστικός, -ή, -ό
    υποτιμητ. υποτιμητικά
    υποχωρητ. υποχωρητικός, -ή, -ό

  • Φ

    φρ. φράση

  • Χ

    χρον. χρονικός

Ομάδα εργασίας

Σχεδιασμός - Γενική Επιμέλεια
Κ. Θεοδωρίδης, Ε. Μητρούση
Σχεδιασμός φόρμας σύνταξης και ψηφιοποίησης
Κ. Θεοδωρίδης, Ε. Μητρούση
Φιλολογική επεξεργασία ηλεκτρονικών λημμάτων / τελικού κειμένου
Ε. Μητρούση
Φιλολογικές εργασίες για τη διαμόρφωση του ηλεκτρονικού περιβάλλοντος
Ε. Μητρούση
Ηλεκτρονική υλοποίηση
Κ. Θεοδωρίδης