Λεξικό της λαϊκής και της περιθωριακής γλώσσας
Εισαγωγή
Μέσα στις 50.000 περίπου λέξεις και φράσεις και στις 250.000 σημασίες περιλαμβάνονται η γλώσσα της λαϊκής - της αργκό - των μηχανόβιων - των ναρκωτικών - της φυλακής - του χαρτοπαιγνίου - του ποδοσφαίρου - του αθλητισμού - του στρατού - των ναυτικών - του καφενείου - των εργατών - των νηπίων - των εφημερίδων - της τηλεόρασης - της νεοαργκό που αποτελεί τη γλώσσα της νεολαίας και ιδίως, λέξεις και φράσεις της καθημερινής μας ζωής.
Το Λεξικό του Γεωργίου Κάτου είναι έργο ενός εμπειρικού θιασώτη και τεχνίτη της γλώσσας, ιδιαίτερα εκείνης των λαϊκών ανθρώπων. Πρόκειται για την περιεκτικότερη συλλογή τεκμηρίων αυθεντικού λόγου από όλο το φάσμα των ταπεινών γλωσσικών χρήσεων, με κύρια αρετή την πιστή και αναλυτική παράθεση δειγμάτων της πολύτιμης γλωσσικής παρακαταθήκης των απλών και των βασανισμένων ανθρώπων. Αποτελεί απαραίτητο συμπλήρωμα των γνωστών λεξικών της ελληνικής.
Περιεχόμενα
Αναζήτηση
- περιμένω,
- ρ. [<αρχ. περιμένω], περιμένω. 1. προσδοκώ, προσμένω: «είναι όλο αγωνία, γιατί περιμένει την κόρη του απ’ το εξωτερικό». (Τραγούδι: χρόνια σε περίμενα, χρόνια σε ζητούσα, τ’ άστρα και τα σύννεφα χρόνια τα ρωτούσα). 2. προαισθάνομαι ή έχω πληροφορίες για κάτι, καλό ή κακό, που θα μου συμβεί: «περιμένω αύξηση του μισθού || περιμένουμε απολύσεις κι είμαστε όλοι μουδιασμένοι». 3. αόριστα περίμενε! (ειρωνικά) δε θα πραγματοποιήσει ποτέ αυτό που σου έταξε ή αυτό που σου υποσχέθηκε, μάταια, άδικος κόπος: «μόλις βγει το κόμμα του, μου υποσχέθηκε πως θα με βολέψει στο δημόσιο. -Περίμενε!». (Ακολουθούν 40 φρ.)·
- αλλιώς τα περιμέναμε κι αλλιώς τα βρήκαμε, βλ. λ. αλλιώς·
- αλλιώς τα περιμέναμε κι αλλιώς μας ήρθανε, βλ. λ. αλλιώς·
- αν δεν έχεις νύχια να ξυστείς, μην περιμένεις τα ξένα, βλ. λ. νύχι·
- ανοίξαμε και σας περιμένουμε, βλ. λ. ανοίγω·
- απ’ αυτόν όλα να τα περιμένεις, τον θεωρώ άνθρωπο άξιο, ικανό να κάνει τα πάντα είτε πρόκειται για καλό είτε για κακό: «αν σε συμπαθήσει πολύ, μπορεί να πουλήσει και το σπίτι του για να σε βοηθήσει, γιατί απ’ αυτόν όλα να τα περιμένεις || μπορεί για λίγα ευρώ να σε κλείσει φυλακή, γιατί είναι απρόβλεπτος άνθρωπος κι απ’ αυτόν όλα να τα περιμένεις»·
- απ’ τα χαμόκλαδα που δεν περιμένεις, βγαίνει ο λαγός, βλ. λ. λαγός·
- για περίμενε! έκφραση με την οποία διακόπτουμε κάποιον που μιλάει, γιατί αμφισβητούμε αυτά που λέει: «για περίμενε, γιατί τα πράγματα δεν έγιναν έτσι όπως μας τα λες!»·
- δεν το περίμενα, δηλώνει κάποια έκπληξη για απρόοπτη, απροσδόκητη ενέργεια κάποιου: «δεν το περίμενα να ’ρθει πρωί πρωί στο σπίτι μου να μου ζητήσει συγνώμη || δεν το περίμενα να με βοηθήσει, γιατί ήμασταν μαλωμένοι || δεν το περίμενα να διαλύσει το σπίτι του για ένα ξέκωλο»·
- εκείνος που περιμένει απ’ άλλονε, πολύ αργά δειπνάει, εκείνος·
- έλπιζε το καλύτερο και περίμενε το χειρότερο, στη ζωή σου να αισιοδοξείς για το καλύτερο αλλά να είσαι έτοιμος και για το χειρότερο: «είναι μυστήρια η ζωή και δεν κάνει συμβόλαιο με κανέναν γι’ αυτό, έλπιζε το καλύτερο και περίμενε το χειρότερο»·
- ηλεκτρική καρέκλα που σε περιμένει! βλ. λ. καρέκλα·
- θα δεις τι σε περιμένει! βλ. λ. είδα·
- θα σου ’ρθει από κει που δεν το περιμένεις! απειλητική προειδοποίηση σε κάποιον που μας έκανε κακό πως θα του ανταποδώσουμε τα ίσα σε ανύποπτη γι’ αυτόν στιγμή και από εκεί που ούτε καν το υπολογίζει: «τώρα γελάς, που μου ’κανες την πλάκα, αλλά έχε το νου σου, γιατί θα σου ’ρθει από κει που δεν το περιμένεις!»·
- μ’ έχει στο περίμενε, με έχει σε κατάσταση αναμονής, με έχει κάπου και τον περιμένω: «ήταν να μου δώσει κάτι λεφτά, αλλά, επειδή δεν τα ’χει αυτή τη στιγμή, μ’ έχει στο περίμενε || έπρεπε να ’ναι εδώ στις οχτώ, αλλά πέρασε μισή ώρα και μ’ έχει ακόμα στο περίμενε || μου έχει υποσχεθεί πως θα με προσλάβει στη δουλειά του, αλλά μ’ έχει στο περίμενε»·
- μένω στο περίμενε, είμαι σε κατάσταση αναμονής: «μου υποσχέθηκε ότι θα με πάρει στη δουλειά του, αλλά από τότε μένω στο περίμενε». (Τραγούδι: σεισμός και καταποντισμός κι εφτά μ’ εννιά ο πόλεμος κι αυτή η ζωή τι σήμαινε να μένει στο περίμενε)·
- μου ’ρθε από κει που δεν το περίμενα! (για καλό ή για κακό) μου συνέβη κάτι απρόσμενα και από απίθανο για μένα άτομο ή απίθανη περίπτωση: «από άλλον ζητούσα βοήθεια και μου ’ρθε από κει που δεν το περίμενα, γιατί με βοήθησε κάποιος, που μόλις τον είχα γνωρίσει σ’ ένα μπαράκι! || άλλον φοβόμουν μήπως μου κάνει κακό, και μου ’ρθε από κει που δεν το περίμενα, γιατί μου την έφερε ο τάδε, που τον θεωρούσα φίλο μου! || χρειαζόμουν επειγόντως λεφτά και μου ’ρθαν από κει που δεν το περίμενα, γιατί μου ’πεσε μια κληρονομιά»·
- όλα έρχονται στην ώρα τους σε κείνον που ξέρει να περιμένει, βλ. λ. ώρα·
- ούτε στον ύπνο του δεν το περίμενε, βλ. λ. ύπνος·
- περιμένει και τη δραχμή, βλ. λ. δραχμή·
- περιμένει να μεγαλώσει για να πεθάνει, βλ. λ. πεθαίνω·
- περιμένει τη βασιλοπούλα του παραμυθιού, βλ. λ. παραμύθι·
- περιμένει την εξ ύψους βοήθεια, βλ. λ. ύψος·
- περιμένει την πριγκίπισσα του παραμυθιού, βλ. λ. παραμύθι·
- περιμένει την πριγκιποπούλα του παραμυθιού, βλ. λ. παραμύθι·
- περιμένει το βασιλόπουλο του παραμυθιού, βλ. λ. παραμύθι·
- περιμένει το μάννα απ’ τον ουρανό ή περιμένει το μάννα εξ ουρανού ή περιμένει το μάννα τ’ ουρανού, βλ. λ. μάννα·
- περιμένει το πριγκιπόπουλο του παραμυθιού, βλ. λ. παραμύθι·
- περιμένει τον πρίγκιπα του παραμυθιού, βλ. λ. παραμύθι·
- περιμένουν ουρά, βλ. λ. ουρά·
- περιμένω να δω, κρατώ επιφυλακτική στάση, στάση αναμονής για να δω πώς θα εκδηλωθεί κάποιος ή κάτι και να πράξω ανάλογα: «περιμένω να δω τι θα πει, για να του απαντήσω κατάλληλα || περιμένω να δω πώς θα πάνε οι τιμές στο χρηματιστήριο, για ν’ αγοράσω αυτές που με συμφέρουν»·
- περιμένω παιδί, (για γυναίκες), βλ. λ. παιδί·
- τα περιμένω όλα (από κάποιον), λόγω προσωπικής μου αδράνειας ή τεμπελιάς προσδοκώ να φροντίσει κάποιος όλες τις υποθέσεις μου: «βαριέται να τρέχει στις δημόσιες υπηρεσίες και τα περιμένει όλα απ’ το φίλο του || είναι πολύ τεμπέλης και τα περιμένει όλα απ’ τους γονείς του»·
- την περιμένουν, (για έγκυες γυναίκες) από στιγμή σε στιγμή περιμένουν να γεννήσει: «την έπιασαν οι πόνοι κι όπου να ’ναι την περιμένουν»· βλ. και φρ. τον περιμένουν·
- τι περιμένεις και δεν…, γιατί αργείς, γιατί καθυστερείς να ενεργήσεις: «αφού βλέπεις πως είναι συμφέρουσα δουλειά, τι περιμένεις και δεν την κάνεις || αφού βλέπεις πως έχεις άδικο, τι περιμένεις και δεν πας να του ζητήσεις συγνώμη»·
- το περιμένω πώς και πώς ή το περιμένω πώς και τι, βλ. λ. πώς·
- τον έχω στο περίμενε, τον έχω σε κατάσταση αναμονής, τον έχω κάπου να με περιμένει: «θα του δώσω τα λεφτά που μου ζήτησε, αλλά τον έχω στο περίμενε, για να ’χει και λίγο αγωνία || έχω ραντεβού με τον τάδε, αλλά τον έχω στο περίμενε»·
- τον περιμένουν, (για αρρώστους) από στιγμή σε στιγμή αναμένουν το θάνατό του: «οι γιατροί σήκωσαν ψηλά τα χέρια τους και τον περιμένουν»· βλ. και φρ. την περιμένουν·
- τον περιμένω πώς και πώς ή τον περιμένω πώς και τι, βλ. λ. πώς·
- τον περιμένω στη γωνία, βλ. λ. γωνία·
- τον περιμένω στη στροφή, βλ. λ. στροφή.
- ρ. [<αρχ. περιμένω], περιμένω. 1. προσδοκώ, προσμένω: «είναι όλο αγωνία, γιατί περιμένει την κόρη του απ’ το εξωτερικό». (Τραγούδι: χρόνια σε περίμενα, χρόνια σε ζητούσα, τ’ άστρα και τα σύννεφα χρόνια τα ρωτούσα). 2. προαισθάνομαι ή έχω πληροφορίες για κάτι, καλό ή κακό, που θα μου συμβεί: «περιμένω αύξηση του μισθού || περιμένουμε απολύσεις κι είμαστε όλοι μουδιασμένοι». 3. αόριστα περίμενε! (ειρωνικά) δε θα πραγματοποιήσει ποτέ αυτό που σου έταξε ή αυτό που σου υποσχέθηκε, μάταια, άδικος κόπος: «μόλις βγει το κόμμα του, μου υποσχέθηκε πως θα με βολέψει στο δημόσιο. -Περίμενε!». (Ακολουθούν 40 φρ.)·
Οδηγίες Αναζήτησης
Διπλό κλικ σε μία λέξη οδηγεί σε αναζήτηση με την επιλεγμένη λέξη. Αποτελεί βοηθητική λειτουργία ειδικότερα σε λέξεις που ακολουθούν συντομογραφίες π.χ. Βλ., Πβ., ΣΥΝ. ...
- Πεδίο Αναζήτηση
-
Στο πρώτο πεδίο μπορείτε να πληκτρολογήσετε μέρος του λήμματος, χρησιμοποιώντας τον αστερίσκο * για το υπόλοιπο.
Η επιλογή αυτή είναι χρήσιμη, όταν θέλετε να αναζητήσετε ομάδες λέξεων που περιέχουν το μόρφημα ή την ακολουθία χαρακτήρων που πληκτρολογείτε.
Παραδείγματα:- κρατ* (όλες οι λέξεις που αρχίζουν από «κρατ») : κράτος, κρατισμός, κρατώ κλπ.
- *κρατ* (όλες οι λέξεις που περιέχουν το «κρατ»): αισθησιοκράτης, αισθησιοκρατία, αιτιοκρατία κλπ.
- *ισμός (όλες οι λέξεις που λήγουν σε «ισμός»): ανιμισμός, κρατισμός, υλισμός κλπ.
- κ*ισμός (όλες οι λέξεις που αρχίζουν από «κ» και λήγουν σε «ισμός»): κλασικισμός, κομμουνισμός, κρατισμός κλπ
Παρατήρηση
Αν δε βάλετε καθόλου * το σύστημα τοποθετεί ένα * στο τέλος της λέξης. κρατ κρατ* - Ερμήνευμα / Σώμα κειμένων
Το πεδίο αυτό είναι ανοιχτό και σας επιτρέπει να εισαγάγετε έναν όρο, ο οποίος ανιχνεύεται στο σύνολο του λήμματος.
Υπόδειξη
Μη χρησιμοποιείτε ολόκληρες λέξεις, προτιμήστε το θέμα τους· π.χ. δώστε "πολεμ", αντί για "πόλεμος", "πολεμικός" κλπ.Η επιλογή αυτή είναι χρήσιμη, όταν θέλετε να αναζητήσετε ομάδες λέξεων που είναι εννοιολογικά συγγενείς.
- Παράδειγμα Χρήσης
Εδώ πληκτρολογείτε μια λέξη, η οποία περιμένετε να εμφανιστεί σε πρόταση που είναι παράδειγμα χρήσης του λήμματος.
Υπόδειξη
Μη χρησιμοποιείτε ολόκληρες λέξεις, προτιμήστε το θέμα τους· π.χ. δώστε "πολεμ", αντί για "πόλεμος", "πολεμικός" κλπ.- Γραμματική - Σύνταξη
Επιλέγετε τον επιθυμητό τρόπο σύνταξης της λέξης. Αυτό θα περιορίσει την αναζήτηση σε λέξεις που μία τουλάχιστον σημασία τους συντάσσεται με τον συγκεκριμένο τρόπο.
Για παράδειγμα, με την επιλογή «ως επίθετο» θα εμφανιστούν λήμματα που, ενώ ανήκουν σε άλλη γραμματική κατηγορία, χρησιμοποιούνται με τη σημασία επιθέτου και συντάσσονται αναλόγως.
- Επίπεδο Ύφους
Το μενού προεπιλογών που εμφανίζεται περιλαμβάνει διαφορετικά επίπεδα ύφους, τα οποία αφορούν είτε όλο το λήμμα είτε κάποια από τις σημασίες του, ώστε να επιλέξετε αυτό που σας ενδιαφέρει.
Για παράδειγμα, με την επιλογή «ειρωνικό», θα εμφανιστούν
- λήμματα που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά σε ειρωνικό επίπεδο ύφους
- λήμματα που μία τους σημασία χρησιμοποιείται σε ειρωνικό επίπεδο ύφους
- Σημασιολογικό πεδίο
Επιλέγετε το σημασιολογικό πεδίο στο οποίο ανήκει η σημασία ή κάποια από τις σημασίες του λήμματος. Η επιλογή αυτή είναι χρήσιμη, όταν θέλετε να ζητήσετε ομάδες λέξεων που σχετίζονται με κάποια θεματική περιοχή.
- Ετυμολογία
Εμφανίζεται ένα μενού προεπιλογών που περιλαμβάνει τις διάφορες ετυμολογικές κατηγορίες, ώστε να επιλέξετε αυτή που σας ενδιαφέρει.
- Τύπος Λήμματος
Εμφανίζεται ένα μενού προεπιλογών που περιλαμβάνει τις διάφορες γραμματικές κατηγορίες, ώστε να επιλέξετε το μέρος του λόγου που σας ενδιαφέρει.
- Χρήση
Επιλέγετε την επιθυμητή χρήση της λέξης. Αυτό θα περιορίσει την αναζήτηση σε λέξεις που μία τουλάχιστον σημασία τους έχει τη συγκεκριμένη χρήση.
Συντομογραφίες
Α
αγγλ. αγγλικός, -ή, -ό άγν. ετυμολ. άγνωστης ετυμολογίας αιτιατ. αιτιατική αιτιολογ. αιτιολογικός, -ή, -ό άκλ. άκλιτο αλβαν. αλβανικός, -ή, - ό αμερικ. αμερικανικός, -ή, -ό αμτβ. αμετάβατο αναφορ. αναφορικός, -ή, -ό αντίθ. αντίθετο αντων. αντωνυμία απαρέμφ. απαρέμφατο απρόσ. απρόσωπο αραβ. αραβικός, -ή, -ό αραβοτουρκ. αραβοτουρκικός, -ή, -ό αριθμ. αριθμός αρσ. αρσενικό αρχ. αρχαίος, -ία, -ιο αρχαϊστ. αρχαϊστικός, -ή, -ό Β
βενετ. βενετικός, -ή, -ό βλ. βλέπε βλ. και φρ. βλέπε και φράση βλ. συνηθέστ. βλέπε συνηθέστερο βλ. φρ. βλέπε φράση βλάχ. βλάχικος, -η, -ο βουλγαρ. βουλγαρικός, -ή, -ό βραζιλ. βραζιλιάνικος, -η, -ο Γ
γ΄ εν. πρόσ. τρίτο ενικό πρόσωπο γαλλ. γαλλικός, -ή, -ό γεν. γενική γενουατ. γενουατικός, -ή, -ό γερμαν. γερμανικός, -ή, -ό Δ
δεικ. δεικτικό δηλ. δηλαδή διεθν. διεθνής, διεθνώς δοτ. δοτική Ε
εβρ. εβραϊκός, -ή, -ό ειρων. ειρωνικά ελνστ. ελληνιστικός, -ή, -ό ενεστ. ενεστώτας ενν. εννοείται επέκτ. επέκταση επίθ. επίθετο επίρρ. επίρρημα επιφών. επιφώνημα επιφωνημ. επιφωνηματικός, -ή, -ό επών. επώνυμο εύχρ. εύχρηστος, -η, -ο εφημερ. εφημερίδα Θ
θηλ. θηλυκό Ι
ιαπων. ιαπωνικός, -ή, -ό ιδ. ιδίως ιδ. εύχρ. ιδίως εύχρηστο ινδ. ινδικός, -ή, -ό ιραν. ιρανικός, -ή, -ό ισπαν. ισπανικός, -ή, -ό ιταλ. ιταλικός, -ή, -ό Κ
κ. και κ.ά. και άλλα κ.λπ. και λοιπά κελτ. κελτικός, -ή, -ό κουτσοβλάχ. κουτσοβλάχικος, -η, -ο κυρ. κυρίως κυρ. εύχρ. κυρίως εύχρηστο κύρ. ό. κύριο όνομα Λ
λ. λέξη, λήμμα λατιν. λατινικός, -ή, -ό Μ
μαλαισ. μαλαισιανός, -ή, -ό μεγεθ. μεγεθυντικό μέλλ. μέλλοντας μέσ. μέσος, -η, -ο μόρ. μόριο μσν. μεσαιωνικός, -ή, -ό μτβ. μεταβατικό μτγν. μεταγενέστερος, -η, -ο μτφ. μεταφορικός, μεταφορικά μτχ. μετοχή Ν
νεότ. νεότερος, -η, -ο Ο
όν. όνομα ουγγρ. ουγγρικός, -ή, -ό ουδ. ουδέτερο ουσ. ουσιαστικό Π
π.χ. παραδείγματος χάριν παρακ. και παρακείμ. παρακείμενος παρατατ. παρατατικός περσ. περσικός, -ή, -ό πιθ. πιθανόν πληθ. και πλ. πληθυντικός πορτογαλ. πορτογαλικός, -ή, -ό πρβλ. παράβαλε πρόθ. πρόθεση πρόσ. πρόσωπο προστακτ. προστακτικός, -ή, -ό Ρ
ρ. ρήμα ρουμαν. ρουμανικός, -ή, -ό ρωσ. ρωσικός, -ή, -ό Σ
σερβ. σερβικός, -ή, -ό σκωπτ. σκωπτικά σλαβ. σλαβικός, -ή, -ό στερητ. στερητικό σύνδ. σύνδεσμος συνήθ. συνήθως συνηθέστ. συνηθέστερος, -η, -ο συνών. συνώνυμος, συνώνυμα Τ
τακτ. τακτικός, -ή, -ό τοπ. τοπικός, -ή, -ό τουρ. τουρκικός, -ή, -ό τουρκοπερσ. τουρκοπερσικός, -ή, -ό τσεχ. τσεχικός, -ή, -ό τσιγγ. τσιγγάνικος, -η, -ο Υ
υβριστ. υβριστικά υπερθετ. υπερθετικός υποκορ. υποκοριστικός, -ή, -ό υποτιμητ. υποτιμητικά υποχωρητ. υποχωρητικός, -ή, -ό Φ
φρ. φράση Χ
χρον. χρονικός
Ομάδα εργασίας
- Σχεδιασμός - Γενική Επιμέλεια
- Κ. Θεοδωρίδης, Ε. Μητρούση
- Σχεδιασμός φόρμας σύνταξης και ψηφιοποίησης
- Κ. Θεοδωρίδης, Ε. Μητρούση
- Φιλολογική επεξεργασία ηλεκτρονικών λημμάτων / τελικού κειμένου
- Ε. Μητρούση
- Φιλολογικές εργασίες για τη διαμόρφωση του ηλεκτρονικού περιβάλλοντος
- Ε. Μητρούση
- Ηλεκτρονική υλοποίηση
- Κ. Θεοδωρίδης