Λεξικό της κοινής νεοελληνικής (Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη)
Εισαγωγή
Το Λεξικό της κοινής νεοελληνικής είναι ένα σύγχρονο και πλήρες ερμηνευτικό, ορθογραφικό και ετυμολογικό λεξικό της νέας ελληνικής. Εκδόθηκε τον Δεκέμβριο του 1998 από το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και αποτελεί αποτέλεσμα πολύχρονης και συστηματικής επεξεργασίας. Είναι το πρώτο λεξικό της νεοελληνικής που έθεσε επιστημονικές λεξικογραφικές αρχές και επηρέασε με τον τρόπο αυτό καθοριστικά τη σημερινή νεοελληνική λεξικογραφική πραγματικότητα. Από τις σημαντικές καινοτομίες του αξίζει να τονιστούν ιδιαίτερα η ύπαρξη φωνητικής μεταγραφής, η σύνδεση κάθε λήμματος με το κλιτικό του παράδειγμα και η προσπάθεια καταγραφής όσο το δυνατόν μεγαλύτερου αριθμού εκφράσεων και φράσεων της νέας ελληνικής. Η εγκυρότητα της ετυμολογικής προσέγγισης είναι επίσης από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματά του.
Περιεχόμενα
Αναζήτηση
Βρέθηκαν 86 εγγραφές [0-20]
- αδελφοποιούμαι [aδelfopiúme] Ρ10.9β : συνάπτω με κπ. αδελφικούς δεσμούς, με την τελετουργία της αδελφοποίησης: Πολλές ελληνικές πόλεις αδελφοποιήθηκαν / είναι αδελφοποιημένες με πόλεις του εξωτερικού.
[λόγ. μέσο < ελνστ. ενεργ. ἀδελφοποιῶ]
- αιτιοκρατούμαι [etiokratúme] Ρ10.9β (συνήθ. στον ενεστ.) : καθορίζομαι από αιτιακές σχέσεις: Αιτιοκρατούμενα φυσικά / κοινωνικά φαινόμενα. Η φύση αιτιοκρατείται απόλυτα.
[λόγ. αίτι(ον) -ο- + -κρατούμαι]
- αιωρούμαι [eorúme] Ρ10.9β : 1α.κινούμαι ενώ είμαι κρεμασμένος ή στερεωμένος σε σταθερό σημείο· (πρβ. ταλαντεύομαι): Αιωρείται η καντήλα της εκκλησίας / το εκκρεμές. Το σώμα του κρεμασμένου αιωρούνταν στο κενό. β. κινούμαι ή μένω ακίνητος στο κενό: Μαύρα σύννεφα αιωρούνται στον ουρανό. Μια αχτίδα του ήλιου μπήκε στο δωμάτιο και φώτισε την αιωρούμενη σκόνη. Σωματίδια που αιωρούνται μέσα στο νερό. γ. για κτ. που φαίνεται ότι αιωρείται: Είδαν την κορυφή του βουνού να αιωρείται πάνω από τα κεφάλια τους. 2. (μτφ.) α. δεν μπορώ να αποφασίσω ή δεν έχω αποφασίσει για κτ.· αμφιταλαντεύομαι: Αιωρείται ανάμεσα στο φιλελευθερισμό και το σοσιαλισμό. β. εκκρεμώ: Το πρόβλημα εξακολουθεί να αιωρείται περιμένοντας τη λύση του. γ. για κακό που πρόκειται να συμβεί ή να εκδηλωθεί και να προκαλέσει βλάβη: Πάνω από τη χώρα αιωρείται η απειλή του πολέμου, επικρέμαται.
[λόγ.: 1: αρχ. αἰωροῦμαι· 2: σημδ. γαλλ. osciller, balancer]
- αλληλοεξυπηρετούμαι [aliloeksipiretúme] Ρ10.9β (συνήθ. πληθ.) : για πρόσωπα που εξυπηρετούνται αμοιβαία, που το ένα εξυπηρετεί το άλλο.
[λόγ. αλληλο- + εξυπηρετούμαι]
- αλληλοκατηγορούμαι [alilokatiγorúme] Ρ10.9β (συνήθ. πληθ.) : για πρόσωπα που κατηγορούνται αμοιβαία, που το ένα κατηγορεί το άλλο: Οι διάφοροι υπεύθυνοι αλληλοκατηγορούνται για τα προβλήματα στη δημόσια διοίκηση.
[λόγ. αλληλο- + κατηγορούμαι]
- αναρχούμαι [anarxúme] Ρ10.9β : βρίσκομαι σε κατάσταση αναρχίας από έλλειψη ή κακή λειτουργία: α. του κράτους και των οργάνων του: Αναρχείται μία χώρα. β. συγκεκριμένων κανόνων: Το σύμπαν δεν αναρχείται, αλλά υπόκειται σε αιτιοκρατική τάξη. Αναρχούμενο κράτος.
[λόγ. άναρ χ(ος)2 -ούμαι]
- ανδροκρατούμαι [anδrokratúme] & αντροκρατούμαι [androkratúme] Ρ10.9β : για χώρο κοινωνικής δραστηριότητας, εργασίας κτλ., όπου το αντρικό φύλο έχει περισσότερο κυρίαρχο ή εξουσιαστικό ρόλο, ή είναι απλώς πολυαριθμότερο. ΑΝΤ γυναικοκρατούμαι: Ανδροκρατείται η πολιτική ζωή. Ανδροκρατούμενη κοινωνία.
[λόγ. ανδρο(κρατία) -κρατούμαι κατά το γυναικοκρατούμαι· προσαρμ. στη δημοτ. κατά το αντρο-]
- αντεισηγούμαι [andisiγúme] & αντιεισηγούμαι [andiisiγúme] Ρ10.9β : εισηγούμαι κτ. αντίθετο προς άλλη εισήγηση· κάνω αντεισήγηση.
[λόγ. αντ(ι)-, αντι- + εισηγούμαι]
- αντεκδικούμαι [andekδikúme] Ρ10.9β : ανταποδίδω σε κπ. το κακό που έκανε για να εκδικηθεί.
[λόγ. αντ(ι)- εκδικούμαι]
- αποηχηροποιούμαι [apoixiropiúme] Ρ10.9β : (γλωσσ.) (για ηχηρό σύμφωνο) χάνω την ηχηρότητά μου και τρέπομαι στο αντίστοιχο άηχο.
[λόγ. αποηχηροποί(ησις) -ούμαι (αναδρ. σχημ.)]
- απολογούμαι [apoloγúme] Ρ10.9β : υπερασπίζω τον εαυτό μου με γραπτή ή προφορική ομιλία ή γενικά δίνω εξηγήσεις σχετικά με κατηγορία που με βαρύνει: Ο κατηγορούμενος αρνήθηκε να απολογηθεί. Οι κατηγορούμενοι ζήτησαν τριήμερη προθεσμία για να απολογηθούν. || (επέκτ.) δίνω λόγο, παρέχω εξηγήσεις σε κπ. για να δικαιολογήσω κτ. που έχω κάνει: Δε χρειάζεται να απολογείσαι γι΄ αυτά που είπες / που έκανες.
[λόγ. < αρχ. ἀπολογοῦμαι]
- απομιμούμαι [apomimúme] Ρ10.9β : μιμούμαι κτ. πιστά, με απόλυτη ακρίβεια. 1. αντιγράφω ακριβώς ένα πρωτότυπο, κατασκευάζω ένα ακριβές ομοίωμα. 2. παραποιώ κτ. με σκοπό την εξαπάτηση, πλαστογραφώ, παραχαράζω.
[λόγ.: 1: αρχ. ἀπομιμοῦμαι· 2: σημδ. γαλλ. imiter]
- αποποιούμαι [apopiúme] Ρ10.9β : (λόγ.) δεν αποδέχομαι, δε δέχομαι, αρνούμαι: α. κτ. που μου προσφέρεται, που μου προτείνεται: ~ την πρόσκληση / τη βοήθεια / τη φιλία κάποιου. Ο συγγραφέας αποποιήθηκε το βραβείο. Το ίδρυμα αποποιήθηκε τη δωρεά. β. κτ. που μου αποδίδεται, που μου επιρρίπτεται: ~ κάθε ευθύνη / κατηγορία.
[λόγ. < ελνστ. ἀποποιοῦμαι]
- αποστασιοποιούμαι [apostasiopiúme] Ρ10.9β : παίρνω μια απόσταση από κάποιο πρόσωπο ή γεγονός, δεν ταυτίζομαι συναισθηματικά με αυτό ή προσπαθώ να διαχωρίσω τη θέση μου, να διαφοροποιηθώ από αυτό: Οι σημερινοί νέοι είναι αποστασιοποιημένοι από γεγονότα που δίχασαν τις προηγούμενες γενιές. Με τις δηλώσεις που έκανε θέλει να αποστασιοποιηθεί από όσα συμβαίνουν στο κόμμα του.
[λόγ. απόστασι(ς) -ο- + -ποιούμαι απόδ. γερμ. sich distanzieren]
- αρνούμαι [arnúme] Ρ10.9β & αρνιέμαι [arnéme] Ρ10.11β : 1α.δεν αποδέχομαι κτ. που μου προσφέρεται, που μου προτείνεται. ΑΝΤ δέχομαι: Αρνήθηκα όλες τις προτάσεις / τις προσφορές. Αρνήθηκα τα δώρα / τα χρήματα. β. δε δέχομαι να δώσω, να προσφέρω κτ. που μου ζητείται. ΑΝΤ δίνω, παραχωρώ: ~ (να δώσω) τη βοήθεια / την υποστήριξη / την ψήφο μου. Δεν της αρνιέται τίποτε. 2. δε συγκατατίθεμαι στο να κάνω κτ., αντιτίθεμαι. ΑΝΤ συμφωνώ: ~ να συμμετάσχω / να παραχωρήσω / να συμφωνήσω / να επικυρώσω. Αρνείται να πάρει όπλο για λόγους συνείδησης. 3. δε δέχομαι, δεν παραδέχομαι κτ. ως ορθό, αληθινό, πραγματικό: Αρνήθηκα τους ισχυρισμούς / τις δικαιολογίες του. Αρνείται ότι έκλεψε / ότι φοβήθηκε / ότι είπε ψέματα. 4. λέω όχι. ΑΝΤ συμφωνώ: Τη ζήτησε σε γάμο αλλά αυτή αρνήθηκε. ~ επίμονα / πεισματικά / αποφασιστικά / κατηγορηματικά. 5α. διακόπτω τις σχέσεις μου, εγκαταλείπω, αποκηρύσσω: ~ την πατρίδα / τη θρησκεία / τους φίλους / τις ιδέες μου. β. απορρίπτω: ~ τους ηθικούς συμβιβασμούς.
[λόγ. < αρχ. ἀρνοῦμαι· μσν. αρνιέμαι < αρχ. ἀρν(οῦμαι) μεταπλ. -ιέμαι]
- αστυνομοκρατούμαι [astinomokratúme] Ρ10.9β : για περιοχή που αστυνομεύεται αυστηρά.
[λόγ. αστυνομο(κρατία) -κρατούμαι]
- ασχολούμαι [asxolúme] Ρ10.9β : 1α.αφιερώνω τη δραστηριότητά μου, το χρόνο μου σε κτ.: ~ με τη μουσική / με τη ζωγραφική / με την πολιτική / με τον κήπο / με τα παιδιά μου. Αύριο θα ασχοληθώ με την τακτοποίηση της βιβλιοθήκης μου. β. εκδηλώνω έντονο και έμπρακτο ενδιαφέρον για κτ. ή για κπ.: Θα ασχοληθώ με το θέμα σας σε ένα λεπτό! || Μην ασχολείσαι μαζί μου! 2. ασκώ ένα επάγγελμα ή έχω μία δραστηριότητα, κυρίως όταν ρωτάμε κπ.: Με τι ασχολείσαι; - Είμαι αγρότης / εργάτης / νοικοκυρά.
[λόγ. < αρχ. ἀσχολοῦμαι]
- αυτοαναιρούμαι [aftoanerúme] Ρ10.9β : αναιρώ, διαψεύδω τον ίδιο τον εαυτό μου: Αυτοαναιρούμενες απόψεις, που φάσκουν και αντιφάσκουν.
[λόγ. αυτο- + αναιρούμαι]
Ρ10.9β
Ρ10.9β Παθητική φωνή
| ενεστ. | οριστ. / υποτ. | στερούμαι | στερείσαι | στερείται | στερούμαστε | στερείστε | στερούνται |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| πρτ. | οριστ. | στερούμουν | στερούσουν | στερούνταν | στερούμασταν | στερούσασταν | στερούνταν |
| αόρ. | οριστ. | στερήθηκα | στερήθηκες | στερήθηκε | στερηθήκαμε | στερηθήκατε | στερήθηκαν |
| υποτ. | στερηθώ | στερηθείς | στερηθεί | στερηθούμε | στερηθείτε | στερηθούν | |
| προστ. | στερήσου | στερηθείτε | |||||
| απαρέμφ. | στερηθεί | ||||||
| πρκ. | οριστ. | έχω στερηθεί (ή είμαι στερημένος) | |||||
| υποτ. | να έχω στερηθεί (ή να είμαι στερημένος) | ||||||
| μτχ. | στερημένος | ||||||
| εξακολ. μέλλ. | θα στερούμαι | ||||||
| στιγμ. μέλλ. | θα στερηθώ | ||||||
| υπερσ. | είχα στερηθεί(ή ήμουν στερημένος) | ||||||
| συντελ. μέλλ. | θα έχω στερηθεί (ή θα είμαι στερημένος) | ||||||
Οδηγίες Αναζήτησης
Υπόδειξη
Διπλό κλικ σε μία λέξη οδηγεί σε αναζήτηση με την επιλεγμένη λέξη. Αποτελεί βοηθητική λειτουργία ειδικότερα σε λέξεις που ακολουθούν συντομογραφίες π.χ. Βλ., Πβ., ΣΥΝ. ...
Διπλό κλικ σε μία λέξη οδηγεί σε αναζήτηση με την επιλεγμένη λέξη. Αποτελεί βοηθητική λειτουργία ειδικότερα σε λέξεις που ακολουθούν συντομογραφίες π.χ. Βλ., Πβ., ΣΥΝ. ...
- Πεδίο Αναζήτηση
-
Στο πρώτο πεδίο μπορείτε να πληκτρολογήσετε μέρος του λήμματος, χρησιμοποιώντας τον αστερίσκο * για το υπόλοιπο.
Η επιλογή αυτή είναι χρήσιμη, όταν θέλετε να αναζητήσετε ομάδες λέξεων που περιέχουν το μόρφημα ή την ακολουθία χαρακτήρων που πληκτρολογείτε.
Παραδείγματα:- κρατ* (όλες οι λέξεις που αρχίζουν από «κρατ») : κράτος, κρατισμός, κρατώ κλπ.
- *κρατ* (όλες οι λέξεις που περιέχουν το «κρατ»): αισθησιοκράτης, αισθησιοκρατία, αιτιοκρατία κλπ.
- *ισμός (όλες οι λέξεις που λήγουν σε «ισμός»): ανιμισμός, κρατισμός, υλισμός κλπ.
- κ*ισμός (όλες οι λέξεις που αρχίζουν από «κ» και λήγουν σε «ισμός»): κλασικισμός, κομμουνισμός, κρατισμός κλπ
Παρατήρηση
Αν δε βάλετε καθόλου * το σύστημα τοποθετεί ένα * στο τέλος της λέξης. κρατ κρατ* - Ερμήνευμα / Σώμα κειμένων
Το πεδίο αυτό είναι ανοιχτό και σας επιτρέπει να εισαγάγετε έναν όρο, ο οποίος ανιχνεύεται στο σύνολο του λήμματος.
Υπόδειξη
Μη χρησιμοποιείτε ολόκληρες λέξεις, προτιμήστε το θέμα τους· π.χ. δώστε "πολεμ", αντί για "πόλεμος", "πολεμικός" κλπ.Η επιλογή αυτή είναι χρήσιμη, όταν θέλετε να αναζητήσετε ομάδες λέξεων που είναι εννοιολογικά συγγενείς.
- Παράδειγμα Χρήσης
Εδώ πληκτρολογείτε μια λέξη, η οποία περιμένετε να εμφανιστεί σε πρόταση που είναι παράδειγμα χρήσης του λήμματος.
Υπόδειξη
Μη χρησιμοποιείτε ολόκληρες λέξεις, προτιμήστε το θέμα τους· π.χ. δώστε "πολεμ", αντί για "πόλεμος", "πολεμικός" κλπ.- Γραμματική - Σύνταξη
Επιλέγετε τον επιθυμητό τρόπο σύνταξης της λέξης. Αυτό θα περιορίσει την αναζήτηση σε λέξεις που μία τουλάχιστον σημασία τους συντάσσεται με τον συγκεκριμένο τρόπο.
Για παράδειγμα, με την επιλογή «ως επίθετο» θα εμφανιστούν λήμματα που, ενώ ανήκουν σε άλλη γραμματική κατηγορία, χρησιμοποιούνται με τη σημασία επιθέτου και συντάσσονται αναλόγως.
- Επίπεδο Ύφους
Το μενού προεπιλογών που εμφανίζεται περιλαμβάνει διαφορετικά επίπεδα ύφους, τα οποία αφορούν είτε όλο το λήμμα είτε κάποια από τις σημασίες του, ώστε να επιλέξετε αυτό που σας ενδιαφέρει.
Για παράδειγμα, με την επιλογή «ειρωνικό», θα εμφανιστούν
- λήμματα που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά σε ειρωνικό επίπεδο ύφους
- λήμματα που μία τους σημασία χρησιμοποιείται σε ειρωνικό επίπεδο ύφους
- Σημασιολογικό πεδίο
Επιλέγετε το σημασιολογικό πεδίο στο οποίο ανήκει η σημασία ή κάποια από τις σημασίες του λήμματος. Η επιλογή αυτή είναι χρήσιμη, όταν θέλετε να ζητήσετε ομάδες λέξεων που σχετίζονται με κάποια θεματική περιοχή.
- Ετυμολογία
Εμφανίζεται ένα μενού προεπιλογών που περιλαμβάνει τις διάφορες ετυμολογικές κατηγορίες, ώστε να επιλέξετε αυτή που σας ενδιαφέρει.
- Τύπος Λήμματος
Εμφανίζεται ένα μενού προεπιλογών που περιλαμβάνει τις διάφορες γραμματικές κατηγορίες, ώστε να επιλέξετε το μέρος του λόγου που σας ενδιαφέρει.
- Χρήση
Επιλέγετε την επιθυμητή χρήση της λέξης. Αυτό θα περιορίσει την αναζήτηση σε λέξεις που μία τουλάχιστον σημασία τους έχει τη συγκεκριμένη χρήση.
Συντομογραφίες
Α
αγγλ. αγγλικός αεροναυτ. αεροναυτική αθλ. αθλητικός αιγυπτ. αιγυπτιακός αιτ. αιτιατική αιτιολ. αιτιολογικός άκλ. άκλιτος αλβ. αλβανικός αλλ. αλλαγή αναδαν. αναδανεισμός αναδιπλ. αναδιπλασιασμός αναδρ. αναδρομικός ανάλ. ανάλυση αναλ. αναλογία, αναλογικός ανάπτ. ανάπτυξη ανασυλλ. ανασυλλαβισμός ανατ. ανατομία, ανατομικός ανατολ. ανατολικός αναφ. αναφορικός άνθρ. άνθρωπος ανθρωπολ. ανθρωπολογία ανθρωπων. ανθρωπωνύμιο ανομ. ανομοίωση, ανομοιωτικός αντ., ΑΝΤ αντίθετος αντδ. αντιδάνειο αντιθ. αντιθετικός αντικ. αντικείμενο αντιμετάθ. αντιμετάθεση αντων. αντωνυμία αόρ., αορ. αόριστος, αορίστου, αοριστικός απαρέμφ. απαρέμφατο απαρχ. απαρχαιωμένος απλολ. απλολογία απλοπ. απλοποίηση αποβ. αποβολή απόδ. απόδοση αποηχηροπ. αποηχηροποίηση αποθ. αποθετικός απόλ. απόλυτος απρόσ. απρόσωπος αραβ. αραβικός αραμ. αραμαϊκός άρθρ. άρθρωση αριθμτ. αριθμητικό αρκτικόλ. αρκτικόλεξο αρμεν. αρμενικός άρν . άρνηση αρνητ. αρνητικός αρσ. αρσενικός αρχ. αρχαίος αρχαιολ. αρχαιολογία αρχιτ. αρχιτεκτονικός αστρολ. αστρολογία αστρον. αστρονομία αστροναυτ. αστροναυτική άτ. άτονος αττ. αττικός αυτοπ. αυτοπαθής αφηρ. αφηρημένος αφομ. αφομοίωση, αφομοιωτικός άψ. άψυχος Β
βεβ. βεβαιωτικός βεν. βενετικός βιολ. βιολογία βιοχημ. βιοχημεία βλ. βλέπε βλάχ. βλάχικος βόρ. βόρειος βοτ. βοτανική βουλγ. βουλγαρικός Γ
γαλλ. γαλλικός γεν. γενική γενικότ. γενικότερα γενοβ. γενοβέζικος γερμ. γερμανικός γεωγρ. γεωγραφία γεωλ. γεωλογία γεωμ. γεωμετρία γεωπ. γεωπονία γλ. γλώσσα γλυπτ. γλυπτική γλωσσ. γλωσσολογία γνωμ. γνωμικό γραμμ. γραμματική γυμν. γυμναστική Δ
δαν. δανεισμός δεικτ. δεικτικός δηλ. δηλαδή δημοτ. δημοτική διάκρ. διάκριση διάλ. διάλεκτος διαλεκτ. διαλεκτικός διάσπ. διάσπαση διαφ. διαφορετικός διαχ. διαχωριστικός διεθ. διεθνισμός δίκ. δίκαιο διστ. διστακτικός δίφθ. δίφθογγος διφθογγοπ. διφθογγοποίηση δοτ. δοτική δωρ. δωρικός Ε
εβρ. εβραϊκός εθν. εθνικός εθνολ. εθνολογία ειδ. ειδικός ειδικότ. ειδικότερα ειρ. ειρωνικός εκ. εκατοστό εκκλ. εκκλησιαστικός έκφρ. έκφραση ελλην. ελληνικός ελνστ. ελληνιστικός έμψ. έμψυχος εν. ενικός εναλλ. εναλλαγή ενεργ. ενεργητικός ενεστ. ενεστώτας, ενεστωτικός ενν. εννοείται εξακολ. εξακολουθητικός εξέλ. εξέλιξη εξομάλ. εξομάλυνση επαγγελμ. επαγγελματικός επανάλ. επανάληψη επέκτ. επέκταση επίδρ. επίδραση επίθ., επιθ. επίθετο, επιθέτου, επιθετικός ΕΠΙΡΡ επίρρημα, επιρρηματικός επίρρ., επιρρ. επίρρημα, επιρρήματος, επιρρηματικός επίσ. επίσημος επιστ. επιστημονικός επιτατ. επιτατικός επιφ. επιφώνημα, επιφωνηματικός επών. επώνυμο ερρινοπ. ερρινοποίηση ερωτ. ερωτηματικός ετυμ. ετυμολογία, ετυμολογικός ευφ. ευφημισμός, ευφημιστικός Ζ
ζωγρ. ζωγραφική ζωολ. ζωολογία Η
ηθ. ηθική ηλεκτρολ. ηλεκτρολογία ηλεκτρον. ηλεκτρονική ημίφ., ημιφ. ημίφωνο, ημιφώνου ηχ. ηχηρός ηχηρ. ηχηρότητα ηχηροπ. ηχηροποίηση ηχομιμ. ηχομιμητικός Θ
θ. θέμα θέατρ. θέατρο θεολ. θεολογία θετ. θετικός θηλ. θηλυκός θρησκειολ. θρησκειολογία Ι
ιαπων. ιαπωνικός ιατρ. ιατρικός ίδ. ίδιος ιδ. ιδίως ινδ. ινδικός ισπαν. ισπανικός ιστ. ιστορία, ιστορικός ισχυροπ. ισχυροποίηση ιταλ. ιταλικός ιων. ιωνικός Κ
κ.ά. και άλλα Κ.Δ. Καινή Διαθήκη κ.ε. και εξής κ.ο.κ. και ούτω καθεξής κατάλ. κατάληξη κατατ. κατατεθέν κινημ. κινηματογράφος κλητ. κλητική κλιτ. κλιτικός κοινων. κοινωνιολογία κπ. κάποιο( ν ) κτ. κάτι κτγ. κατηγορούμενο κτητ. κτητικός κτλ. και τα λοιπά κύρ. κύριος κυρ. κυρίως κυριολ. κυριολεκτικός Λ
λ. λέξη, λήμμα λαϊκ. λαϊκός λαϊκότρ. λαϊκότροπος λαογρ. λαογραφία λατ. λατινικός λόγ. λόγιος λογ. λογική λογιστ. λογιστική λογοτ. λογοτεχνικός μ.Χ. μετά Χριστόν Μ
μαγειρ. μαγειρική μαθημ. μαθηματικά μεγεθ. μεγεθυντικός μεε. μετοχή ενεργητικού ενεστώτα μειωτ. μειωτικός μέλλ. μέλλοντας μεσοφ. μεσοφωνηεντικός μετάθ. μετάθεση μετακ. μετακίνηση μεταπλ. μεταπλασμός μεταρ. μεταρηματικός μετεπιθ. μετεπιθετικός μετεπιρρ. μετεπιρρηματικός μετεωρ. μετεωρολογία μετον. μετονοματικος μετουσ. μετουσιαστικός μετρ. μετρική μηχ. μηχανική μηχανολ. μηχανολογία μορφολ. μορφολογικός μουσ. μουσική μπε. μετοχή παθητικού ενεστώτα μππ. μετοχή παθητικού παρακειμένου μσν. μεσαιωνικός μσνλατ. μεσαιωνικό λατινικό μτφ. μεταφορικός μτφρδ. μεταφραστικό δάνειο μτχ. μετοχή μυθ. μυθολογία Ν
ναυτ. ναυτικός νεοελλ. νεοελληνικός νεολ. νεολογισμός νεότ. νεότερος νλατ. νεολατινικός νομ. νομική νότ. νότιος Ο
οικ. οικείος οικοδ. οικοδομική οικολ. οικολογία οικον. οικονομία ολλανδ. ολλανδικός όμ. όμοιος όν., ον. όνομα, ονόματος ονομ. ονομαστική οπτ. οπτική ορθογρ. ορθογραφία, ορθογραφικός οριστ. οριστική, οριστικός ορυκτ. ορυκτολογία ουδ. ουδέτερο ουσ. ουσιαστικό ουσιαστικοπ. ουσιαστικοποιημένος,ουσιαστικοποίηση Π
Π.Δ. Παλαιά Διαθήκη π.Χ. προ Χριστού π.χ. παραδείγματος χάριν παθ. παθητικός παιδ. παιδικός παλ. παλαιός παλαιοντ. παλαιοντολογία παλαιότ. παλαιότερος ΠΑΡ παροιμία ΠΑΡ έκφρ. παροιμιακή έκφραση ΠΑΡ ΦΡ παροιμιακή φράση παράγ. παράγωγος παράλ. παράλειψη παραλ. παραλήγουσα παράλλ. παράλληλος παρετυμ. παρετυμολογία, παρετυμολογικός παρωχ. παρωχημένος πατριδων. πατριδωνυμικός περιλ. περιληπτικός περσ. περσικός πληθ. πληθυντικός πληροφ. πληροφορική ποδ. ποδόσφαιρο ποιητ. ποιητικός πολ. πολιτική πολλαπλ. πολλαπλασιαστικός πορτογαλ. πορτογαλικός ποσ. ποσοτικός πρβ. παράβαλε πργ. πράγμα πρκ. παρακείμενος προέλ. προέλευση προηγ. προηγούμενος πρόθ. πρόθεση προπαραλ. προπαραλήγουσα πρόσ., προσ. πρόσωπο, προσώπου, προσωπικός προσαρμ. προσαρμογή προστ. προστακτική προσφών. προσφώνηση πρότ. πρόταση προτακτ. προτακτικός προφ. προφορά, προφορικός προχωρ. προχωρητικός πρτ. παρατατικός πτ. πτώση Ρ
ρ. ρήμα ραπτ. ραπτική ρηματ. ρηματικός ρητορ. ρητορικός ριν. ρινικός ρουμ. ρουμανικός ρωσ. ρωσικός Σ
σανσκρ. σανσκριτικός σελ. σελίδα σημ. σημασία σημασιολ. σημασιολογικός σημδ. σημασιολογικό δάνειο σημερ. σημερινός σημιτ. σημιτικός σκωπτ. σκωπτικός σλαβ. σλαβικός σπάν. σπάνιος σπανιότ. σπανιότερα στατ. στατιστικός στερ. στερητικός στιγμ. στιγμιαίος στρατ. στρατιωτικός συγγ. συγγενής συγκ. συγκοπή σύγκρ. σύγκρινε συγκρ. συγκριτικός συμπερ. συμπερασματικός σύμπλ., συμπλ. σύμπλεγμα, συμπλέγματος συμπλεκτ. συμπλεκτικός συμπροφ. συμπροφορά σύμπτ. σύμπτωση σύμφ., συμφ. σύμφωνο, συμφώνου, συμφωνικός συμφυρ. συμφυρμός συν., ΣΥΝ συνώνυμος συναίρ. συναίρεση συναισθ. συναισθηματικά φορτισμένη λέξη σύνδ., συνδ. σύνδεσμος, συνδέσμου συνεκδ. συνεκδοχικός συνήθ. συνήθως συνηρ. συνηρημένος σύνθ. σύνθετος, σύνθεση συνθ. συνθετικό συνίζ. συνίζηση συνοπτ. συνοπτικός σύντ. σύνταξη συντ. συντακτικός συντελ. συντελεσμένος σύντμ. σύντμηση συντομογρ. συντομογραφία σχ. σχήμα σχημ. σχηματισμός Τ
τ. τύπος τ.μ. τετραγωνικά μέτρα τακτ. τακτικός τελ. τελικός τεχν. τεχνικός τεχνολ. τεχνολογία τηλεόρ. τηλεόραση τον . τονισμός τοπ. τοπικός τοπων. τοπωνύμιο τοσκ. τοσκανικός τουρκ. τουρκικός τροπ. τροπικός τροποπ. τροποποίηση τσιγγ. τσιγγάνικος τυπ. τυπογραφία Υ
υβρ. υβριστικός υπ. υποκείμενο υπερ. υπερωικός υπερθ. υπερθετικός υπερσ. υπερσυντέλικος υποθ. υποθετικός ΥΠΟΚΟΡ υποκοριστικό υποκορ. υποκοριστικό υπόλ. υπόλοιπος υποτ. υποτακτική υποχωρ. υποχωρητικός υστλατ. υστερολατινικός Φ
φαρμ. φαρμακολογία φιλολ. φιλολογία, φιλολογικός φιλοσ. φιλοσοφία, φιλοσοφικός φιλοτ. φιλοτελισμός φοινικ. φοινικικός φρ., ΦΡ φράση φυσ. φυσική φυσιολ. φυσιολογία φων. φωνήεν φωνηεντ. φωνηεντικός φωνητ. φωνητική φωνολ. φωνολογία φωτογρ. φωτογραφία Χ
χασμ. χασμωδία χγφ. χειρόγραφο χειλ. χειλικός χημ. χημεία, χημικός χλευ. χλευαστικός χρ. χρήση χρον. χρονικός Ψ
ψυχ. ψυχολογία ψυχαν. ψυχανάλυση ψυχιατρ. ψυχιατρική
Σύμβολα
| Στο ερμηνευτικό τμήμα του λήμματος | |
|---|---|
| & | συνδέει τους δεύτερους τύπους ενός λήμματος ή υπολήμματος με τον κύριο τύπο |
| [ ] | περικλείουν την προφορά μιας λέξης |
| : | εισάγει στο σημασιολογικό τμήμα ενός λήμματος |
| ~ | αντικαθιστά τον ακριβή κύριο τύπο του λήμματος ή του υπολήμματος στα παραδείγματα |
| D | εισάγει υπολήμματα που δεν καταχωρίζονται ως ξεχωριστά λήμματα |
| || | χωρίζει σημασίες ή παραδείγματα και δηλώνει επέκταση ή μικρή διαφοροποίηση |
| / | χωρίζει καταλήξεις και συσσωρευμένα παραδείγματα |
| * | παραπέμπει για ανάλυση σε άλλο λήμμα |
| -> | παραπέμπει σε άλλο λήμμα |
| Στο ετυμολογικό τμήμα του λήμματος | |
|---|---|
| [ ] | περικλείουν όλο το ετυμολογικό τμήμα ενός λήμματος |
| · | (άνω τελεία) διαχωρίζει τις ετυμολογίες διάφορων λέξεων, σημασιών ή τύπων |
| ( ) | περικλείουν το μέρος της λέξης που δεν χρησιμεύει ως βάση της νέας παραγωγής |
| > | δηλώνει ότι η λέξη που βρίσκεται δεξιά του προέρχεται από τη λέξη που βρίσκεται αριστερά του |
| < | δηλώνει ότι η λέξη που βρίσκεται αριστερά του προέρχεται από τη λέξη που βρίσκεται δεξιά του |
| + | ενώνει τα συνθετικά μέρη μιας σύνθετης λέξης |
| - | δηλώνει ότι αναγράφεται μόνο το θέμα μιας λέξης ή μόνο κάποιο παράθημα (πρόθημα ή επίθημα) |
| * | δηλώνει ότι ο τύπος που ακολουθεί είναι υποθετικός |
| ' ' | περικλείουν μεταφράσματα |
Ομάδα εργασίας
Α΄ έκδοση του Ηλεκτρονικού Κόμβου
- Επιστημονική ευθύνη
- I.N. Kαζάζης
- Συντονισμός
- Α. Καραμήτρου, Ρ. Τσοκαλίδου, Α. Χατζηδάκη
- Εποπτεία Ηλεκτρονικής Υλοποίησης
- Κ. Βεζερίδης
Β΄ έκδοση της Πύλης για την ελληνική γλώσσα
- Επιστημονική ευθύνη
- Δ. Κουτσογιάννης
- Μελέτη επανασχεδιασμού του περιβάλλοντος και συντονισμός
- Ι. Χαλισιάνη, Αθ. Ράλλη
- Διδακτικό πλαίσιο και προτάσεις
- Δ. Κουτσογιάννης, Ι. Χαλισιάνη, Αθ. Ράλλη
- Τεχνική Υλοποίηση
- Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ)
Γ΄ έκδοση της Πύλης για την ελληνική γλώσσα
- Επιστημονική ευθύνη
- Δ. Κουτσογιάννης
- Τεχνική Υλοποίηση
- Θεοδωρίδης Κωνσταντίνος