Skip to main content

Μεσαιωνική ελληνική

Ιδιωματικά λεξικά και γλωσσάρια: καταγραφή και παρουσίαση

Ιδιωματικά λεξικά και γλωσσάρια: καταγραφή και παρουσίαση

Η σελίδα αυτή περιλαμβάνει την καταγραφή των λεξικών και γλωσσαρίων των νεοελληνικών διαλέκτων και των νεοελληνικών ιδιωμάτων του στενού αλλά και του ευρύτερου χώρου όπου μιλιέται η ελληνική (Πόντος, Τσακωνιά, Κ. Ιταλία, Κρήτη, Κύπρος, Ήπειρος, Θεσσαλία, Μακεδονία, Κυκλάδες, Δωδεκάνησα κλπ.) και την αξιολογική παρουσίαση ορισμένων (που επιλέγονται) από αυτά. Τα λεξικά αυτά είναι σε έντυπη μορφή και τα περισσότερα έχουν συνταχθεί στα νέα ελληνικά. Η παρουσίαση συγκροτείται από: α) εισαγωγή στην οποία δίνονται πολύ συνοπτικά στοιχεία για: την καταγωγή και τη διαμόρφωση των νεοελληνικών διαλέκτων/ιδιωμάτων, τους όρους διάλεκτος και ιδίωμα, την ταξινόμηση των νεοελληνικών ιδιωμάτων, τη σχέση νεοελληνικών διαλέκτων/ιδιωμάτων και μεσαιωνικής δημώδους ελληνικής, τα κριτήρια επιλογής των λεξικών-γλωσσαρίων που παρουσιάζονται αναλυτικά καθώς και τα κριτήρια αναλυτικής αξιολογικής παρουσίασης αυτών των λεξικών και γλωσσαρίων, β) την καταγραφή των λεξικών και γλωσσαρίων των νεοελληνικών διαλέκτων/ιδιωμάτων (με προηγούμενο σημείωμα στο οποίο σημειώνονται οι όροι επιλογής του υλικού) καταταγμένων με βάση τη γεωγραφική διαλεκτική περιοχή στην οποία απαντά η διάλεκτος ή το ιδίωμα, γ) τις (συνοπτικές και αναλυτικές) παρουσιάσεις των επιλεγμένων λεξικών/γλωσσαρίων.

H βιβλιογραφική αυτή παρουσίαση που εντάσσεται απόλυτα στη μελέτη της μεσαιωνικής δημώδους ελληνικής (όπως άλλωστε και μια γρήγορη εξέταση του ετυμολογικού τμήματος του άρθρου του Λεξικού Κριαρά αποδεικνύει) στόχο έχει τη βιβλιογραφική ενημέρωση των μελετητών της Μεσαιωνικής Ελληνικής καθώς και των ερευνητών των νεοελληνικών διαλέκτων και ιδιωμάτων και γενικά των ενδιαφερομένων για το γλωσσικό αυτό υλικό, αλλά και την ειδικότερη αξιοποίηση του σχετικού υλικού στην εκπαιδευτική διαδικασία (όπως για παράδειγμα στη διδασκαλία διαλεκτικών κειμένων της Μεσαιωνικής Ελληνικής (κρητική, κυπριακή λογοτεχνία), αλλά και κειμένων Νεοελλήνων λογοτεχνών που διαθέτουν έργο με άφθονα διαλεκτικά στοιχεία).

ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ: Κ. ΜΥΤΟΥΛΑ

1. Καταγωγή, διαμόρφωση των νεοελληνικών διαλέκτων/ιδιωμάτων

Οι νεοελληνικές διάλεκτοι, όπως γνωρίζουμε σήμερα κυρίως από τις μελέτες του Χατζιδάκι, κατάγονται από την ελληνιστική κοινή και δε συνεχίζουν τις αρχαίες διαλέκτους. Εξαίρεση αποτελεί η τσακωνική που συνεχίζει κατά κάποιο τρόπο την αρχαία δωρική διάλεκτο και στην οποία η κοινή δε μπόρεσε να διεισδύσει. Ο χρόνος διαμόρφωσης των νεοελληνικών διαλέκτων δε μπορεί να καθοριστεί με ακρίβεια· ωστόσο, για παράδειγμα το γεγονός ότι σε μεσαιωνικά δημώδη κυπριακά κείμενα όπως οι Ασσίζες (13. αι.) ή τα «Χρονικά» του Μαχαιρά και του Βουστρωνίου (15. αι.), παρουσιάζονται διαμορφωμένα τα περισσότερα χαρακτηριστικά της σημερινής κυπριακής διαλέκτου και το γεγονός ότι σε κείμενα της κρητικής λογοτεχνίας όπως ο Ερωτόκριτος ή η Ερωφίλη (17. αι.), εμφανίζονται όλα σχεδόν τα χαρακτηριστικά των ιδιωμάτων της Κρήτης όπως τα γνωρίζουμε σήμερα, δείχνει ότι η διαλεκτική διαφοροποίηση και ο σχηματισμός των νεοελληνικών διαλέκτων και ιδιωμάτων είχε συντελεστεί αρκετούς αιώνες νωρίτερα.

2. Διάλεκτος/ιδίωμα

Σε σχέση με τους όρους νεοελληνική διάλεκτος και νεοελληνικό ιδίωμα πρέπει να σημειώσουμε ότι, όπως δέχονται οι περισσότεροι ερευνητές σήμερα, διάλεκτο έχουμε στην περίπτωση μεγάλης γλωσσικής απόκλισης που δυσκολεύει την κατανόηση από τους άλλους ομιλητές, γνώστες της ελληνικής, ενώ στην περίπτωση μικρών τοπικών αποκλίσεων από την κοινή νεοελληνική μπορούμε να κάνουμε λόγο για ιδιώματα. Έτσι ως διάλεκτοι χαρακτηρίζονται η Κατωιταλική, η Ποντιακή, η Καππαδοκική, η Τσακωνική και ενδεχομένως η Κυπριακή (που μαζί με την Κρητική θεωρούνται συχνά από τους ερευνητές ως μια ενδιάμεση κατηγορία μεταξύ της διαλέκτου και του ιδιώματος[1]), ενώ ως ιδιώματα όλες οι άλλες τοπικές παραλλαγές της (κοινής) νεοελληνικής που μιλιούνται στις διάφορες περιοχές του ελληνόφωνου χώρου: Κρήτη, Κυκλάδες, Δωδεκάνησα, Πελοπόννησο, Εύβοια, Επτάνησα, Ήπειρο, Μακεδονία, Θράκη, Θεσσαλία κλπ.

3. Ταξινόμηση ιδιωμάτων

Η πιο γνωστή κατηγοριοποίηση των νεοελληνικών διαλέκτων/ιδιωμάτων είναι αυτή του Χατζιδάκι (Hatzidakis 1892, 342), κατά την οποία τα νεοελληνικά ιδιώματα χωρίζονται σε βόρεια και νότια (η νοητή γραμμή που χωρίζει τον ελλαδικό χώρο ταυτίζεται τυχαία με τον 38ο παράλληλο) με βάση τη στένωση των άτονων /ο/ και /e/ σε /u/ και /i/ και την αποβολή των άτονων /i/ και /u/[2]. Έτσι τα βόρεια λεγόμενα ιδιώματα είναι αυτά στα οποία παρουσιάζονται τα φαινόμενα αυτά και νότια αυτά στα οποία τα παραπάνω φωνήεντα παραμένουν αμετάβλητα.

4. Νεοελληνικές διάλεκτοι/νεοελληνικά ιδιώματα και μεσαιωνική δημώδης ελληνική

Η μεσαιωνική δημώδης ελληνική αποτελεί την πρώιμη νεοελληνική (υστερομεσαιωνική ή πρωτονεοελληνική την ονομάζει ο Κριαράς[3]) που συνεχίζει η νεοελληνική όχι μόνο στη μορφή της αυτή που κάποτε επικράτησε ως κοινή αλλά και στις διαλεκτικές/ιδιωματικές της μορφές του ελλαδικού χώρου και του ευρύτερου χώρου στον οποίο μιλιέται (ή μιλιόταν μέχρι πρόσφατα) η ελληνική. Όπως μια γρήγορη εξέταση του ετυμολογικού τμήματος του Λεξικού Κριαρά αποδεικνύει, ένας σημαντικός αριθμός λέξεων που απαντούν σε λογοτεχνικά και μη κείμενα της περιόδου που λαμβάνει υπόψη το Λεξικό Κριαρά και που παραπέμπουν στην ομιλούμενη μεσαιωνική δημώδη, επιβιώνει σήμερα στις γλωσσικές αυτές μορφές που φέρουν έντονο το στοιχείο της προφορικότητας ως προς την παράδοσή τους, που είναι οι νεοελληνικές διάλεκτοι και τα νεοελληνικά ιδιώματα. Η ερευνήτρια της Ακαδημίας Αθηνών Μπασέα-Μπεζαντάκου υπογραμμίζοντας τη στενή σχέση του γλωσσικού υλικού των δύο αρχείων, Ιστορικού Λεξικού και Κριαρά, και γενικά της μεσαιωνικής δημώδους ελληνικής και των νεοελληνικών ιδιωμάτων/διαλέκτων σημειώνει (πβ. Μπασέα-Μπεζαντάκου [3-4]): "Είναι ευνόητος ο στενός συσχετισμός των δύο αρχείων του γλωσσικού υλικού που αποτελούν το αντικείμενο έρευνας των δύο μεγάλων έργων, του Μεσαιωνικού Λεξικού του Εμμ. Κριαρά και του Ιστορικού Λεξικού της Ακαδημίας Αθηνών, που καλύπτουν λεξικογραφικά δύο σημαντικές περιόδους και φάσεις της δημώδους μορφής της ελληνικής γλώσσας, από το 1100 μ.Χ., μέχρι σήμερα. Μάλιστα, δεδομένης της συμβατικής διάκρισης και οριοθέτησης της γλωσσικής μας ιστορίας σε περιόδους, ο συσχετισμός των δύο λεξικών είναι τόσο στενός, ώστε τα αρχεία τους εύλογα μπορούν να θεωρηθούν ως συγκοινωνούντα δοχεία, όσον αφορά τουλάχιστον την πιστοποίηση της ιστορικότητας του προς σύνταξη γλωσσικού υλικού. Η συσχέτισή τους έγκειται στο ότι το ένα αρχείο, αυτό του Μεσαιωνικού Λεξικού του Εμμ. Κριαρά, αποτελεί δείγμα της εξελικτικής πορείας της προφορικής παράδοσης της ελληνικής γλώσσας έτσι όπως κορυφώνεται με τη χρήση της ως γραφομένης γλώσσας της λογοτεχνίας (από τον 12ο αιώνα και μετά), ενώ το άλλο αρχείο, αυτό του Ιστορικού Λεξικού, αποτελεί δείγμα αυτής της ίδιας αδιάσπαστης προφορικής παράδοσης μορφοποιημένης πλέον στη σημερινή κοινή νεοελληνική συμπεριλαμβανομένης και της διαλεκτικής της πολυμορφίας. Μιλάμε για εξελικτική πορεία και για ολοκλήρωση, έννοιες δηλαδή που προϋποθέτουν συνθεώρηση του αντικειμένου έρευνας". Και προσθέτει (σ. [ 4]): "η αναφορά της διατήρησης του μεσαιωνικού τύπου σε νεοελληνικό ιδίωμα ή διάλεκτο δεν αποτελεί μόνο μαρτυρία της ιστορικότητας του αντίστοιχου νεοελληνικού ιδιωματικού τύπου, αλλά αποτελεί και αντίστροφα επιβεβαίωση της διαλεκτικής πολυμορφίας αυτού του ίδιου του μεσαιωνικού λήμματος. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Επιτομή συστηματικά αναφέρεται στο Ιστορικό Λεξικό, όταν μεσαιωνικοί τύποι μαρτυρούνται σε νεοελληνικά ιδιώματα, συμπληρώνοντας έτσι το αναλυτικό Λεξικό, όσον αφορά τους τόμους αυτούς που προηγήθηκαν της εκδόσεως των αντίστοιχων γραμμάτων του Ιστορικού Λεξικού …. Γενικότερα, γίνεται συστηματική προσπάθεια να ερευνηθεί η πιθανή μαρτυρία του μεσαιωνικού τύπου σε νεοελληνικά ιδιώματα και διαλέκτους, μέσα στο πλαίσιο της δυνατότητας που παρέχει το γλωσσικό υλικό σχετικών μελετών, γλωσσαρίων και λεξικών. Η παράθεση τόσο εκτενούς βιβλιογραφίας είναι ενδεικτική της προσπάθειας αυτής".

5. Έρευνα των νεοελληνικών ιδιωμάτων και των διαλέκτων. Λεξικά-γλωσσάρια των νεοελληνικών διαλέκτων/ιδιωμάτων

Για μια συνοπτική παρουσίαση εργασιών (διδακτορικών διατριβών, άλλων μελετών, λεξικών, άρθρων σε επιστημονικά περιοδικά) που αφορούν την έρευνα των νεοελληνικών ιδιωμάτων και διαλέκτων ενταγμένων μέσα στο θεωρητικό τους πλαίσιο βλ. στο Τζιτζιλής 2000, 17-20.

Στην παρούσα σελίδα γίνεται καταγραφή των λεξικών και γλωσσαρίων των νεοελληνικών διαλέκτων και των νεοελληνικών ιδιωμάτων και παρουσίαση σε δύο επίπεδα, συνοπτικό και αναλυτικό, ορισμένων από αυτά[4]. Η αναλυτική αξιολογική παρουσίαση των λεξικών και γλωσσαρίων αφορά τα εξής: 1) Εκδοτική ταυτότητα (χαρακτηριστικά έκδοσης έντυπης/ηλεκτρονικής), 2) Αντικείμενο (είδος, εύρος του γλωσσικού υλικού που εξετάζεται), 3) Εισαγωγή (εισαγωγικό μέρος), 4) Πίνακες/Παραρτήματα (που τυχόν περιλαμβάνονται στο λεξικό), 5) Μακροδομή (λημματολόγιο), 6) Μικροδομή (εσωτερική δομή του άρθρου), 7) Κριτική αποτίμηση. Τα παραπάνω κριτήρια μπορεί να τροποποιηθούν, ενοποιηθούν (να αποτελέσουν μια ευρύτερη κατηγορία)[5] κλπ. στην περίπτωση που κριθεί απαραίτητο από τον συντάκτη της παρουσίασης με βάση το συγκεκριμένο λεξικό που παρουσιάζεται κάθε φορά.

Κατερίνα Μυτούλα

Βιβλιογραφία

  1. Anagnostopoulos, "Die Erforschung des Mittelgriechischen und die Neugriechischen Dialekte", BZ 30, 1929/30, 220-224.
  2. Ανδριώτης Ν. 1995, Ιστορία της ελληνικής γλώσσας, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη.
  3. Browning R., Η ελληνική γλώσσα μεσαιωνική και νέα, μετ. Μ. Κονομή, Εκδόσεις Παπαδήμα, Αθήνα 1995, σσ. 157-179.
  4. Διαλεκτικοί θύλακες της ελληνικής γλώσσας (άρθρα διαφόρων μελετητών), επιστ. επιμέλεια Α.-Φ. Χριστίδης et Al., Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, Αθήνα 1999.
  5. Γιακουμάκη Ελ., «Βυζαντινή ελληνική και νεοελληνικές διάλεκτοι», Νεοελληνική διαλεκτολογία 1 (Πρακτικά Πρώτου Πανελλήνιου Συνεδρίου Νεοελληνικής Διαλεκτολογίας, Ρόδος 26-30.3.1992), Αθήνα 1994, σσ. 82-93.
  6. Η ελληνική γλώσσα και οι διάλεκτοί της (άρθρα διαφόρων μελετητών), επιστ. επιμέλεια Α.-Φ. Χριστίδης et Al., Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, Αθήνα 2000.
  7. Hatzidakis G.1892, Einleitung in die neugriechische Grammatik, Leipzig.
  8. Horrocks G., Greek. A History of the Language and Its Speakers, Λονδίνο και Νέα Υόρκη 1997: Longman, σσ. 299-316.
  9. Καρυολαίμου Μ., «Η κυπριακή: διάλεκτος ή ιδίωμα;», στο Η ελληνική γλώσσα και οι διάλεκτοί της, σσ. 43-48.
  10. Κοντοσόπουλος Ν., «Οι νεοελληνικές διάλεκτοι», στο Ιστορία της ελληνικής γλώσσας, ΕΛΙΑ, Αθήνα 1999, 188-9.
  11. Κοντοσόπουλος Ν., Διάλεκτοι και ιδιώματα της νέας ελληνικής, γ΄ έκδ. Αθήνα 2001: Εκδόσεις Γρηγόρη.
  12. Κριαράς Εμμ. 1955, «Η μεσαιωνική ελληνική γραμματεία» στον τόμο Γλωσσοφιλολογικά, Υστερο Βυζάντιο-Νέος Ελληνισμός, Θεσσαλονίκη 2000, 77-120 [Πρώτη δημοσίευση: στον τόμο 8. «Ελλάς» της «Νέας Παγκοσμίου Εγκυκλοπαιδείας, Αθήνα 1955].
  13. Μπασέα-Μπεζαντάκου, "Η Επιτομή του Λεξικού της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας 1100-1669 του Εμμ. Κριαρά", σσ. [1-6] (υπό δημοσίευση).
  14. Συμεωνίδης Χ.Π., Ιστορία της κυπριακής διαλέκτου, Λευκωσία 2006: Κέντρο Μελετών Ιεράς Μονής Κύκκου, ιδ. σσ. 137-258.
  15. Τζιτζιλής Χρ. 2000, «Νεοελληνικές διάλεκτοι και νεοελληνική διαλεκτολογία» στο Η ελληνική γλώσσα και οι διάλεκτοί της, σσ. 15-22.

Περισσότερες πληροφορίες για τις νεοελληνικές διαλέκτους μπορείτε να βρείτε στην ενότητα: Οι νεοελληνικές διάλεκτοι στην Ηλεκτρονική Πύλη.

1 Πβ. Κοντοσόπουλος 2001, 3, Καρυολαίμου 2000.

2 Βλ. και Τζιτζιλής 2000, 17, όπου και άλλα είδη ταξινόμησης που προτάθηκαν από άλλους ερευνητές.

3 1955 [ 104].

4 Έγινε προσπάθεια κατά την επιλογή να υπάρξει αντιπροσώπευση των νεοελληνικών διαλέκτων (Κατωιταλικής, Ποντιακής, Τσακωνικής, Κυπριακής) και των διαφορετικών κατηγοριών ιδιωμάτων με βάση τη γνωστή ταξινόμηση σε βόρεια/ημιβόρεια και νότια ιδιώματα. Στην περίπτωση ειδικά της Καππαδοκικής διαλέκτου, για την οποία διαθέτουμε έναν αριθμό μελετών, καταγράφονται οι μελέτες αυτές χωρίς να σχολιάζονται εκτενέστερα σε ειδική παρουσίαση. Επιπλέον κατά την επιλογή λήφθηκαν υπόψη και τα εξής χαρακτηριστικά: α) Έτος έκδοσης του λεξικού (προτίμηση των πρόσφατων εργασιών που έχουν λάβει υπόψη τις παλαιότερες) β) το αν η σύνταξη έχει γίνει βάσει συγκεκριμένων λεξικογραφικών αρχών (επιστημονικός χαρακτήρας του λεξικού).

5 Έτσι είναι δυνατόν για ορισμένα λεξικά τα παραπάνω κριτήρια να διαμορφωθούν ως εξής: Έκδοση, Λεξικό (που περιλαμβάνει: εκδοτικά στοιχεία, Εισαγωγή, Πίνακες/Παραρτήματα), Μακροδομή, Μικροδομή, κλπ.

ΛΕΞΙΚΑ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΑΡΙΑ ΔΙΑΛΕΚΤΩΝ/ΙΔΙΩΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ

Η καταγραφή των ιδιωματικών και διαλεκτικών λεξικών και γλωσσαρίων γίνεται σύμφωνα με τους γεωγραφικούς τόπους/ τις γεωγραφικές περιοχές όπου μιλιέται/ μιλιόταν το ιδίωμα (ή η διάλεκτος). Πρέπει να σημειωθεί ότι στον κατάλογο που ακολουθεί έχουν περιληφθεί μόνο τα λεξικά/γλωσσάρια που αποτελούν αυτοτελή έργα και όχι λεξιλόγια, γλωσσάρια κλπ. περιορισμένης έκτασης που συμπεριλαμβάνονται ή αποτελούν μέρος (ευρύτερων) μελετών, άρθρων περιοδικών κλπ. Κατ' εξαίρεση αναφέρονται λεξικά/γλωσσάρια που αποτελούν μέρος ευρύτερου έργου όταν διαθέτουν κάποια (εκδοτική) αυτονομία (ξεχωριστοί τόμοι σε πολύτομο έργο κλπ.) και έκταση, καθώς και ορισμένες μελέτες (κυρίως διδακτορικές διατριβές) που ασχολούνται με μία διάλεκτο ή ένα ιδίωμα και που περιέχουν σε ένα τμήμα τους εκτενές γλωσσάριο (στις περιπτώσεις αυτές συνήθως αναφέρονται οι σελίδες που περιέχουν το γλωσσάριο). Άρθρα δημοσιευμένα σε περιοδικά έχουν συμπεριληφθεί κυρίως στην περίπτωση που ουσιαστικά αποτελούν γλωσσάριο συγκεκριμένου ιδιώματος και διαθέτουν κάποια έκταση. Ειδικά στην περίπτωση των λεξικών/μελετών που αφορούν τους αρχαϊσμούς σε διαλέκτους/ιδιώματα αναφέρονται (καθώς η έκταση του υλικού το επιτρέπει) εκτός από τις ξεχωριστές μελέτες και άρθρα που αφορούν τη μελέτη των αρχαϊσμών σε περιοδικά και πρακτικά συνεδρίων.

Αικατερίνη Μυτούλα

 

  • Επτάνησα
    Ζάκυνθος
    Γαήτας Α., [«Γλωσσάρι Ζακύνθου»], στο: Ντίνος Κονόμος, Ζάκυνθος. 500 χρόνια (1478-1948), Στ', Λαογραφικά, Αθήνα 1992, 75-197.
    Ζώης Λ.Χ., Λεξικόν ιστορικόν και λαογραφικόν Ζακύνθου, Β', Λαογραφικόν, Αθήνα 1963 [Ο τ. Α', Ιστορικόν - βιογραφικόν, Αθήνα 1963. Η α' έκδ., Λεξικόν φιλολογικόν και ιστορικόν Ζακύνθου, Α'-Β', Ζάκυνθος 1898-1916].
    Κονόμος Ντ., Ζακυθινό λεξιλόγιο, Αθήνα 1960.
    Ιθάκη
    Μουσούρης Σπ. Ν. (Φώτος Γιοφύλλης), Η γλώσσα της Ιθάκης. (Συλλογή γλωσσικού υλικού), Αθήναι 1950.
    Κέρκυρα
    Χυτήρης Γ., Κερκυραϊκό γλωσσάρι, ακατάγραφες και δίσημες λέξεις. Επίμετρο: γραμματικά στοιχεία του γλωσσικού ιδιώματος της Κέρκυρας, Κέρκυρα 21992 (Με συμπλήρωμα) (11987).
    Κεφαλλονιά
    Δομένικος Ν., Το ραντεβού μου με το διάολο. Κεφαλονίτικες διηγήσεις μ' ένα πλούσιο ιδιωματικό λεξιλόγιο, οδεβ, Αθήνα 1979, 97-134.
    Καππάτος Ξ. Σ., Ιστορίες της Κεφαλλονιάς: Ποιήματα, ιδιωματισμοί και γλωσσάρι, Αθήνα: [χ.ε.] 1998. (Διαδίκτυο)
    Τσιτσέλης Ηλ., «Γλωσσική ύλη. Γλωσσάριον Κεφαλληνίας», Νεοελληνικά Ανάλεκτα Παρνασσού Β', φυλλάδ. Γ', Δ' και Ε'(1875), 145-368. [φωτομηχανική ανατύπωση, Καραβίας, Αθήνα 1973].
    Τσιτσέλης Ηλ., Κεφαλληνιακά σύμμεικτα, τόμ. 3 (Γλωσσικά-Λαογραφικά) [Από τα κατάλοιπα του συγγραφέα], Γενική επιμέλεια Γ. Μοσχόπουλος, Αθήνα 2003, σσ. 77-519 («Γλωσσάριον Κεφαλληνίας»), 521-615 («Λεξιλόγιον ξένων και ξενοφανών λέξεων της εν Κεφαλληνίᾳ λαλουμένης»).
    Κύθηρα
    Κασιμάτης Γ., Κατάλοιπα βενετικών γλωσσικών στοιχείων στα Κύθηρα. (Λεξικογραφική επιμέλεια), εκδ. Ατλαντίς, Αθήνα 1993.
    Κόμης Δ.Λ. (επιμ.), Κυθηραϊκό λεξικό. Συλλογή 10.000 λέξεων του Κυθηραϊκού γλωσσικού ιδιώματος [Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών 5], Αθήνα 1996.
    Λευκάδα
    Γαζής Ηλίας Π., Τό γλωσσάρι της Λευκάδας, Λευκάδα: [χ.ε.] 1993. (Διαδίκτυο)
    Κοντομίχης Π., Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος (Ιδιωματικό-Ερμηνευτικό-Λαογραφικό) [Λαογραφικά Λευκάδας 7], εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα 2001.
    Λάζαρης Χρ. Γ., Τα λευκαδίτικα. Ετυμολογικόν και ερμηνευτικόν λεξιλόγιον των γλωσσικών ιδιωμάτων της νήσου Λευκάδος, Ιωάννινα 1970.
    Μαραγγός Γ., «Γλωσσάριο Λευκαδίας διαλέκτου», Ελληνικός Φιλολογικός Σύλλογος Κωνσταντινουπόλεως 8, 1874, 455-464.
  • Ήπειρος
    Ήπειρος
    Αραβαντινός Π., Ηπειρωτικόν γλωσσάριον, Εν Αθήναις 1909, φωτομηχανική ανατύπωση Βιβλιοπωλείο Ν. Καραβία, Αθήνα 1988.
    Γονιός Α., «Ηπειρωτικόν Λεξιλόγιον», Ζωγράφειος Αγών 1 (1891), 175-181.
    Κοσμάς Ν.Β., Το γλωσσικό ιδίωμα των Ιωαννίνων, Δωδώνη, Αθήνα-Γιάννινα 1997.
    Μπόγκας Ε., Τα γλωσσικά ιδιώματα της Ηπείρου (Βορείου, Κεντρικής και Νοτίου), τ. Α' (Γιαννιώτικο και άλλα λεξιλόγια), Ιωάννινα 1964, Β' (Γλωσσάρια Βορ. Ηπείρου, Θεσπρωτίας, Κόνιτσας κ.ά.), 1966.
    Σαλαμάγκας Δημ. «Τουρκο-περσο-αραβικές λέξεις στο γιανννιώτικο ιδίωμα», Ηπειρωτική Εστία 10 (1961), 526-529, 647-650, 824-827, 908-911, 1009-1010, 1088-108911 (1962), 48-49, 143-144, 244-245, 325-326, 424-425, 559-560, 643-644, 731-732, 841-842, 935-93612 (1963), 39-40, 129-130, 212-214.
    Σέβης Αλκιβιάδης Γ., Ιδιωματικό λεξιλόγιο περιοχής Δυτ. Ξεροβουνίου Ηπείρου,Γιάννινα: [χ.ε.], Ιωάννινα: Θεοδωρίδη 1997 (Διαδίκτυο)
  • Θεσσαλία
    Θεσσαλία
    Λιάπης Κ., Το γλωσσικό ιδίωμα του Πηλίου, εκδ. Ώρες, Βόλος 1996.
    Νάνου - Σκοτεινιώτη Αποστολία, Το γλωσσάρι της Μακρινίτσας, Μακρινίτσα: [χ.ε.] 1995. (Διαδίκτυο)
    Στεργίου Ξ.Δ., Η αργιθεάτικη διάλεκτος (Λεξικογραφία-Γλωσσολογία-Λαογραφία), έκδοση Συλλόγου Αργιθεατών Θεσσαλών Αθήνας, Αθήνα 2001.
    Τάκης Βασ., Η Αγραφιώτικη Γλώσσα. Συμβολή στην έρευνα και την μελέτη του αγραφιώτικου γλωσσικού ιδιώματος, [Με την ευγενική χορηγία από το «Ίδρυμα Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου»], Καρδίτσα 2003.
    Χαντζιάρας Δ.Π., Το Θεσσαλικό Γλωσσικό Ιδίωμα. Γλωσσάρι - Λεξικό, εκδ. Δημιουργία, Αθήνα 1995.
    Χλωρός Χρ. Δ., Μαυρέλι Τρικάλων: Γλωσσάρι Χασίων, Αθήνα: [χ.ε.] 1994. (Διαδίκτυο)
  • Θράκη
    Θράκη
    Αγαθάγγελος ο Ελαίας, «Γλωσσάριο Λουλεβουργάς», Θρακικά 6 (1935), 383-391.
    Δεληγιάννης Β.Ν., «Γλωσσάριο Δογάνκιοϊ Μαλγάρων», Αρχείον Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 3 (1939/7), 210-213.
    Ζήσης Ε., «Γλωσσάριον Αυδημίου», Θρακικά 16 (1941), 325-234, 18 (1943), 291-302.
    Λαμπουσιάδης Γ., «Γλωσσάριο Αδριανουπόλεως», Θρακικά 2 (1929), 226-242, 474-480, 3 (1932), 335-339, 4 (1933), 310-318.
    Παπαχριστοδούλου Π., «Γλωσσάριο από την Σαρανταεκκλησιώτικη γλώσσα», Θρακικά 1 (1928), 223-237, 2 (1929), 212-226, 457-474, 3 (1932), 340-354, 4 (1933), 302-309, Αρχείον Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 1 (1934/5), 133-142, 2 (1935/6), 178-193, 3 (1936/7), 214-225, 4 (1937/8), 205-225.
    Πετρόπουλος Δ., «Γλωσσάριο Σκοπού Θράκης», Αρχείον Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 5 (1938/9), 240-264.
    Πετρόπουλος Δ., «Γλωσσάριο Σαμακοβίου Ανατολικής Θράκης», Αρχείον Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 7 (1940/41), 212-213.
    Πετρόπουλος Δ., «Γλωσσάριο Μαΐστρου», Αρχείον Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 9 (1942/3), 206-220.
    «Το Σουφλιώτικο Λεξικό», Θρακικός Οιωνός, τεύχ. Γ'-Δ' Φθινόπωρο-Χειμών 1997, Αλεξανδρούπολις (Τις λέξεις συγκέντρωσαν τα μέλη του Νέου Κύκλου Σουφλιωτών).
    Χουρμουζιάδης Κ., «Γλωσσάριον Τσακηλίου» Θρακικά 13 (1940), 366-385.
    Ψάλτης Στ. Β., Θρακικά ή μελέτη περί του γλωσσικού ιδιώματος της πόλεως [των] Σαράντα Εκκλησιών, εν Αθήναις Τύποις Π.Δ. Σακελλαρίου 1905, 169-212 (και με νέο εξώφυλλο από τις εκδόσεις Φέξη 1917).
  • Καππαδοκία
    Καππαδοκία
    Αλεκτορίδης Α., «Περί του εν Φερτακαίνοις της Καππαδοκίας γλωσσικού ιδιώματος», Δ.Ι.Ε.Ε. 1, 1983-85, 480-508.
    Ανδριώτης Ν.Π., Το γλωσσικό ιδίωμα των Φαράσων [Coll. de l'IFA 8], Ίκαρος, Αθήναι 1948.
    Καρολίδης Π.Κ., «Η εν Καππαδοκίᾳ λαλουμένη ελληνική διάλεκτος», Μουσείον και βιβλιοθήκη της Ευαγγελικής σχολής, περ. δ', 1880-1884, Σμύρνη 1884, 173-265.
    Costakis A., Le parler grec d'Anakou, Athènes 1964.
    Dawkins, R., Modern Greek in Asia Minor. A study of the dialect of Sílli, Cappadokia and Pharassa with Grammar, Τexts, Translations and Glossary, Cambridge University Press, 1916.
    Κεσίσογλου I., Το γλωσσικό ιδίωμα του Ουλαγάτς, ΚΜΣ [Coll. de l'IFA Καππαδοκία 4], Αθήνα 1951.
    Κρινόπουλος Σ., Τα Φερτάκαινα υπό εθνολογικήν και φιλολογικήν έποψιν εξεταζόμενα, Αθήνα 1889 (σσ. 41-69: λεξιλόγιο).
    Κωστάκης Θ. Π., Το γλωσσικό ιδίωμα της Σίλλης, Αθήνα 1968.
    Μαυροχαλυβίδης Γ. - Κεσίσογλου Ι., Το γλωσσικό ιδίωμα της Αξού, Αθήναι 1960.
    Φωστέρης Δ. - Κεσίσογλου Ι., Λεξιλόγιο του Αραβανί, Αθήνα 1960.
  • Κάτω Ιταλία
    Κάτω Ιταλία[1]
    Καραναστάσης Α., Ιστορικόν λεξικόν των ελληνικών ιδιωμάτων της Κάτω Ιταλίας, τ. Α΄-Ε΄, Ακαδημία Αθηνών, Αθήνα 1984-1992.
    Rohlfs G., Lexicon graecanicum Italiae inferioris. Etymologisches Wörterbuch der Unteritalienischen Gräzität, Max Niemeyer Verlag, Tübingen 21964 (1η έκδ. Halle 1930).
  • Κρήτη
    Κρήτη
    Κονδυλάκης Ι.Δ., Κρητικόν λεξιλόγιον, φιλολογική επιμέλεια Θ.Ε. Δετοράκης, Ηράκλειο (Βικελαία Βιβλιοθήκη) 1990.
    Ξανθινάκης Α., Το γλωσσικό ιδίωμα της Δυτικής Κρήτης. Λεξιλόγιο με ερμηνευτικά και ετυμολογικά σχόλια, Δημοτική Πολιτιστική Επιχείρηση Χανίων, Χανιά, Μάιος 1996.
    Ξανθινάκης Α., Λεξικό ερμηνευτικό και ετυμολογικό του δυτικοκρητικού ιδιώματος, πρόλ.-επιμ. Χρ. Χαραλαμπάκης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 22000.
    Πάγκαλος Γ.Ε., Περί του γλωσσικού ιδιώματος της Κρήτης, τόμ. Α'-ΣΤ', Αθήνα 1955-1975, Ζ'1983. B' έκδοση (επιμέλεια Ελ. Γιακουμάκη) [Δημοσιεύματα του Κέντρου Ερεύνης των Νεοελληνικών Διαλέκτων και Ιδιωμάτων - Ι.Λ.Ν.Ε], εν Αθήναις, τόμ. Β' Α-Γ (1994), Γ' Δ-Λ (1997), Δ' Μ-Ρ (1999), Ε' Σ-Ω (2003).
    Παπαγρηγοράκις Ιδομ. Ι., Συλλογή ξενόγλωσσων λέξεων της ομιλουμένης εν Κρήτη, Χανιά 1952.
    Παπαδάκη Φοίβη, Κρήτη μου Μερακλώματα τση Λύρας σου του Νου μου, Αθήνα 1982, 69-95.
    Μ. Ι. Πιτυκάκης, Το γλωσσικό ιδίωμα της Ανατολικής Κρήτης, τ. Α' (Α-Λ) - Β' (Μ-Ω), έκδ. Πολιτιστικής και Λαογραφικής Εταιρείας απάνω Μεραμπέλου - Νεάπολις Κρήτης, Αθήνα 1983.
  • Κύπρος
    Κύπρος
    Γιαγκουλλής Κ., Ετυμολογικό λεξικό της κυπριακής διαλέκτου, Α' (οι τουρκικές λέξεις) Β' (οι λατινικές και νεολατινικές λέξεις) - Γ' (οι ελληνικές λέξεις), Λευκωσία 1988-1990.
    Γιαγκουλλής Κ., Λεξικό ετυμολογικό και ερμηνευτικό της Κυπριακής Διαλέκτου, Βιβλιοθήκη Κυπρίων λαϊκών ποιητών, αρ. 54, Λευκωσία 1994.
    Γιαγκουλλής Κ., Μικρός ερμηνευτικός και ετυμολογικός θησαυρός της κυπριακής διαλέκτου (από το δέκατο τρίτο αιώνα μέχρι σήμερα), Βιβλιοθήκη Κυπρίων λαϊκών ποιητών, αρ. 58, Λευκωσία 1997.
    Γιαγκουλλής, Κ., Θησαυρός κυπριακής διαλέκτου. Ερμηνευτικός και ετυμολογικός της μεσαιωνικής και νεότερης Κυπριακής (β' έκδ. βελτιωμένη και επαυξημένη), Λευκωσία 2005.
    Γλωσσάριον Ιωάννου Ερωτοκρίτου, [Υλικά διά την σύνταξιν Ιστορικού Λεξικού της Κυπριακής Διαλέκτου, μέρος Γ', έκδ. Θεοφανώς Δ. Κυπρή], Λευκωσία 1989.
    Μυριανθοπούλου-Μακρή Ολ., Λεξικόν Κυπριακών λέξεων, Λευκωσία 1988.
    Ταμασοκλής Α., Ετυμολογικό λεξιλόγιο της κυπριακής διαλέκτου και εν μέρει της κοινής, έκδ. α', τόμ. Α', Αθήνα 1966.
    Γλωσσάριον Γεωργίου Λουκά, [Υλικά διά την σύνταξιν Ιστορικού Λεξικού της Κυπριακής Διαλέκτου, μέρος Α', εκδ. Θεοφανώς Δ. Κυπρή], Λευκωσία 1979.
    Παπαγγέλου Ρ., Το Κυπριακό ιδίωμα. Μέγα Κυπρο-ελληνο-αγγλικό (και με λατινική ορολογία) Λεξικό, Ερμηνευτικό, ετυμολογικό, προφοράς, ορθής γραφής (και με πλήρη διασταύρωση), Με μια διεξοδική Εισαγωγή του λεξικογράφου, Ιωλκός, Αθήνα 2001.
    Σακελλάριος Α.Α., Τα κυπριακά, ήτοι γεωγραφία, ιστορία και γλώσσα της νήσου Κύπρου από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερον, τ. Β': Η εν Κύπρῳ γλώσσα, Αθήναι 1891 (ανατ. Λευκωσία 1991).
    Γλωσσάριον Ξενοφώντος Π. Φαρμακίδου, [Υλικά διά την σύνταξιν Ιστορικού Λεξικού της Κυπριακής Διαλέκτου, μέρος Β', έκδ. Θεοφανώς Δ. Κυπρή], Λευκωσία 1983.
    Χατζηϊωάννου Κ., Περί των εν τῃ μεσαιωνικῄ και νεωτέρᾳ κυπριακῂ ξένων γλωσσικών στοιχείων (Texte und Forsch. z. byzant.-neugr. Philol. 18), Αθήνα 1936.
    Χατζηϊωάννου Κ., Ετυμολογικό Λεξικό της ομιλουμένης κυπριακής διαλέκτου. Ιστορία, ερμηνεία και φωνητική των λέξεων. Με τοπωνυμικό Παράρτημα, εκδόσεις Ταμασός λίμιτεδ, Λευκωσία 1996, δεύτ. έκδ. 2000.
  • Κωνσταντινούπολη
    Κωνσταντινούπολη
    Τσάμης Στυλιανός Τέλης Λ., Εκεί στην Πόλη: Γλωσσάριο κωνσταντινουπολίτικων ιδιωματικών λέξεων, Άλιμος: [χ.ε.] 1998 (Διαδίκτυο)
    Μακεδονία
    Ανδριώτης Ν.Π., Το Γλωσσικό Ιδίωμα του Μελενίκου, Επιμέλεια-Πρόλογος-Εισαγωγή Ε. Παπαδοπούλου - Χρ. Τζιτζιλή [Μακεδονική Βιβλιοθήκη 68, Δημοσιεύματα της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών], Θεσσαλονίκη 1989.
    Γεωργίου Χρ. Γ., Το Γλωσσικό Ιδίωμα Γέρμα Καστοριάς, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη 1962.
    Ευγενίδης Η.Α., «Παγγαιορειτική γλωσσογραφία. Το γλωσσικό ιδίωμα της Πρώτης Σερρών (και των άλλων χωριών της βορεινής πλευράς του Παγγαίου), Θεσσαλονίκη 2004 (Λεξικό: σσ. 21-138).
    Κοσμάς Ν.Β., Το γλωσσικό ιδίωμα του Λαγκαδά, ανάτυπον εκ του ΙΒ' τόμου των «Μακεδονικών», Θεσσαλονίκη 1972.
    Ντάβανος Ν. Αθ., Λιτουχουρνή Ντουπιουλαλιά, Δήμος Λιτοχώρου 1999, 168-240.
    Ντίνας Κ.Δ., Το γλωσσικό ιδίωμα της Κοζάνης Β' (Γλωσσάριο του ιδιώματος της Κοζάνης), Κοζάνη 2005: Ινστιτούτο Βιβλίου και Ανάγνωσης Κοζάνης.
    Παπαϊωάννου Μ.Ι., Το Γλωσσάριο των Γρεβενών, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη 1976.
    Πασχαλούδης Ν.Λ., Τα Τερπνιώτικα και τα Νιγριτινά. Ένα γλωσσικό ιδίωμα της Βισαλτίας Σερρών. Περιλαμβάνει στοιχεία γραμματικής, λεξικό, αντιλεξικό και δείγματα γλώσσας από τραγούδια, παροιμίες, αινίγματα, τοπωνύμια, κύρια ονόματα, Αθήνα 2000.
    Πέτροβιτς Ν., «Διάλεκτος Σερρών», Σερραϊκά Χρονικά 4, Αθήνα 1961/63, σσ. 47-90 (61-89).
    Σαχίνης Α.Δ., Το καστοριανό γλωσσάρι. Λεξικό εννοιολογικό, ερμηνευτικό, ιστορικό, ετυμολογικό του καστοριανού ιδιώματος [Καστοριανή Βιβλιοθήκη. Σειρά: Λαογραφία], Καστοριανή Εστία, Καστοριά 1996.
    Σβαρνόπουλος Στ. Χρ., Γλωσσάριο της Βεροίας (Βαρταλαμίδα), Έκδοσις Δήμου Βεροίας, Βέροια 1973.
    Σπίντιος Ζαχ., Δαρνακικό Γλωσσάρι, Σέρρες 1955.
    Στεφόπουλος Α., «To γλωσσάρι της Χρυσής Καστοριάς», Μακεδονικά 18, 1978, 241-287.
    Τάσιος Φ.Α., «Γλωσσάριο του Πολυγύρου», Χρονικά της Χαλκιδικής 37-38, Θεσσαλονίκη 1982-83.
    Τεντοκάλης Θ., Χώρα-Γεράνεια, Θεσσαλονίκη 1994, 85-118 (Σιατιστινό γλωσσάρι)
    Χατσιούλης, Μιχαήλ Γ., Τα Σιάτσνα: Το σιατιστινό γλωσσικό ιδίωμα: Συλλογή από λέξεις και φράσεις, Σιάτιστα: [χ.ε.] 1992 (Διαδίκτυο)
    Χριστοδούλου Χρ. Α., Τα κουζιανιώτ'κα (Λεξικό του Κοζανίτικου Ιδιώματος), Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κοζάνης, Σύλλογος «Κασμιρτζήδες», Κοζάνη 2003.
    Δουγά-Παπαδοπούλου Ευ.-Χρήστος Τζιτζιλής, Το γλωσσικό ιδίωμα της ορεινής Πιερίας, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη 2006 (Λεξικό: 147-611).
  • Μαριούπολη(Ουκρανία)
    Μαριούπολη(Ουκρανία)
    Συμεωνίδης Χ. - Τομπαϊδης Δ., Η σημερινή διάλεκτος της Ουκρανίας (περιοχής Μαριούπολης) [Επιτροπή Ποντιακών Μελετών Περιοδικού «Αρχείον Πόντου», Παράρτημα 20], Αθήνα 1999, 101-139.
  • Μικρά Ασία
    Μικρά Ασία
    Ανδριώτης Ν.Π., Το ιδίωμα του Λιβισιού και της Μάκρης, Αθήνα 1961 (βλ. και επόμενο)
    Andriotis, N, Το ιδίωμα του Λιβισιού της Λυκίας, KMΣ, Αθήνα 1961.
    Δεληγιάννη Κ., Το γλωσσικό ιδίωμα των Κουβουκλίων Προύσας, διδακτορική διατριβή, Αδελαΐδα 1984, 76-85, 96-125.
    Κοντοσόπουλος Ν., «Το γλωσσικόν ιδίωμα της Αλικαρνασσού Μ. Ασίας (μελέτη και λεξιλόγιον)», Αθηνά 62, 1958, 248-319 (ιδ. σσ. 270-319).
    Μηλιώρης Ν.Ε., «Στοιχεία του γλωσσικού ιδιώματος των Βουρλών της Μικράς Ασίας», Μικρασιατικά Χρονικά 15, Αθήναι 1972, 223-312 (κυρίως οι σσ. 236-312)
    Μουσαίος Μ.Ι., Βατταρισμοί, ήτοι λεξιλόγιον της Λειβησιανής διαλέκτου, Αθήνα 1884.
    Λαμπαδαρίδης Ν.Σ., «Μαρμαρονησιώτικο γλωσσάριο», Μικρασιατικά Χρονικά 14, 1970, 357-370.
    Σολομωνίδης Χρ., Σμυναϊκό γλωσσάριο, Αθήνα 1962.
  • Νησιά του Αιγαίου - Δωδεκάνησα
    Νησιά του Αιγαίου - Δωδεκάνησα
    Μηνάς Κωνσταντίνος, "Γλωσσικά Δωδεκανήσου", Δωδώνη 6, 1977, 273-306.
    Άνδρος
    Βογιατζίδου Κ.Ι., «Γλώσσα και Λαογραφία της νήσου Άνδρου (επί τῃ βάσει επιτοπίου μελέτης)», Ανδριακά Χρονικά 5, 1956 και 6, 1957.
    Πασχάλης Δ., Ανδριακόν γλωσσάριον ή Λέξεις και Φράσεις εκ του γλωσσικού ιδιώματος της κοινής εν Άνδρῳ λαλιάς [Φιλοτίμῳ δαπάνῃ του εν Νέᾳ Υόρκῃ συλλόγου των Ανδρίων «Η Άνδρος», Τυπογραφείον «Εστία»], Εν Αθήναις 1933.
    Αστυπάλαια
    Καραναστάσης Α., «Το ιδίωμα της Αστυπάλαιας», ΛΔΑΑ 8, 1958, 59-144 (64-107: Γλωσσάριον)
    Θάσος
    Τομπαΐδης Δ., Το γλωσσικό ιδίωμα της Θάσου, διδ. διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1967 (σσ. 47-81).
    Ικαρία
    Κουτήφαρη Μ., Γλωσσάριον της νήσου Ικαρίας, 1993.
    Ίμβρος
    Ανδριώτης Ν.Π., Περί του Γλωσσικού Ιδιώματος της Ίμβρου = Αθηνά 42, 1930, σσ. 146-187, (φωτοτυπική ανατύπωση Αρχείο Ιστορικών Λόγων 22, Ελεύθερη Σκέψις, Οκτώβριος 1996).
    Ξεινός Κ.Σ., Του νησιού μας η γλώσσα, (Γλωσσάρι Ίμβρου), Θεσσαλονίκη 1981.
    Κάλυμνος
    Δράκος Ν., Για το γλωσσικό ιδίωμα της Κάλυμνος, δεύτ. έκδ., Αθήνα 1983.
    Κάρπαθος
    Μηνάς Κ., Τα ιδιώματα της Καρπάθου [Διδακτορική διατριβή], Αθήνα 1970.
    Μηνάς Κ., Λεξικό των ιδιωμάτων της Καρπάθου Πνευματικό Κέντρο Δήμου Καρπάθου, Σειρά αυτοτελών εκδόσεων αριθμ. 4, Τυπωθήτω - Γιώργος Δάρδανος, Κάρπαθος 2006
    Μιχαηλίδης-Νουάρος Μ.Γ., Λεξικόν της καρπαθιακής διαλέκτου [Καρπαθιακά Μνημεία], Αθήνα 1972.
    Λέσβος
    Αναγνώστου Σπ., Λεσβιακά, ήτοι συλλογή λαογραφικών περί Λέσβου πραγματειών, Βιβλίον δεύτερον: Γλωσσάριον, περιέχον πλείστας του Λεσβιακού ιδιώματος λέξεις εις τας αντιστοιχούσας της αρχαίας ημών γλώσσης αποδιδομένας, έτι δε φράσεις, παροιμίας, ευχάς, αράς, ύβρεις, προλήψεις, ήθη και έθιμα των Λεσβίων, εν Αθήναις εκ του Τυπογραφείου των καταστημάτων Ανέστη Κωνσταντινίδου, 1903. [Και φωτομηχανική ανατύπωση, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Μυτιλήνη 1996.]
    «Γλωσσάριον Λέσβιον», Νεοελληνικά Ανάλεκτα Παρνασσού τόμ. Α', 1872, φυλλάδ. Ζ', σσ. 385-429. [Φωτομηχανική ανατύπωση, Καραβίας, Αθήνα 1973.]
    Παπάνης Δημ. - Παπάνης Ιωάνν. Δ., Λεξικό της αγιασώτικης διαλέκτου : (ερμηνευτικό-ετυμολογικό) : Λεσβιακή λαογραφία, Μυτιλήνη: Δήμος Αγιάσου, 2000. 2η έκδ, βελτ., επαυξ., Μυτιλήνη: [χ.ε.], 2001.
    Λήμνος
    Κοντονάτσιου Δ.Χ., Η διάλεκτος της Λήμνου. Εθνογλωσσολογική προσέγγιση, Διδακτορική διατριβή [Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Επιστημονική Επετηρίδα του τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής. Παράρτημα, αριθμ. 1], Θεσσαλονίκη 1989, σσ. 313-406.
    Μύκονος
    Κουσαθανάς Π., Χρηστικό λεξικό του ιδιώματος της Μυκόνου. Παράρτημα με ονόματα, παρωνύμια, τοπωνύμια & χάρτες, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1996.
    Μάνεσης Στ., Ιστορικό Λεξικό του μυκονιάτικου ιδιώματος, Δήμος Μυκονίων, τ. Α' (Α-Κ), επιμέλεια: Τζούλια Αντύπα, 1997, Β' (Λ-Ω), επιμέλεια: Ελένη Παπαδοπούλου-Ιωάννα Ρεμεδιάκη, 2001.
    Πάρος
    Αλιπράντης Ν. Χρ., Λεξικό των ιδιωμάτων και των εγγράφων της Πάρου. Με τρεις μελέτες για τα ιδιώματα της Πάρου, [έκδ. Προοδευτικού Συλλόγου Λευκιανών Αθήνας και του ΜΕΕΑΣ «Υρία» Λευκών Πάρου], Αθήνα 2001.
    Ρόδος
    Παπαχριστοδούλου Χρ.Ι., Λεξικογραφικά και λαογραφικά Ρόδου, Αθήνα (Παράρτημα της Λαογραφίας) 1969.
    Παπαχριστοδούλου Χρ.Ι., Λεξικό των ροδίτικων ιδιωμάτων [Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου, Σειρά αυτοτελών εκδόσεων αριθμ. 17], Αθήνα 1986.
    Τσεβγάς Σ., «Γλωσσάριον Ρόδου», Ροδιακόν Ημερολόγιον Β (1930), 325-336.
    Σαμοθράκη
    Κατσάνης Ν. Α., Το γλωσσικό ιδίωμα της Σαμοθράκης, Δήμος Σαμοθράκης, Θεσσαλονίκη 1996, σσ. 89-114.
    Σάμος
    Δημητρίου Ν.Α., Λαογραφικά της Σάμου. Λεξικό του γλωσσικού ιδιώματος της Σάμου, τόμ. ΣΤ', Αθήνα 1993 και Ζ', Αθήνα 1996.
    Ζαφειρίου Μ., Το γλωσσικό ιδίωμα της Σάμου. Φωνητική-μορφολογία-τοπωνύμια, ονοματολογικά σε εικόνες, Γλωσσάριο με ετυμολογικές παρατηρήσεις, Γρηγόρης, Αθήνα 1995.
    Ζαφειρίου Ν., Περί της συγχρόνου Σαμίας διαλέκτου, Πραγματεία βραβευθείσα εν τῳ διαγωνισμῴ του 1912 της εν Αθήναις Γλωσσικής Εταιρείας, εν Αθήναις τύποις Π.Δ. Σακελλαρίου, 1914 (Βλ. και Αρχείο Σάμου 2, 1947, 204-211, 3, 1948/54, 165-206 και 5, 1956, 104-126).
    Τζαννετής Κ., Γλωσσάριο του Μαραθόκαμπου Σάμου, Θεσσαλονίκη 1996.
    Σίκινος
    Πουλάκης Δ., «Λεξικόν ιδίᾳ της Σικίνου καί τινων άλλων τόπων», Ζωγράφειος Αγών 2, 1896, 5-15.
    Σύμη
    Καρανικόλας Α. Σ., Γλωσσάριον του ιδιώματος της Σύμης, τεύχος Α΄ (Α-Γ) (ανάτυπο από τον Δ' τόμο του Δωδεκανησιακού Αρχείου), επιμ. Α. Καραναστάση-Α. Καρανικόλα, Αθήναι 1962.
    Μιχαλαριά-Βογιατζή Μ., Εγκυκλοπαιδικόν λεξικόν διαλέκτου Σύμης Δωδεκανήσου, τόμ. Α' (Α-Ι) 1988, Β' (Κ-Ξ) 1990, Γ' (Ο-Σ) 1991, Δ' (Τ-Ω) 1994, Αθήνα.
    Σύρος
    Στέφανος Κλων, «Γλωσσάριον Σύρου», Bulletin de Correspondance Hellénique 3, 1879, 20-29.
    Χίος
    Άμαντος Κ., «Συμβολή εις το Χιακόν γλωσσάριον και το χιακόν τοπωνυμικόν», Χιακά Χρονικά 6, 1925, σσ. 1-82.
    Άμαντος Κ., «Προσθήκαι εις το Χιακόν γλωσσάριον και το Χιακόν τοπωνυμικόν», Λεξικογραφικόν Δελτίον 3, 1941, 133-174.
    Βιός Στ. Γ., Χιακά γλωσσικά, Εν Χίω: Τύποις Παγχιακής 1920.
    Γλωσσάρι Βροντάδου και Λαγκάδας [Χίος: Εφημ. "Ενημέρωση" 2001]. (Διαδίκτυο)
    Πασπάτης Α.Γ., Το χιακόν γλωσσάριον, ήτοι η εν Χίῳ λαλουμένη γλώσσα μετά τινων επιγραφών αρχαίων τε και νέων και του χάρτου της νήσου, Εν Αθήναις εκ του τυπογραφείου των αδελφών Περρή, 1888, φωτομηχανική ανατύπωση [Βιβλιοπωλείο Ν. Καραβία], Αθήνα 1990.
    Pernot H., Études de Linguistique Néo-Hellénique III, Textes et lexicologie des parlers de Chio, [Collection de L'Institut Néo-hellénique de l'Université de Paris. Tome VI, Société d΄Édition "Les Belles Lettres", Paris 1946.
    Τσίκης Ν., Γλωσσικά από το Πυργί της Χίου, έκδ. του Συλλόγου Πυργούσων Αττικής «Το Πυργί της Χίου», Αθήνα 2002.
  • Πελοπόννησος
    Πελοπόννησος
    Γεωργόπουλος, Δημήτριος Γ., Η λαϊκή γλώσσα: Πελοποννησιακό γλωσσικό ιδίωμα: Ιδιωματισμοί, λεξιλόγιο, Αθήνα: [χ.ε.] 1999. (Διαδίκτυο)
  • Πόντος
    Πόντος
    Ατακτίδης, Στυλιανός Γ., Λεξιλόγιο ιδιωματικής γλώσσας του Κατή-κιοϊ (Άνω Αμισού) - Πόντου, Θεσσαλονίκη: [χ.ε.]Θεσσαλονίκη: Φωτοτυπωτική Λασκαρίδης - Αλεξιάδης 1987.
    Μελανοφρύδης Π., «Γλωσσάριον του χωριού Άδισσα», ΑΠ 20, 1955, 45-137, Α-ΜΑΠ 21, 1956, 183-225, Ν-Ω.
    Παπαδόπουλος Α.Α., Ιστορικόν Λεξικόν της ποντικής διαλέκτου [Επιτροπή Ποντιακών Μελετών Περιοδικού «Αρχείον Πόντου», Παράρτημα 3], τόμ. Α'-Β', Αθήνα 1958-1961, ανατύπωση Α' 1999, Β' 2000.
    Τομπαΐδης Δ.Ε. - Συμεωνίδης Χ.Π., Συμπλήρωμα στο Ιστορικόν Λεξικόν της Ποντικής Διαλέκτου του Α.Α. Παπαδόπουλου [Επιτροπή Ποντιακών Μελετών Περιοδικού «Αρχείον Πόντου», Παράρτημα 23], Αθήνα 2002.
    Σιδηροπούλου Ε., Λεξιλόγιο Κοτυώρων, Αθήνα 1982.
    Σταματέλος Ι., «Λεξιλόγιον της Τραπεζουντίας Διαλέκτου», Παρνασσός 4, 1880, 309-317.
    Τσοπουρίδης Θ., Λεξικό Ποντιακής Διαλέκτου (22.000 λέξεις), α) από τη Νεοελληνική στην Ποντιακή διάλεκτο β) από την Ποντιακή διάλεκτο στη Νεοελληνική, Θεσσαλονίκη 1998.
    Φωστηρόπουλος A., Λεξιλόγιον Ιμέρας, ΑΠ 11, 1941, 164-169 (Α-Ακι)14, 1949, 168-191 (Ακ-Γ)15, 1950, 206-240 (Δ-Μ)·16, 1951, 115-173 (Μ-Ω).
  • Στερεά Ελλάδα (-Αττική)
    Στερεά Ελλάδα (-Αττική)
    Ασημάκης Στ., Αράχοβα. Τοπωνυμιογλωσσικά, «συλλογές», Αθήνα 2000 και Συμπλήρωμα, Αθήνα 2002.
    Καλαντζάκος Α.Ι., Λεξικό ρουμελιώτικης λαϊκής γλώσσας, Ανανεωμένο & με κανόνες προφοράς. Σημασία, ετυμολογία λέξεων φράσεων, ελεύθερη σκέψις, Αθήνα 2000.
    Παπαθανασόπουλος Θ., Γλωσσάρι ρουμελιώτικης ντοπιολαλιάς, εκδ. «Θουκυδίδης», Αθήνα 1982.
    Παπατρέχας Γερ. Ηρ., «Ιδιωματικό και λαογραφικό γλωσσάρι Ξηρομέρου», Ε.Ε.Στ.Μ. 4, 1973, 263-316.
    Παπαχατζή, Δοκίμιον του γλωσσικού ιδιώματος Καρύστου και των πέριξ, Αθήνα 1915.
    Σύρκου Αγγελική, Το μεγαρικό γλωσσικό ιδίωμα. Λεξικογραφική Μελέτη, Εκδόσεις νήσος, 2006 (Λεξιλόγιο: σσ. 21-159. Κατάταξη λημμάτων κατά τη σημασία τους στις σσ. 163-332. Σύνολο σελίδων: 374.)
    Σαλαμίνα
    Καραντής, Τ. Π., Κουλουριώτικο γλωσσάριο: Σπάνιες και ιδιωματικές λέξεις και εκφράσεις της Σαλαμίνας, Σαλαμίνα: [χ.ε.] 2001.
    Ύδρα
    Καραμήτσος, Γιάννης Α.,Ύδρας λεξιλόγιον Ύδρα:[χ.ε.] 1996 (Διαδίκτυο)
  • [Σαρακατσάνικα]
    [Σαρακατσάνικα]
    Κατσαρός Ν. Ηλ., Οι αρχαιοελληνικές ρίζες του Σαρακατσάνικου λόγου. Ετυμολογική προσέγγιση, Ι. Σιδέρης, Αθήνα 1995.
    Φυτιλής Γ., Η λαλιά των Σαρακατσάνων, Θεσσαλονίκη 1995.
  • Τσακωνιά
    Τσακωνιά
    Δέφνερ Μ., Λεξικόν της τσακωνικής διαλέκτου [Λεξικογραφικόν αρχείον της Μέσης και Νέας Ελληνικής, Παράρτημα τόμους], εν Αθήναις (Τυπογραφείον «Εστία»), 1923.
    Κωστάκης Θ.Π., Λεξικό της τσακωνικής διαλέκτου, τόμ. Α΄-Γ΄, έκδ. της Ακαδημίας Αθηνών, τόμ. Α', Β' 1986, Γ' 1987, Αθήνα.
    Λεξικά νεοελληνικών ιδιωμάτων/διαλέκτων (Γενικά)
    Γιαννουλέλλης Γ.Ν., Νεοελληνικές ιδιωματικές λέξεις δάνειες από ξένες γλώσσες. Οι αρχικές σημασίες και η εξέλιξή τους όπως φανερώνονται από την ετυμολογία τους, Κείμενα, Αθήνα 1982.
    Διάφοροι συντάκτες της υπηρεσίας του λεξικού της Ακαδημίας Αθηνών, Ιστορικόν Λεξικόν της Νέας Ελληνικής της τε κοινώς ομιλουμένης και των ιδιωμάτων, τόμοι I-V (1933-1989), έκδ. της Ακαδημίας Αθηνών, Αθήνα.
  • Λεξικά νεοελληνικών ιδιωμάτων/διαλέκτων (Γενικά)
    Λεξικά νεοελληνικών ιδιωμάτων/διαλέκτων (Γενικά)
    Γιαννουλέλλης Γ.Ν., Νεοελληνικές ιδιωματικές λέξεις δάνειες από ξένες γλώσσες. Οι αρχικές σημασίες και η εξέλιξή τους όπως φανερώνονται από την ετυμολογία τους, Κείμενα, Αθήνα 1982.
    Διάφοροι συντάκτες της υπηρεσίας του λεξικού της Ακαδημίας Αθηνών, Ιστορικόν Λεξικόν της Νέας Ελληνικής της τε κοινώς ομιλουμένης και των ιδιωμάτων, τόμοι I-V (1933-1989), έκδ. της Ακαδημίας Αθηνών, Αθήνα.
  • (Aρχαϊσμοί σε διαλέκτους/ιδιώματα)
    (Aρχαϊσμοί σε διαλέκτους/ιδιώματα)
    (μονογραφίες)
    Andriotis Ν., Lexicon der Archaismen in neugriechischen Dialekten, Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften 1974, 705 S., 13 Karten. (Österreichische Akademie der Wissenschaften. Philosophisch-historische Klasse. Schriften der Balkankommission. Linguistische Abteilung, XXII).
    Λαπαρίδης Ν., Ετυμολογικόν-ερμηνευτικόν Λεξιλόγιον αρχαίων ελληνικών λέξεων διατηρουμένων εις την ποντιακήν διάλεκτον, Αθήνα 1973, 85 σ.
    Λαπαρίδης Ν., Ετυμολογικόν-ερμηνευτικόν λεξιλόγιον ποντιακών λέξεων προερχομένων από την αρχαία ελληνική γλώσσα, β' έκδ. Θεσσαλονίκη 2002: Κυριακίδης.
    Shipp G. P., Modern Greek Evidence for the Ancient Greek Vocabulary, Σύδνεϋ (Sydney University Press) 1979, 655 σελ.
    (άρθρα)
    Δουγά-Παπαδοπούλου Ε., «Οι αρχαϊσμοί του ιδιώματος Βελβεντού», Μακεδονικά 29, 1994, 238-256.
    Henrich G.S., Παππού-Ζουραβλιόβα Αικ., «Λεξιλογικοί αρχαϊσμοί της μαριουπολίτικης ελληνικής διαλέκτου», Πρακτικά Δ' Διεθνούς Συνεδρίου Νεοελληνικής Διαλεκτολογίας (Αθήνα 2001), 2003, 123-156.
    Καρανικόλας Α. Σ., «Αρχαϊσμοί στο συμαϊκό γλωσσικό ιδίωμα», Τα Συμαϊκά 3, 1977, 57-99.
    Κοντοσόπουλος Ν., Λεξιλογικοί αρχαϊσμοί εις τα σημερινά γλωσσικά ιδιώματα της Μακεδονίας, Πρακτικά του Α΄ Συμπόσιου Γλωσσολογίας του Βορειοελλαδικού Χώρου (Ήπειρος - Μακεδονία - Θράκη), 28-30 Απριλίου 1976, Θεσσαλονίκη 1977, 209-213.
    Κρεκούκιας Δ., «Αρχαιοπινή στοιχεία στο αγροτοποιμενικό λεξιλόγιο της Δυτικής Θεσσαλίας», Θεσσαλικά Χρονικά 13, 1980, 351-365.
    Kriaras E., "Bemerkungen zu altgriechischen Resten in Dialekten der Insel Lesbos", στο Polyphonia Byzantina [Studies in Honour of Willem J. Aerts], edited by Hero Hokwerda, Edmé R. Smits and Marinus M. Woesthuis, 303-310.
    Παπανικολάου Ν., «Λέξεις της αρχαίας γλώσσης στο γλωσσικό ιδίωμα του Βοΐου», Α΄ Συμπόσιο Ιστορίας, Λαογραφίας, Γλωσσολογίας Δυτικομακεδονικού χώρου, Θεσσαλονίκη 1976, 175-178.
    Θωμόπουλος Ι. Α., «Αρχαίες λέξεις στο ιδίωμα του Καστελλόριζου», Δωδεκανησιακόν Αρχείον 6, 1976, 119-129.
    Τζιτζιλής Χρ., «Λεξιλογικοί αρχαϊσμοί των γλωσσικών ιδιωμάτων της Δράμας», Μακεδονικά 19, 1979, 396-400.
    Τσουκνίδας Γ., «Λεξιλογικοί αρχαϊσμοί στο ιδίωμα της Δεσφίνας», Λεξικογραφικόν Δελτίον ΚΑ', 1998, 231-261.
    Ανδριώτη, Ν.Π., «Οι αρχαϊσμοί του σημερινού γλωσσικού ιδιώματος της Μακεδονίας», Μακεδονικόν Ημερολόγιον 1953, 101-108 αναδ. στο Αντιχάρισμα στον καθηγητή Νικόλαο Π. Ανδριώτη, Θεσσαλονίκη 1976, 239-244.

 

1 Για ένα υπό προετοιμασία λεξικό βλ. Campolo Irene, «Ένα καινούριο ιστορικό λεξικό των νοτιοϊταλικών ελληνικών», Μελέτες για την ελληνική γλώσσα (Πρακτικά της 24ης Ετήσιας Συνάντησης του Τομέα Γλωσσολογίας του Τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής Α.Π.Θ. 9-11 Μαΐου 2003), Θεσσαλονίκη 2004, σσ. 153-162.

Αναζήτηση
Οδηγιες
  • Σύνθετες ρυθμίσεις
 
Βρέθηκαν 174 εγγραφές  [0-10]
Συγγραφέας | Τίτλος | Χρονολογία έκδοσης | Γεωγραφική περιοχή

Ταυτότητα Έργου

ΓλώσσαΕλληνικά
ΣυγγραφέαςΑγαθάγγελος ο Ελαίας
ΤίτλοςΓλωσσάριο Λουλεβουργάζ
Χρόνος Ά Έκδοσης1935
Στοιχεία Ηλεκτρονικής Δημοσίευσηςfile:///C:/Users/User/Downloads/v.36_%CE%98%CF%81%CE%B1%CE%BA%CE%B9%CE%BA%CE%AC.pdf
Γενική κατηγορίαΓλωσσάρι-Λεξιλόγιο
Πλήρης ΚαταγραφήΑγαθάγγελος ο Ελαίας. 1935. Γλωσσάριο Λουλεβουργάζ. Θρακικά 6 (1935)383-391.
Γεωγραφική περιοχήΘράκη

Ταυτότητα Έργου

ΓλώσσαΕλληνικά
ΣυγγραφέαςΑλεκτορίδης Αναστάσιος Σ.
ΤίτλοςΠερί του εν Φερτακαίνοις της Καππαδοκίας γλωσσικού ιδιώματος
Χρόνος Ά Έκδοσης1983-1985
Στοιχεία Ηλεκτρονικής Δημοσίευσηςhttps://anemi.lib.uoc.gr/metadata/5/2/1/metadata-01-0002305.tkl
Γενική κατηγορίαΓλωσσάρι-Λεξιλόγιο
Πλήρης ΚαταγραφήΑλεκτορίδης, Α. 1983-1985. Περί του εν Φερτακαίνοις της Καππαδοκίας γλωσσικού ιδιώματος. Δελτίο Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας 1:480-508.
Γεωγραφική περιοχήΚαππαδοκία

Ταυτότητα Έργου

ΓλώσσαΓαλλικά
ΣυγγραφέαςCostakis Athanase
ΤίτλοςLe parler grec d'Anakou
Χρόνος Ά Έκδοσης1964
Γενική κατηγορίαΓλωσσάρι-Λεξιλόγιο
Πλήρης ΚαταγραφήCostakis, A. 1964. Le parler grec d'Anakou. Αθήνα: Centre d’études d’Asie Mineure.
Γεωγραφική περιοχήΚαππαδοκία

Ταυτότητα Έργου

ΓλώσσαΑγγλικά
ΣυγγραφέαςDawkins R. M.
ΤίτλοςModern Greek in Asia Minor. A study of the dialect of Sílli, Cappadokia and Pharassa with Grammar, Τexts, Translations and Glossary
Χρόνος Ά Έκδοσης1916
Στοιχεία Ηλεκτρονικής Δημοσίευσηςhttps://amigredb.philology.upatras.gr/wsource/rmdawkins-modern-greek-asia-minor-study-dialects-silli-cappadocia-and-pharasa-grammar-texts-translations-and-pharasa-22the-dream
Γενική κατηγορίαΓλωσσάρι-Λεξιλόγιο
Πλήρης ΚαταγραφήDawkins, R. M. 1916. Modern Greek in Asia Minor. A study of the dialect of Sílli, Cappadokia and Pharassa with Grammar, Τexts, Translations and Glossary. Cambridge: Cambridge University Press.
Γεωγραφική περιοχήΚαππαδοκία

Ταυτότητα Έργου

ΓλώσσαΓερμανικά
ΣυγγραφέαςRohlfs Gerhard
ΤίτλοςLexicon graecanicum Italiae inferioris. Etymologisches Wörterbuch der Unteritalienischen Gräzität
Χρόνος Ά Έκδοσης1964
Εκδοτικά Στοιχεία1η έκδ., Halle, 1930
Στοιχεία Ηλεκτρονικής Δημοσίευσηςhttps://doi.org/10.1515/9783110911923
Γενική κατηγορίαΛεξικό
Πλήρης ΚαταγραφήRohlfs, G. 1964. Lexicon graecanicum Italiae inferioris. Etymologisches Wörterbuch der Unteritalienischen Gräzität. 2η έκδ., αναθ. Tübingen: Max Niemeyer Verlag.
Γεωγραφική περιοχήΚάτω Ιταλία

Ταυτότητα Έργου

ΓλώσσαΕλληνικά
ΣυγγραφέαςPernot Hubert
ΤίτλοςÉtudes de Linguistique Néo-Hellénique III, Textes et lexicologie des parlers de Chio
Χρόνος Ά Έκδοσης1946
Στοιχεία Ηλεκτρονικής Δημοσίευσηςhttps://anemi.lib.uoc.gr/metadata/5/a/4/metadata-96-0000061.tkl
Γενική κατηγορίαΓλωσσάρι-Λεξιλόγιο
Πλήρης ΚαταγραφήPernot, H. 1946. Études de Linguistique Néo-Hellénique III, Textes et lexicologie des parlers de Chio. Collection de L'Institut Néo-hellénique de l'Université de Paris, VI. Παρίσι: Société d΄Édition "Les Belles Lettres".
Γεωγραφική περιοχήΝησιά του Αιγαίου - Δωδεκάνησα

Ταυτότητα Έργου

ΓλώσσαΓερμανικά
ΣυγγραφέαςAndriotis Nikolaos
ΤίτλοςLexicon der Archaismen in Neugriechischen Dialekten
Ένταξη σε Σειρά / Συλλογ.TόμοÖsterreichische Akademie der Wissenschaften. Philosophisch-historische Klasse. Schriften der Balkankommission. Linguistische Abteilung, XXII.
Χρόνος Ά Έκδοσης1974
Γενική κατηγορίαΛεξικό
Ειδική κατάταξηαρχαϊσμών
Βιβλιοκρισίες

- Charalambakis Ch. 1982. Forschungsbericht über die sprachwissenschaftlichen Studien in Griechenland. Eine Auswahlbibliographie der letzten 10 Jahre (1971-1980). Λεξικογραφικόν Δελτίον 14:63-66.

- Καραποτόσογλου, Κ. 1991/1992. Ετυμολογικές παρατηρήσεις στο λεξικό των αρχαϊσμών του Ν. Π. Ανδριώτη. Ελληνικά 42(1):135-156.

- Μπαμπινιώτης, Γ. 1978. Δελτίον βιβλιογραφίας της ελληνικής γλώσσης / Bibliographical bulletin of the Greek language for the Years 1975 and 1976, Αθήνα, σ. 43, λήμμα 397.

- Sasse, H.-J. 1977. Zeitschrift für Balkanologie 13:227-235

- Schmitt, R. 1974 [1975]. Kratylos 19:89.

- Tarabout, Y. 1975. Bulletin de la Société de Linguistique de Paris II 70:159-163. - Χαραλαμπάκης, Χ. 1985. Μεθοδολογικά προβλήματα των αρχαϊσμών της κρητικής διαλέκτου. Στο Πεπραγμένα του Ε΄ Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου, 3ος τόμ., Ηράκλειο, 229-246.

Γεωγραφική περιοχήΓενικά, Aρχαϊσμοί σε διαλέκτους/ιδιώματα

ΚΛΙΜΑΚΑ:Μεσαία (Επίτομο λεξικό)

  • Opus magnum –όπως έχει χαρακτηριστεί από τους κριτικούς (βλ. Χαραλαμπάκης 1985, 231)-, έργο-μαμούθ (Sasse 227) στο χώρο έρευνάς του, το σημαντικό αυτό επιστημονικό έργο του γνωστού μελετητή και γλωσσολόγου Ν. Ανδριώτη, αποτελεί έργο αναφοράς για τους αρχαϊσμούς στις νεοελληνικές διαλέκτους και τα νεοελληνικά ιδιώματα.
  • Περιέχει 568 τίτλους επιλεγμένης βιβλιογραφίας και 6.718 λήμματα (βλ. Charalambakis 63), ενώ εκτείνεται σε πάνω από 700 σελίδες.
  • Αντικείμενο της λεξικογραφικής μελέτης αποτελούν οι ‘διαλεκτικοί αρχαϊσμοί’ (dialektische Archaismen), δηλαδή όλες οι αρχαίες, μεταγενέστερες και μεσαιωνικές λέξεις που διατηρούνται σε νεοελληνικές διαλέκτους και ιδιώματα (αυτούσιες ή με φωνητικές αλλαγές) και που είναι άγνωστες στην κοινή νεοελληνική.
  • Ως ένα (αναπόφευκτο) μειονέκτημα αυτής της μεγάλης και σημαντικής επιστημονικής εργασίας, έχει αναφερθεί από τους κριτικούς το ότι δεν αναφέρονται πάντοτε όλοι οι τόποι στους οποίους απαντά ένας αρχαϊσμός και το ότι έχουν παραλειφθεί αρχαϊσμοί ιδίως του κρητικού ιδιώματος (Charalambakis 64, Χαραλαμπάκης 1985, 229-30).
  • Χρήσιμος ο Πίνακας των νεοελληνικών διαλεκτικών τύπων (του Peter Soustal) στο τέλος του λεξικού.

Ταυτότητα Έργου

ΓλώσσαΑγγλικά
ΣυγγραφέαςShipp George Pelham
ΤίτλοςModern Greek evidence for the Ancient Greek vocabulary
Χρόνος Ά Έκδοσης1979
Γενική κατηγορίαΓλωσσάρι-Λεξιλόγιο
Πλήρης ΚαταγραφήShipp, G. P. 1979. Modern Greek Evidence for the Ancient Greek Vocabulary. Σίδνεϊ: Sydney University Press.
Γεωγραφική περιοχήAρχαϊσμοί σε διαλέκτους/ιδιώματα

Ταυτότητα Έργου

ΓλώσσαΕλληνικά
ΣυγγραφέαςHenrich Günther Steffen, Παππού-Ζουραβλιόβα Αικατερίνη
ΤίτλοςΛεξιλογικοί αρχαϊσμοί της μαριουπολίτικης ελληνικής διαλέκτου
Χρόνος Ά Έκδοσης2003
Γενική κατηγορίαΓλωσσάρι-Λεξιλόγιο
Ειδική κατάταξηαρχαϊσμών
Πλήρης ΚαταγραφήHenrich, G.S., Παππού-Ζουραβλιόβα, Αι. 2003. Λεξιλογικοί αρχαϊσμοί της μαριουπολίτικης ελληνικής διαλέκτου. Στο: Πρακτικά Δ' Διεθνούς Συνεδρίου Νεοελληνικής Διαλεκτολογίας (Αθήνα 2001), 123-156. Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών.
Γεωγραφική περιοχήAρχαϊσμοί σε διαλέκτους/ιδιώματα, Μαριούπολη (Ουκρανία)

Ταυτότητα Έργου

ΓλώσσαΓερμανικά
ΣυγγραφέαςKriaras Emmanouil
ΤίτλοςBemerkungen zu altgriechischen Resten in Dialekten der Insel Lesbos
Χρόνος Ά Έκδοσης1993
Γενική κατηγορίαΓλωσσάρι-Λεξιλόγιο
Πλήρης ΚαταγραφήKriaras, E. 1993. Bemerkungen zu altgriechischen Resten in Dialekten der Insel Lesbos. Στο: H. Hokwerda, E. R. Smits & M. M. Woesthuis, επιμ., Polyphonia Byzantina: Studies in Honour of Willem J. Aerts, 303-310. Groningen: Egbert Forsten.
Γεωγραφική περιοχήAρχαϊσμοί σε διαλέκτους/ιδιώματα, Νησιά του Αιγαίου - Δωδεκάνησα

Αναλυτική Παρουσίαση

Lexicon der Archaismen in Neugriechischen Dialekten
1974

1. ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

Το Λεξικό έχει διαστάσεις σελίδας 14.5 εκ. Χ 23 εκ. Το κυρίως μέρος του (λήμματα) καταλαμβάνει 553 σελίδες (από 63 μέχρι και 615). Το βιβλίο περιλαμβάνει εισαγωγικό τμήμα (με εισαγωγή, βιβλιογραφία, συντομογραφίες, Πίνακες) (σσ. 1-59), Πίνακες μετά το κυρίως μέρος του Λεξικού (σελ. 617-705) και 13 χάρτες στο τέλος. Οι σελίδες του κυρίως τμήματος του λεξικού είναι μονόστηλες με μονή κεφαλίδα. Η λημματική λέξη σημειώνεται με μη έντονους, όρθιους χαρακτήρες και με πλάγιους οι σημασίες.Τα άρθρα αριθμούνται με αύξοντες αραβικούς αριθμούς που σημειώνονται με έντονα στοιχεία.

2. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ

Ο Ανδριώτης στην Εισαγωγή του (σ. 6) καθόρισε ως αντικείμενό του τους 'διαλεκτικούς αρχαϊσμούς' (dialektische Archaismen), δηλαδή όλες τις αρχαίες, μεταγενέστερες και μεσαιωνικές λέξεις που διατηρούνται σε νεοελληνικές διαλέκτους και ιδιώματα (αυτούσιες ή με φωνητικές αλλαγές) και που είναι άγνωστες στην κοινή νεοελληνική.

3. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Στην αρχή του Λεξικού υπάρχει εισαγωγή (σσ. 13) στην οποία ο συγγραφέας αναφέρεται στις διαλέκτους (Ποντιακή, Καππαδοκική, Τσακωνική, Κατωιταλική) και τα ιδιώματα της νεοελληνικής και ορίζει το αντικείμενό του (σ. 6) (οι αρχαίες, μεταγενέστερες και μεσαιωνικές λέξεις που διατηρούνται στις νεοελληνικές διαλέκτους και τα νεοελληνικά ιδιώματα). Στη συνέχεια δίνει με συντομία στοιχεία που αφορούν την ιστορία της μελέτης των αρχαϊσμών και την εντάσσουν στη νεοελληνική διαλεκτολογική έρευνα και αναφέρει τις πηγές άντλησης του υλικού του (σ. 7) (διαλεκτικά λεξικά, γλωσσάρια, άλλες μικρότερες συλλογές διαλεκτικού υλικού, υλικό από δική του επιτόπια έρευνα (στη Βόρεια Ελλάδα), υλικό που απέκτησε σε συνεργασία με ιδρύματα όπως το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών της Αθήνας καθώς και υλικό από το Αρχείο του Ιστορικού Λεξικού της Ακαδημίας Αθηνών στο οποίο είχε πρόσβαση). Στη συνέχεια αναφέρεται σε στοιχεία που αφορούν τη μακροδομή (τρόπος καθορισμού του λήμματος) και τη μικροδομή του Λεξικού. Εκτίθενται ακόμη μια σειρά από συμπεράσματα (σσ. 9-12) στα οποία κατέληξε από την έρευνα για τους αρχαϊσμούς ο συγγραφέας (σε σχέση με τη συχνότητα κατά γεωγραφικό χώρο/διάλεκτο με την οποία απαντούν οι αρχαϊσμοί, τη συχνότητα των φωνητικών και μορφολογικών ιδιοτυπιών στους αρχαϊσμούς, τη σημασία των αρχαϊσμών, τη σχέση λόγιων λέξεων στην κοινή και διαλεκτικών αρχαϊσμών, κλπ.). Τέλος αναφέρεται σύντομα στη βιβλιογραφία του και εκφράζει ευχαριστίες.

4. ΠΙΝΑΚΕΣ/ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

Μετά την Εισαγωγή του Λεξικού δίνεται ο κατάλογος των συντομογραφιών στη βιβλιογραφία (σσ. 15-19) και στη συνέχεια η βιβλιογραφία (σσ. 20-47) με αύξουσα αριθμητική σειρά. Ακολουθεί ο γεωγραφικός κατάλογος στη βιβλιογραφία (σσ. 48-51) (οι ιδιαίτεροι διαλεκτικοί τόποι συνοδευόμενοι από τους αριθμούς που παραπέμπουν στη βιβλιογραφία που ασχολούνται με το αντίστοιχο ιδίωμα/διάλεκτο) και ο κατάλογος των τόπων και των συντομογραφιών τους (σσ. 52-56) (π.χ. Ach - Achaia, Adr - Adrianopel κ.ο.κ.). Τέλος δίνεται ο Πίνακας των γενικών (λεξικογραφικών) συντομογραφιών (σ. 57-8) και ακολουθεί (σ. 59) ένα σημείωμα που αφορά τη φωνητική μεταγραφή των αρχαϊσμών. Στο τέλος του κυρίως μέρους του Λεξικού δίνεται (από τον PeterSoustal) ο Πίνακας των νεοελληνικών διαλεκτικών τύπων (ποικιλιών) (σσ. 617-696), δηλαδή εκείνων των διαλεκτικών τύπων που παρουσιάζουν τόσο μεγάλη απόκλιση από την αρχαία βασική λέξη που η αναζήτησή τους κάτω από το ανάλογο λήμμα θα ήταν δύσκολη. Ακολουθεί ο Πίνακας τοπωνυμίων (σσ. 697-705) για τους 13 χάρτες του ευρύτερου διαλεκτικού ελληνόφωνου χώρου που ακολουθούν και οι οποίοι δίνονται στο τέλος του Λεξικού.

5. ΜΑΚΡΟΔΟΜΗ

Ως λήμμα έχει τεθεί (όπως σημειώνει ο συγγραφέας, βλ. σ. 8) η αρχαία, μεταγενέστερη ή μεσαιωνική μαρτυρημένη ή αναπλασμένη/κατασκευασμένη (και σ' αυτήν την περίπτωση προηγείται ο αστερίσκος (*)) λεξική μορφή με τη σημασία της. Επομένως το λημματολόγιο του Λεξικού αποτελούν οι αρχαιοελληνικές, μεταγενέστερες και μεσαιωνικές ελληνικές (μαρτυρημένες ή μη) λέξεις στις οποίες εντάσσονται οι διαλεκτικές/ιδιωματικές λέξεις που απαντούν στις διαλέκτους/ιδιώματα της νεοελληνικής. Τυπογραφικά οι λημματικές λέξεις σημειώνονται σε προεξοχή.

6. ΜΙΚΡΟΔΟΜΗ

Τη λημματική λέξη ακολουθεί η δήλωση της γραμματικής κατηγορίας (π.χ. adj., adv., konj.· στην περίπτωση ουσιαστικού δίνεται το άρθρο) και ακολουθεί η χρονολογική ένδειξη για τις αρχαίες, μεταγενέστερες ή μεσαιωνικές λέξεις (agr. = altgriechisch, sgr. = spätgriechisch, mgr. = mittelgriechisch)[1] και η σημασία της (στα γερμανικά, με πλάγια τυπογραφικά στοιχεία). Ακολουθούν (μετά την άνω κάτω τελεία) με τη σειρά της φωνητικής τους εξέλιξης οι φωνητικές μορφές που διατηρούνται σήμερα στις διαλέκτους/ιδιώματα με τη δήλωση του τόπου όπου εμφανίζονται (Για τον Πίνακα των τόπων και των συντομογραφιών τους βλ. παραπάνω Εισαγωγή). Στη συνέχεια σημειώνονται οι παράγωγοι και σύνθετοι τύποι και η σημασία τους και το συνώνυμο στην κοινή αν τυχόν υπάρχει και ακολουθούν πληροφορίες για ετυμολογικά συγγενείς λέξεις. Όταν η διαλεκτική σημασία συμπίπτει με αυτή της λημματικής λέξης δεν επαναλαμβάνεται. Στις περιπτώσεις που έχουμε νέες σημασίες αυτές σημειώνονται στο τέλος μαζί (η ιεράρχηση με αραβικούς αριθμούς), χωρίς να διευκρινίζεται πάντοτε σε ποιον ιδιαίτερο διαλεκτικό τόπο απαντά η καθεμιά (βλ. π.χ. λ. λαχίδιον· βλ. όμως και λεβητίζω, λέγνος). Το ερμήνευμα δίνεται (με πλάγια τυπογραφικά στοιχεία) στα γερμανικά κυρίως με ισοδύναμες λέξεις ή εκφράσεις. Τα άρθρα αριθμούνται με αύξοντες αραβικούς αριθμούς που σημειώνονται στο τέλος με έντονα στοιχεία.

7. ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ

Opus magnum -όπως έχει χαρακτηριστεί από τους κριτικούς (Schmitt 89, βλ. Χαραλαμπάκης 1985, 231)-, έργο-μαμούθ (Sasse 227) στο χώρο έρευνάς του, το σημαντικό αυτό επιστημονικό έργο αποτελεί έργο αναφοράς για τους αρχαϊσμούς στις νεοελληνικές διαλέκτους και τα νεοελληνικά ιδιώματα. Περιέχει 568 τίτλους επιλεγμένης βιβλιογραφίας για τη νεοελληνική διαλεκτολογία και 6.718 (και όχι 6.712) λήμματα (βλ. Charalambakis 63), ενώ εκτείνεται σε πάνω από 700 σελίδες.

Ως (αναπόφευκτα) μειονεκτήματα αυτής της μεγάλης και σημαντικής επιστημονικής εργασίας αναφέρoνται από τους κριτικούς κυρίως το ότι δεν αναφέρονται πάντοτε όλοι οι τόποι στους οποίους απαντά ένας αρχαϊσμός και το ότι έχουν παραλειφθεί αρχαϊσμοί ιδίως του κρητικού ιδιώματος (Charalambakis 64, Χαραλαμπάκης 1985, 229-30) καθώς και το ότι γίνεται παράθεση των σημασιών στο τέλος του άρθρου χωρίς να διευκρινίζεται σε ποιο ιδιωματικό τόπο απαντά η κάθε σημασία (Charalambakis 64). Ακόμη έχουν προταθεί για κάποιες περιπτώσεις λέξεων διαφορετικές ετυμολογήσεις από τους ερευνητές (βλ. Charalambakis 65, Καραποτόσογλου 1991-92).

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: Κ. Μυτούλα

ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΕΣ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

  1. Christoph. Charalambakis, "Forschungsbericht über die sprachwissenschaftlichen Studien in Griechenland. Eine Auswahlbibliographie der letzten 10 Jahre (1971-1980)", Λεξικογραφικόν Δελτίον 14 (1982), σσ. 63-66.
  2. Χρ. Χαραλαμπάκη 1985, "Μεθοδολογικά προβλήματα των αρχαϊσμών της κρητικής διαλέκτου", Πεπραγμένα του Ε΄ Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου, τόμος Γ΄, Ηράκλειο Κρήτης, 229-246.
  3. Καραποτόσογλου Κ. 1991-92, «Ετυμολογικές παρατηρήσεις στο λεξικό των αρχαϊσμών του Ν. Π. Ανδριώτη», Ελληνικά 42, τεύχ. 1, 135-156.
  4. Μπαμπινιώτης Γ., Δελτίον βιβλιογραφίας της ελληνικής γλώσσης=Bibliographical bulletin of the Greek language for the Years 1975 and 1976, Athens 1978, σ. 43, λήμμα397.
  5. Sasse H.-J., Zeitschrift für Balkanologie 13 (1977), 227-235
  6. R. Schmitt, Kratylos 19 (1974) [1975], 89
  7. Tarabout Y., Bulletin de la Société de Linguistique de Paris II, 70 (1975), 159-163.

1 Λημματικές λέξεις που μαρτυρούνται μόνο σε μεσαιωνικά λεξικά ή μεσαιωνικούς λεξικογράφους όπως ο Ησύχιος ή η Σούδα (Σουϊδας) δίνονται μόνο με αυτή τη δήλωση, ανεξάρτητα αν γνωρίζουν διάδοση στην αρχαία, μεταγενέστερη ή μεσαιωνική ελληνική, όπως διευκρινίζει ο συγγραφέας (βλ. σ. 8).

Ομάδα εργασίας

Επιστημονικός υπεύθυνος
† Ι. Ν. Καζάζης
Σχεδιασμός-Γενική επιμέλεια
Αικ. Μυτούλα
Καταγραφές-Παρουσιάσεις
Αικ. Μυτούλα, Πασχ. Μιχαλοπούλου
Συντονισμός εργασιών τεχνικού δελτίου
Μ. Κεσόγλου
Τεχνική Υλοποίηση
Κ. Θεοδωρίδης