Αναλυτικό Λεξικό Κριαρά
Εισαγωγή
Το Τμήμα Λεξικογραφίας του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας μπόρεσε να αφιερώσει τις δυνάμεις του στη σύνταξη του Λεξικού της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας 1100-1669, συνεχίζοντας το έργο ζωής του Εμμ. Κριαρά. Το υλικό που κληροδοτήθηκε από τον καθηγητή Εμμ. Κριαρά βρισκόταν, κατά σειρές λημμάτων, σε διαφορετικές φάσεις επεξεργασίας.
Το σύνολο του υλικού υποβλήθηκε σε επανέλεγχο: μετά τις απαραίτητες προσθήκες και διορθώσεις (με βάση νέες εκδόσεις, μελέτες αλλά και τα νέα δεδομένα που έδινε η συστηματική αναζήτηση στοιχείων σε ηλεκτρονικές πηγές, όπως ο Thesaurus Linguae Graecae), στα παλιά προστέθηκαν και νέα λήμματα, με βάση τη διαρκώς συνεχιζόμενη αποδελτίωση.
ΒΡΑΧΥΓΡΑΦΙΕΣ
Οι έξι κατάλογοι που ακολουθούν (Α´-Στ´) περιλαμβάνουν βραχυγραφίες και ουσιώδη βιβλιογραφικά στοιχεία.
Αναζήτηση
- αναπτύσσω,
- Ιερακοσ. (Hercher) 3853, 40212, 43130, Φυσιολ. (Zur.) VIII 17.
Το αρχ. αναπτύσσω.
1) (Πρόκ. για στόμα) ανοίγω (Η χρήση ήδη μτγν., L‑S): αναπτύξας το στόμα του ιέρακος διάχριε την υπερώαν αυτού επιμελώς Ιερακοσ. 3853. 2) (Προκ. για πληγή) σχίζω, διανοίγω: η τούτων μήτηρ εαυτής την πλευράν αναπτύσσει και τα αίματα αυτής στάζονται επί τα νεκρά σώματα των νοσσών αυτής και εγείρει αυτά Φυσιολ. VIII 17. —Συνών.: ανοίγω Α2β.
αποστάτης- ο, Βίος Αλ. 1891, 3951, Ιστ. Ηπείρ. XXIV3-4, XXVI9, XXVIIΙ7, Φυσιολ. (Zur.) VIII 414, Ιστ. πολιτ. 2210· αποστάτας, Φαλιέρ., Λόγ. 52, Δεφ., Λόγ. 52, Κατζ. Πρόλ. 33.
Το μτγν. ουσ. αποστάτης. Ο τ. αποστάτας από επίδρ. του ίταλ. apostata· βλ. και Λαμπρινός (Ελλην. 33, 1981, 274-5). Η λ. και σήμ. (ΙΛ).
1) α) Επαναστάτης (Η σημασ. μτγν., L‑S στη λ. I): Τον Μακεδόν’ Αλέξανδρον, τον παίδα του Φιλίππου, | αποστατούντ’ ανέμαθον συν Μακεδόσι πλείστοις (παραλ. 2 στ.)· Λαβόντες ουν αυτόν υμείς αγάγετε το τάχος | μηδέν κατεργασάμενοι κακόν ως αποστάτην Βίος Αλ. 1891 (βλ. και αντάρτης 1, αντιστάτης 1)· β) (προκ. για το διάβολο) (Η σημασ. μτγν., Lampe, Lex. στη λ. 1α): η δε καλιά αυτού ο παράδεισος, ο δε όφις ο αποστάτης διάβολος Φυσιολ. VIII 414 (βλ. και αντίπαλος 2, αντιστάτης 3). 2) (Επιθετ.) απείθαρχος, ανυπάκουος (Η σημασ. και σήμ., ΙΛ στη λ. 1): Και αποστάτα κι άδικο κι άσπλαχνο μ’ ονομάζου Κατζ. Πρόλ. 33 (βλ. και αντιστάτης 2, απαίδευτος 2, άπιστος Α1γ). 3) (Προκ. για άνθρωπο που αρνείται τη θρησκεία του) αρνησίθρησκος (Η σημασ., μτγν., Lampe, Lex. στη λ. 2 και σήμ., ΙΛ στη λ. 2): τον άγιον τον φοβερόν μάρτυρα τον Νικήτα, | υιόν του Ιουλιανού, του παράνομου αποστάτα Δεφ., Λόγ. 52. κάμακος- ο, Φυσιολ. V 173.
Από το ουσ. κάμαξ. Η λ. στο Φιλοστόργιο (L‑S Κων/νίδη Συμπλ.). Τ. καμάκα η, στο ποντιακό ιδίωμα (Παπαδ. Α., Λεξ.).
Παλούκι, στήριγμα (Πβ. Κουκ., ΒΒΠ Ε΄ 434): μένων ουν ο άνθρωπος εν τῳ θελήματι του Θεού και άνω έχων τον νουν αυτού, ώσπερ το κλήμα κρεμάμενον και τοις καμάκοις Φυσιολ. (Zur.) LIV20. Οδηγίες Αναζήτησης
Υπόδειξη
Διπλό κλικ σε μία λέξη οδηγεί σε αναζήτηση με την επιλεγμένη λέξη. Αποτελεί βοηθητική λειτουργία ειδικότερα σε λέξεις που ακολουθούν συντομογραφίες π.χ. Βλ., Πβ., ΣΥΝ. ...- Πεδίο Αναζήτηση
-
Στο πρώτο πεδίο μπορείτε να πληκτρολογήσετε μέρος του λήμματος, χρησιμοποιώντας τον αστερίσκο * για το υπόλοιπο.
Η επιλογή αυτή είναι χρήσιμη, όταν θέλετε να αναζητήσετε ομάδες λέξεων που περιέχουν το μόρφημα ή την ακολουθία χαρακτήρων που πληκτρολογείτε.
Παραδείγματα:- γραπτ* (όλες οι λέξεις που αρχίζουν από " γραπτ") : γραπτός
- *γραπτ* (όλες οι λέξεις που περιέχουν το "γραπτ") : απαράγραπτος, απερίγραπτος, γραπτός, ευπαράγραπτος
- *ισμος (όλες οι λέξεις που λήγουν σε "ισμός") : αποχαιρετισμός, μετατοπισμός, ορισμός.
- κ*ισμος (όλες οι λέξεις που αρχίζουν από "κ" και λήγουν σε "ισμός") : καθαρισμός, καλλωπισμός, κατηχισμός κλπ.
Παρατήρηση
Αν δε βάλετε καθόλου * το σύστημα τοποθετεί ένα * στο τέλος της λέξης. γραπτ γραπτ* - Επιλογές Αναζήτησης
-
Στη "Σύνθετη Αναζήτηση" μπορείτε να αναζητήσετε λήμματα ή ομάδες λημμάτων, που να προκύπτουν με συνδυασμούς κριτηρίων.
Τα κριτήρια λειτουργούν συζευκτικά: όσα πιο πολλά κριτήρια δώσετε τόσο λιγότερα λήμματα θα εμφανιστούν, γιατί ζητάμε λήμματα που να ικανοποιούν ΟΛΑ τα κριτήρια που εισάγονται. Όταν κάποιο κριτήριο δεν μας ενδιαφέρει, το αφήνουμε κενό.
Παράδειγμα:- Μπορείτε να βρείτε ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ που προέρχονται από τα ΤΟΥΡΚΙΚΑ και έχουν σχέση με τον ΆΝΕΜΟ.
- Τύπος Λήμματος
-
Εμφανίζεται ένα μενού προεπιλογών που περιλαμβάνει τις διάφορες γραμματικές κατηγορίες, ώστε να επιλέξετε το μέρος του λόγου που σας ενδιαφέρει.
- Ερμήνευμα / Σώμα κειμένων
-
Το πεδίο αυτό είναι ανοιχτό και σας επιτρέπει να εισαγάγετε ένα όρο, ο οποίος ανιχνεύεται στο σύνολο του ερμηνευτικού μέρους του λήμματος. Ο όρος αυτός μπορεί να είναι λέξη, βραχυγραφία, ακολουθία λέξεων ή ακολουθία, π.χ. τίτλ*, οπλ*. Έτσι έχετε ένα κριτήριο για αναζήτηση, για παράδειγμα, σημασιολογικά συγγενών λέξεων.
Παράδειγμα
Το πεδίο είναι ανοιχτό και σας επιτρέπει να αναζητήσετε κάποια λέξη, ακολουθία λέξεων ή ακολουθία χαρακτήρων στα παραδείγματα που δίνονται για τη διασάφηση της σημασίας ή των σημασιών κάθε λήμματος. Μπορείτε, λόγου χάρη, μέσα από αυτά τα παραδείγματα να διαπιστώσετε τη χρήση των συνδέσμων (π.χ. "όταν"). - Αναφορά
-
Το πεδίο είναι ανοιχτό και σας επιτρέπει να αναζητήσετε τη βιβλιογραφική πηγή ή το όνομα του συγγραφέα από τα οποία περιμένετε να προέρχεται ένα τουλάχιστον από τα παραδείγματα του λήμματος, π.χ. Ερωτόκρ., Πανώρ.
- Ετυμολογία
-
Το πεδίο είναι ανοιχτό και σας επιτρέπει να αναζητήσετε συγκεκριμένους όρους ή βραχυγραφίες ή ακόμη συνδυασμό όρων και βραχυγραφιών που δηλώνονται στο ετυμολογικό μέρος του άρθρου, το οποίο είναι πλήρως διακριτό από το υπόλοιπο σώμα του λήμματος, καθώς διαχωρίζεται από αυτό με αγκύλες. Για παράδειγμα μπορούμε να αναζητήσουμε:
- τη συντομογραφία μιας ξένης γλώσσας (λατ., βενετ., ιτάλ., τουρκ.),
- ενός ιδιώματος (κρητ., ποντ.),
- μιας ιστορικής φάσης της ελληνικής, όπου πρωτοσυναντάται η λέξη (αρχ., μτγν.)
- κάποιου λεξικού (Somav., Βλάχ., Meursius, Du Cange)
Ομάδα εργασίας
- Ηλεκτρονικής Υλοποίηση
- Κ. Θεοδωρίδης
- Ιερακοσ. (Hercher) 3853, 40212, 43130, Φυσιολ. (Zur.) VIII 17.