Αναλυτικό Λεξικό Κριαρά
Εισαγωγή
Το Τμήμα Λεξικογραφίας του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας μπόρεσε να αφιερώσει τις δυνάμεις του στη σύνταξη του Λεξικού της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας 1100-1669, συνεχίζοντας το έργο ζωής του Εμμ. Κριαρά. Το υλικό που κληροδοτήθηκε από τον καθηγητή Εμμ. Κριαρά βρισκόταν, κατά σειρές λημμάτων, σε διαφορετικές φάσεις επεξεργασίας.
Το σύνολο του υλικού υποβλήθηκε σε επανέλεγχο: μετά τις απαραίτητες προσθήκες και διορθώσεις (με βάση νέες εκδόσεις, μελέτες αλλά και τα νέα δεδομένα που έδινε η συστηματική αναζήτηση στοιχείων σε ηλεκτρονικές πηγές, όπως ο Thesaurus Linguae Graecae), στα παλιά προστέθηκαν και νέα λήμματα, με βάση τη διαρκώς συνεχιζόμενη αποδελτίωση.
ΒΡΑΧΥΓΡΑΦΙΕΣ
Οι έξι κατάλογοι που ακολουθούν (Α´-Στ´) περιλαμβάνουν βραχυγραφίες και ουσιώδη βιβλιογραφικά στοιχεία.
Αναζήτηση
- μετέπειτα,
- επίρρ., Ασσίζ. 6314, 7319, Σφρ., Χρον. μ. 617, 12219, Κορων., Μπούας 43, 53, 55, 56, 58, 73, 81, κ.π.α., Αλφ. 1112, Ιστ. Βλαχ. 1251, Διγ. O Αφ. 5, 578, Προσκυν. β′ 13010.
Το αρχ. επίρρ. μετέπειτα.
1) α) Στη συνέχεια, ακολούθως, κατόπιν: Διγ. O 2071, Κορων., Μπούας 145, Παλαμήδ., Βοηβ. 958, Rechenb. 782· β) (με γεν.) μετά από: και μετέπειτα της μάχης| μέλλεις υβριστήναι πάνυ Ερμον. Ρ 261. 2) Αργότερα: και τώρα και μετέπειτα ώστε που να γεράσεις,| ζωήν καλήν, ειρηνικήν να ζήσεις, να περάσεις Ιστ. Βλαχ. 5· (με άρθρο σε επιθετ. σημασ.)· παροιμία εγένετο επί κακῴ τοις μετ’ εμού τότε ούσιν εις τον μετέπειτα χρόνον Σφρ., Χρον. μ. 5410. 3) (Προκ. να δηλωθεί η διαδοχικότητα): αν σε νοήσει| Δουξ ο στρατηγικότατος, εκείνος ο πατήρ μου,| μετέπειτα οι συγγενείς μετά των αδελφών μου (παραλ. 1 στ.), τον κόσμον θέλεις στερηθήν δι’ εμού τον παρόντα Διγ. Z 1853.
μέχρι(ς),- πρόθ., Προδρ. II 21, IV 187 χφ g κριτ. υπ., Καλλίμ. 160, Διγ. (Trapp) Gr. 755, Βέλθ. 145, 899, Ερμον. Θ 215, Χρον. Μορ. H 2433, Κομνηνής Άννας Μετάφρ. 336, 366, 429, Λίβ. Sc. 1304, Αχιλλ. N 64, Καναν. 77C, Σφρ., Χρον. μ. 1432-3, 14024, Προσκυν. β′ 15519.
Η αρχ. πρόθ. μέχρι(ς). Η λ. και σήμ.
1) (Τοπ.) έως, ίσαμε: Διγ. Z 1298, Σφρ., Χρον. μ. 1011· το κάστρον επαράδωκεν να το έχουν οι Βενετίκοι| με όλην την διακράτησην μέχρι κρατεί η Μεθώνη Χρον. Μορ. H 2856· περιφραγμένον (ενν. τον Γολιάθ) κεφαλήν μέχρι ποδών σιδήρῳ Διγ. Z 3882· γυμνόν μέχρι και οφαλού του (ενν. το ζώον) Βέλθ. 406. 2) (Χρον.) έως, εωσότου: Βέλθ. 865, Σφρ., Χρον. μ. 2220· μέχρι δέκα ημερών ήταν συναθροισμένοι| ομόδειπνοι, συνέστιοι γονέοις του Αχιλλέως Αχιλλ. N 671· είδατε πάντες ακριβώς τους ιδικούς μου πόνους (παραλ. 2 στ.)· μέχρι τους αντιδίκους μου ηφάνισα τελείως Λίβ. Sc. 1247· η τιμία κάρα (ενν. του αγ. Γεώργιου) προσκυνείται μέχρι την σήμερον υπό πάντων πιστών και απίστων Προσκυν. α′ 12722· εκφρ. μέχρι εάν, μέχρις αν (οι φρ. ήδη αρχ.), μέχρις ότου = έως, εωσότου: Διγ. Z 3680· τους … αποσπάσαν (ενν. νεκρούς) εκ το νεκρωμένον σώμα| του καλού γαρ Αχιλλέως| μέχρις αν να εύρουν τούτον Ερμον. Φ 344· στενεύει τον άνθρωπον ο κριτής μέχρις ότου πληρώσει την απόφασιν την δοθείσαν παρά της εκκλησίας Ελλην. νόμ. 54922. 3) (Προκ. να δηλωθεί το μέτρο ή ο βαθμός ενέργειας, σχέσης, κλπ.): ηρξάμην εμβουκώνεσθαι μέχρι του κορεσθήναι Προδρ. IV 187· μετά λαμπρών σου| συγγενών μέχρι της κάτω τύχης,| άνδρες, γυναίκες … πάντες| ας έλθωσιν Λίβ. (Lamb.) N 14· εμίσησε τον φίλτατον, ηχθέσθη, απεστράφη (παραλ. 1 στ.) η μηδέ μέχρις ακοής ανεχόμενη πάρος Μανασσ., Ποίημ. ηθ. 47. 4) (Συν. με το σύνδ. και) ακόμη και (έως …): Θέλω να πεις τα δίκια σου μέχρι θανάτου,| καθόλου μηδέν ζαλιστείς αχ τ’ άρματά του Κυπρ. ερωτ. 15323· είτι και αν την είπει| μη έβγει από το στόμαν της μέχρι και τελευτήν της Βέλθ. 891· ώμοσαν να μη κοιμηθούν μέχρι και την ημέραν Πόλ. Τρωάδ. 73. Οδηγίες Αναζήτησης
Υπόδειξη
Διπλό κλικ σε μία λέξη οδηγεί σε αναζήτηση με την επιλεγμένη λέξη. Αποτελεί βοηθητική λειτουργία ειδικότερα σε λέξεις που ακολουθούν συντομογραφίες π.χ. Βλ., Πβ., ΣΥΝ. ...- Πεδίο Αναζήτηση
-
Στο πρώτο πεδίο μπορείτε να πληκτρολογήσετε μέρος του λήμματος, χρησιμοποιώντας τον αστερίσκο * για το υπόλοιπο.
Η επιλογή αυτή είναι χρήσιμη, όταν θέλετε να αναζητήσετε ομάδες λέξεων που περιέχουν το μόρφημα ή την ακολουθία χαρακτήρων που πληκτρολογείτε.
Παραδείγματα:- γραπτ* (όλες οι λέξεις που αρχίζουν από " γραπτ") : γραπτός
- *γραπτ* (όλες οι λέξεις που περιέχουν το "γραπτ") : απαράγραπτος, απερίγραπτος, γραπτός, ευπαράγραπτος
- *ισμος (όλες οι λέξεις που λήγουν σε "ισμός") : αποχαιρετισμός, μετατοπισμός, ορισμός.
- κ*ισμος (όλες οι λέξεις που αρχίζουν από "κ" και λήγουν σε "ισμός") : καθαρισμός, καλλωπισμός, κατηχισμός κλπ.
Παρατήρηση
Αν δε βάλετε καθόλου * το σύστημα τοποθετεί ένα * στο τέλος της λέξης. γραπτ γραπτ* - Επιλογές Αναζήτησης
-
Στη "Σύνθετη Αναζήτηση" μπορείτε να αναζητήσετε λήμματα ή ομάδες λημμάτων, που να προκύπτουν με συνδυασμούς κριτηρίων.
Τα κριτήρια λειτουργούν συζευκτικά: όσα πιο πολλά κριτήρια δώσετε τόσο λιγότερα λήμματα θα εμφανιστούν, γιατί ζητάμε λήμματα που να ικανοποιούν ΟΛΑ τα κριτήρια που εισάγονται. Όταν κάποιο κριτήριο δεν μας ενδιαφέρει, το αφήνουμε κενό.
Παράδειγμα:- Μπορείτε να βρείτε ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ που προέρχονται από τα ΤΟΥΡΚΙΚΑ και έχουν σχέση με τον ΆΝΕΜΟ.
- Τύπος Λήμματος
-
Εμφανίζεται ένα μενού προεπιλογών που περιλαμβάνει τις διάφορες γραμματικές κατηγορίες, ώστε να επιλέξετε το μέρος του λόγου που σας ενδιαφέρει.
- Ερμήνευμα / Σώμα κειμένων
-
Το πεδίο αυτό είναι ανοιχτό και σας επιτρέπει να εισαγάγετε ένα όρο, ο οποίος ανιχνεύεται στο σύνολο του ερμηνευτικού μέρους του λήμματος. Ο όρος αυτός μπορεί να είναι λέξη, βραχυγραφία, ακολουθία λέξεων ή ακολουθία, π.χ. τίτλ*, οπλ*. Έτσι έχετε ένα κριτήριο για αναζήτηση, για παράδειγμα, σημασιολογικά συγγενών λέξεων.
Παράδειγμα
Το πεδίο είναι ανοιχτό και σας επιτρέπει να αναζητήσετε κάποια λέξη, ακολουθία λέξεων ή ακολουθία χαρακτήρων στα παραδείγματα που δίνονται για τη διασάφηση της σημασίας ή των σημασιών κάθε λήμματος. Μπορείτε, λόγου χάρη, μέσα από αυτά τα παραδείγματα να διαπιστώσετε τη χρήση των συνδέσμων (π.χ. "όταν"). - Αναφορά
-
Το πεδίο είναι ανοιχτό και σας επιτρέπει να αναζητήσετε τη βιβλιογραφική πηγή ή το όνομα του συγγραφέα από τα οποία περιμένετε να προέρχεται ένα τουλάχιστον από τα παραδείγματα του λήμματος, π.χ. Ερωτόκρ., Πανώρ.
- Ετυμολογία
-
Το πεδίο είναι ανοιχτό και σας επιτρέπει να αναζητήσετε συγκεκριμένους όρους ή βραχυγραφίες ή ακόμη συνδυασμό όρων και βραχυγραφιών που δηλώνονται στο ετυμολογικό μέρος του άρθρου, το οποίο είναι πλήρως διακριτό από το υπόλοιπο σώμα του λήμματος, καθώς διαχωρίζεται από αυτό με αγκύλες. Για παράδειγμα μπορούμε να αναζητήσουμε:
- τη συντομογραφία μιας ξένης γλώσσας (λατ., βενετ., ιτάλ., τουρκ.),
- ενός ιδιώματος (κρητ., ποντ.),
- μιας ιστορικής φάσης της ελληνικής, όπου πρωτοσυναντάται η λέξη (αρχ., μτγν.)
- κάποιου λεξικού (Somav., Βλάχ., Meursius, Du Cange)
- επίρρ., Ασσίζ. 6314, 7319, Σφρ., Χρον. μ. 617, 12219, Κορων., Μπούας 43, 53, 55, 56, 58, 73, 81, κ.π.α., Αλφ. 1112, Ιστ. Βλαχ. 1251, Διγ. O Αφ. 5, 578, Προσκυν. β′ 13010.
Ομάδα εργασίας
- Ηλεκτρονικής Υλοποίηση
- Κ. Θεοδωρίδης