Αναλυτικό Λεξικό Κριαρά
Εισαγωγή
Το Τμήμα Λεξικογραφίας του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας μπόρεσε να αφιερώσει τις δυνάμεις του στη σύνταξη του Λεξικού της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας 1100-1669, συνεχίζοντας το έργο ζωής του Εμμ. Κριαρά. Το υλικό που κληροδοτήθηκε από τον καθηγητή Εμμ. Κριαρά βρισκόταν, κατά σειρές λημμάτων, σε διαφορετικές φάσεις επεξεργασίας.
Το σύνολο του υλικού υποβλήθηκε σε επανέλεγχο: μετά τις απαραίτητες προσθήκες και διορθώσεις (με βάση νέες εκδόσεις, μελέτες αλλά και τα νέα δεδομένα που έδινε η συστηματική αναζήτηση στοιχείων σε ηλεκτρονικές πηγές, όπως ο Thesaurus Linguae Graecae), στα παλιά προστέθηκαν και νέα λήμματα, με βάση τη διαρκώς συνεχιζόμενη αποδελτίωση.
ΒΡΑΧΥΓΡΑΦΙΕΣ
Οι έξι κατάλογοι που ακολουθούν (Α´-Στ´) περιλαμβάνουν βραχυγραφίες και ουσιώδη βιβλιογραφικά στοιχεία.
Αναζήτηση
- λαμπρότης
- η, Φλώρ. 495, Λίβ. P 492, 2170, Λίβ. Sc. 1983, Διγ. Άνδρ. 3759· λαμπρότη, Κορων., Μπούας 152· λαμπρότητα, Λίβ. Sc. 2134, Λίβ. Esc. 3172, λαμπυρότη.
Το αρχ. ουσ. λαμπρότης. Ο τ. λαμπρότητα στο Βλάχ. και σήμ. Για τον τ. λαμπυρότη πβ. τον τ. λαμπυρός του επιθ. λαμπρός (Βλ. ετυμολ. του ά.).
1) Λάμψη, ακτινοβολία: την λαμπρότην των αστρών Πρόλ. εις έπαινον Κεφαλλην. 6· τη λαμπυρότη την πολλήν απὄχει (ενν. το φεγγάρι) να του σβήσου (ενν. τα νέφη) Φορτουν. (Vinc.) Πρόλ. 114· σαν την λαμπρότην τσ’ αστραπής Αχέλ. 1337· την τον χρυσού λαμπρότηταν Καλλίμ. 1141· το κάλλος της ενίκα την λαμπρότητα τον ηλίου Διγ. Άνδρ. 386I5· (μεταφ.) λάμψη, ομορφιά: ας ίδω την λαμπρότηταν της ηλιογεννημένης Φλώρ. 1548· των ανθών λαμπρότης Διγ. Z 2751. 2) Πολυτέλεια, λάμψη, μεγαλοπρέπεια, επιβλητικότητα: το μήκος, την λαμπρότηταν, την εκ του κάλλους χάριν (ενν. του λουτρού) Καλλίμ. 296· άλλην (ενν. τράπεζαν) με την λαμπρότηταν, άλλην με των χαρίτων.| Λίθινα σκεύη παρ’ αυτής των πολυτίμων λίθων Καλλίμ. 392· πώς εύρεν τας πολυτελείς λαμπρότητας εκείνας (ενν. του δρακοντόκαστρου) Καλλίμ. 1424. 3) Μεταφ. α) αίγλη, δόξα, μεγαλείο, πλούτος: αρνούμαι και το γένος μου και την λαμπρότητάν μου Αχιλλ. N 1030· ήλθαμεν εις την χώραν του και εις την λαμπρότητάν του Λίβ. Esc. 3315· βασιλέων το καύχημα, ευγενών η λαμπρότης (ενν. ο Διγενής Ακρίτης) Διγ. (Trapp) Gr. 3621· πληγή ωσάν είν’ ετούτη, να σε ρίξει| κι ό,τι λαμπρότητα έχεις (ενν. Πόλις εσύ) να σου γλυώσει Ροδολ. Πρόλ. Μέλλ. [11]· β) (θεία αίγλη): οσίων αγαλλίαμα και ασκητών λαμπρότης (ενν. συ Θεοτόκε) Εις Θεοτ. 9· της λαμπρότητας αυτού (ενν. τον Χριστού) ξένους να μας ποιήσει Πλουσιαδ., Θρ. Θεοτ. 147. 4) (Ως τιμητική προσηγορία): κατηξιώθη να γένει πενθερός τοιούτου αυθεντός ωσάν είναι η λαμπρότης σου Ματθ. Μυρ., Ακ. 375· αποκοτώ και πέμπω το (ενν. το ποίημα) σημάδι τση πολλής μου| ευλάβειας (έκδ. ευλαβείας· διορθώσ.) και ταπείνωσης …| απού έχω κι είχα … εις τη λαμπρότητά σου Ροδολ. Αφ. [33].
ναβουχοδονοσόρειος,- επίθ.
Από το κύρ. όν. Ναβουχοδονόσορ και την κατάλ. ‑ειος. Πβ. λ. Ναβουχοδονοσορικός στο Θεόδωρο Στουδίτη (Lampe, Lex.).
Που αναφέρεται στο βασιλιά Ναβουχοδονόσορα (Για το πράγμα βλ. ΠΔ Δανιήλ II 31-35): το ναβουχοδονοσόρειον ... άγαλμα Ματθ. Μυρ., Ακ. 407100. Οδηγίες Αναζήτησης
Υπόδειξη
Διπλό κλικ σε μία λέξη οδηγεί σε αναζήτηση με την επιλεγμένη λέξη. Αποτελεί βοηθητική λειτουργία ειδικότερα σε λέξεις που ακολουθούν συντομογραφίες π.χ. Βλ., Πβ., ΣΥΝ. ...- Πεδίο Αναζήτηση
-
Στο πρώτο πεδίο μπορείτε να πληκτρολογήσετε μέρος του λήμματος, χρησιμοποιώντας τον αστερίσκο * για το υπόλοιπο.
Η επιλογή αυτή είναι χρήσιμη, όταν θέλετε να αναζητήσετε ομάδες λέξεων που περιέχουν το μόρφημα ή την ακολουθία χαρακτήρων που πληκτρολογείτε.
Παραδείγματα:- γραπτ* (όλες οι λέξεις που αρχίζουν από " γραπτ") : γραπτός
- *γραπτ* (όλες οι λέξεις που περιέχουν το "γραπτ") : απαράγραπτος, απερίγραπτος, γραπτός, ευπαράγραπτος
- *ισμος (όλες οι λέξεις που λήγουν σε "ισμός") : αποχαιρετισμός, μετατοπισμός, ορισμός.
- κ*ισμος (όλες οι λέξεις που αρχίζουν από "κ" και λήγουν σε "ισμός") : καθαρισμός, καλλωπισμός, κατηχισμός κλπ.
Παρατήρηση
Αν δε βάλετε καθόλου * το σύστημα τοποθετεί ένα * στο τέλος της λέξης. γραπτ γραπτ* - Επιλογές Αναζήτησης
-
Στη "Σύνθετη Αναζήτηση" μπορείτε να αναζητήσετε λήμματα ή ομάδες λημμάτων, που να προκύπτουν με συνδυασμούς κριτηρίων.
Τα κριτήρια λειτουργούν συζευκτικά: όσα πιο πολλά κριτήρια δώσετε τόσο λιγότερα λήμματα θα εμφανιστούν, γιατί ζητάμε λήμματα που να ικανοποιούν ΟΛΑ τα κριτήρια που εισάγονται. Όταν κάποιο κριτήριο δεν μας ενδιαφέρει, το αφήνουμε κενό.
Παράδειγμα:- Μπορείτε να βρείτε ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ που προέρχονται από τα ΤΟΥΡΚΙΚΑ και έχουν σχέση με τον ΆΝΕΜΟ.
- Τύπος Λήμματος
-
Εμφανίζεται ένα μενού προεπιλογών που περιλαμβάνει τις διάφορες γραμματικές κατηγορίες, ώστε να επιλέξετε το μέρος του λόγου που σας ενδιαφέρει.
- Ερμήνευμα / Σώμα κειμένων
-
Το πεδίο αυτό είναι ανοιχτό και σας επιτρέπει να εισαγάγετε ένα όρο, ο οποίος ανιχνεύεται στο σύνολο του ερμηνευτικού μέρους του λήμματος. Ο όρος αυτός μπορεί να είναι λέξη, βραχυγραφία, ακολουθία λέξεων ή ακολουθία, π.χ. τίτλ*, οπλ*. Έτσι έχετε ένα κριτήριο για αναζήτηση, για παράδειγμα, σημασιολογικά συγγενών λέξεων.
Παράδειγμα
Το πεδίο είναι ανοιχτό και σας επιτρέπει να αναζητήσετε κάποια λέξη, ακολουθία λέξεων ή ακολουθία χαρακτήρων στα παραδείγματα που δίνονται για τη διασάφηση της σημασίας ή των σημασιών κάθε λήμματος. Μπορείτε, λόγου χάρη, μέσα από αυτά τα παραδείγματα να διαπιστώσετε τη χρήση των συνδέσμων (π.χ. "όταν"). - Αναφορά
-
Το πεδίο είναι ανοιχτό και σας επιτρέπει να αναζητήσετε τη βιβλιογραφική πηγή ή το όνομα του συγγραφέα από τα οποία περιμένετε να προέρχεται ένα τουλάχιστον από τα παραδείγματα του λήμματος, π.χ. Ερωτόκρ., Πανώρ.
- Ετυμολογία
-
Το πεδίο είναι ανοιχτό και σας επιτρέπει να αναζητήσετε συγκεκριμένους όρους ή βραχυγραφίες ή ακόμη συνδυασμό όρων και βραχυγραφιών που δηλώνονται στο ετυμολογικό μέρος του άρθρου, το οποίο είναι πλήρως διακριτό από το υπόλοιπο σώμα του λήμματος, καθώς διαχωρίζεται από αυτό με αγκύλες. Για παράδειγμα μπορούμε να αναζητήσουμε:
- τη συντομογραφία μιας ξένης γλώσσας (λατ., βενετ., ιτάλ., τουρκ.),
- ενός ιδιώματος (κρητ., ποντ.),
- μιας ιστορικής φάσης της ελληνικής, όπου πρωτοσυναντάται η λέξη (αρχ., μτγν.)
- κάποιου λεξικού (Somav., Βλάχ., Meursius, Du Cange)
- η, Φλώρ. 495, Λίβ. P 492, 2170, Λίβ. Sc. 1983, Διγ. Άνδρ. 3759· λαμπρότη, Κορων., Μπούας 152· λαμπρότητα, Λίβ. Sc. 2134, Λίβ. Esc. 3172, λαμπυρότη.
Ομάδα εργασίας
- Ηλεκτρονικής Υλοποίηση
- Κ. Θεοδωρίδης