Αναλυτικό Λεξικό Κριαρά
Εισαγωγή
Το Τμήμα Λεξικογραφίας του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας μπόρεσε να αφιερώσει τις δυνάμεις του στη σύνταξη του Λεξικού της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας 1100-1669, συνεχίζοντας το έργο ζωής του Εμμ. Κριαρά. Το υλικό που κληροδοτήθηκε από τον καθηγητή Εμμ. Κριαρά βρισκόταν, κατά σειρές λημμάτων, σε διαφορετικές φάσεις επεξεργασίας.
Το σύνολο του υλικού υποβλήθηκε σε επανέλεγχο: μετά τις απαραίτητες προσθήκες και διορθώσεις (με βάση νέες εκδόσεις, μελέτες αλλά και τα νέα δεδομένα που έδινε η συστηματική αναζήτηση στοιχείων σε ηλεκτρονικές πηγές, όπως ο Thesaurus Linguae Graecae), στα παλιά προστέθηκαν και νέα λήμματα, με βάση τη διαρκώς συνεχιζόμενη αποδελτίωση.
ΒΡΑΧΥΓΡΑΦΙΕΣ
Οι έξι κατάλογοι που ακολουθούν (Α´-Στ´) περιλαμβάνουν βραχυγραφίες και ουσιώδη βιβλιογραφικά στοιχεία.
Αναζήτηση
- αποξενώνω,
- Σπαν. B 37, Σπαν. V 29, Κομν., Διδασκ. I 27, 46, Σπαν. (Λάμπρ.) Va 37, Ευγεν., Δρόσ. Α΄50, Βέλθ. 499, 1283, Φλώρ. 248, Λίβ. P 1031, 1826, 2575, Λίβ. Sc. 1528,1780, 2679, 2697, 3113, Λίβ. Esc. 3845, 3859, 4248, 4271, Λίβ. N 2167, 3695, Κολοφ. (Darrouzes, Χαριστ. Ορλάνδ. Α΄) 306, 307, Ιωάνν. ιερ. 15.
Το μτγν. αποξενόω<αρχ. αποξενούμαι. Η λ. και σήμ. (ΙΛ). Βλ. και ποθοαποξενώνω.
I. Ενεργ. α) Απομακρύνω, αποχωρίζω (κάπ.) και τον καθιστώ ξένον (Πβ. την αρχ. σημασ. L‑S, λ. αποξενόω I 1· η σημασ. και σήμ., ΙΛ στη λ. 1α ): Τέχνη γυναικός δολεροκακογάμου | την κόρην τήν ολιγωρείς θέλει σε αποξενώσει Λίβ. Sc. 1528· καλώς την με απεξένωσεν η τέχνη της μαγείας Λίβ. Sc. 2697 (βλ. και αναγυρίζω Β1α, αναμερίζω α, αναχωρίζω Α, απαφήνω 3, αποβγάνω 1, αποδιαβάζω 1, αποδιώχνω β, αποκόπτω 4α, Αποκρούω 1α , απομακρύνω Α1α1)· β) υπεξαιρώ: Το παρόν βιβλί(ον) υπάρχει της αγιοτ(ά)της μ(η)τροπόλε(ως) … και όστις βουληθεί αποξενώσει τούτο εκ της μονής ταύτης … Κολοφ. (Darrouzes, Χαριστ. Ορλάνδ. Ά́) 306. IΙ. Μέσ. 1) α) Φεύγω μακριά από ένα τόπο και κόβω τους δεσμούς μου, αποδημώ, ξενιτεύομαι (Πβ. την αρχ. σημασ., L‑S, λ. αποξενόω I 1): πώς από γης ρωμαϊκής και γονικής σου χώρας απεξενώθης και έφυγες, ελήλυθας ενταύθα Βέλθ. 499· Τά πάσχεις ως παντόρφανον και ως αποξενωμένον Σπαν. B 37 (βλ. και αποξενιτεύομαι)· β) Απομακρύνομαι (από κ.), αποχωρίζομαι (κ.) (Η σημασ. και σήμ., ΙΛ, λ. αποξενόω I 1): της ειμαρμένης το κακόν αποξενώνεσαι το Λίβ. Sc. 1780 (βλ. και αλαργάρω, αλαργώ, αναμεριάζω, ανασπώ II 1, αναφεύγω, αναχωρίζω Β, απεκβαίνω α, αποβγαίνω 1, αποδιαβαίνω 1, απολείπω 1, απολύω Β1, απομακρύνω A3)· γ) (μέσ.) παύω να έχω σχέση με κάτι, λησμονώ: ζήσε και τας οπίσω συμφοράς αποξενώθησέ τας Λίβ. Esc. 4271 (βλ. και αθετώ 1α , αμνημονώ, απαρνούμαι, απολανθάνομαι, απολησμονώ α). 2) Χάνω τις αισθήσεις μου και την επαφή με το περιβάλλον, λιποθυμώ: απεξενώθην, έφυγεν, εις Αδην εκατέβην Λίβ. Sc. 2679 (βλ. και αναισθητώ 1α, ανακεφαλίζω β, απαφήνω 5 φρ. α, απολεγαίνω 2, απολιγώνω 2).
αρχηγούμενος- ο, Κολοφ. (Darrouzès, Χαριστ. Ορλάνδ. Α΄) 309.
Από το αρχι‑ και το ουσ. ηγούμενος.
Ηγούμενος (μονής): Οσιώτατε εν ιερεύσι και αρχηγούμενε της αγιωτάτης μονής της Νέας κυρ Ιωασάφ Κολοφ. (Darrouzès, Χαριστ. Ορλάνδ. Α΄) 309. Οδηγίες Αναζήτησης
Υπόδειξη
Διπλό κλικ σε μία λέξη οδηγεί σε αναζήτηση με την επιλεγμένη λέξη. Αποτελεί βοηθητική λειτουργία ειδικότερα σε λέξεις που ακολουθούν συντομογραφίες π.χ. Βλ., Πβ., ΣΥΝ. ...- Πεδίο Αναζήτηση
-
Στο πρώτο πεδίο μπορείτε να πληκτρολογήσετε μέρος του λήμματος, χρησιμοποιώντας τον αστερίσκο * για το υπόλοιπο.
Η επιλογή αυτή είναι χρήσιμη, όταν θέλετε να αναζητήσετε ομάδες λέξεων που περιέχουν το μόρφημα ή την ακολουθία χαρακτήρων που πληκτρολογείτε.
Παραδείγματα:- γραπτ* (όλες οι λέξεις που αρχίζουν από " γραπτ") : γραπτός
- *γραπτ* (όλες οι λέξεις που περιέχουν το "γραπτ") : απαράγραπτος, απερίγραπτος, γραπτός, ευπαράγραπτος
- *ισμος (όλες οι λέξεις που λήγουν σε "ισμός") : αποχαιρετισμός, μετατοπισμός, ορισμός.
- κ*ισμος (όλες οι λέξεις που αρχίζουν από "κ" και λήγουν σε "ισμός") : καθαρισμός, καλλωπισμός, κατηχισμός κλπ.
Παρατήρηση
Αν δε βάλετε καθόλου * το σύστημα τοποθετεί ένα * στο τέλος της λέξης. γραπτ γραπτ* - Επιλογές Αναζήτησης
-
Στη "Σύνθετη Αναζήτηση" μπορείτε να αναζητήσετε λήμματα ή ομάδες λημμάτων, που να προκύπτουν με συνδυασμούς κριτηρίων.
Τα κριτήρια λειτουργούν συζευκτικά: όσα πιο πολλά κριτήρια δώσετε τόσο λιγότερα λήμματα θα εμφανιστούν, γιατί ζητάμε λήμματα που να ικανοποιούν ΟΛΑ τα κριτήρια που εισάγονται. Όταν κάποιο κριτήριο δεν μας ενδιαφέρει, το αφήνουμε κενό.
Παράδειγμα:- Μπορείτε να βρείτε ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ που προέρχονται από τα ΤΟΥΡΚΙΚΑ και έχουν σχέση με τον ΆΝΕΜΟ.
- Τύπος Λήμματος
-
Εμφανίζεται ένα μενού προεπιλογών που περιλαμβάνει τις διάφορες γραμματικές κατηγορίες, ώστε να επιλέξετε το μέρος του λόγου που σας ενδιαφέρει.
- Ερμήνευμα / Σώμα κειμένων
-
Το πεδίο αυτό είναι ανοιχτό και σας επιτρέπει να εισαγάγετε ένα όρο, ο οποίος ανιχνεύεται στο σύνολο του ερμηνευτικού μέρους του λήμματος. Ο όρος αυτός μπορεί να είναι λέξη, βραχυγραφία, ακολουθία λέξεων ή ακολουθία, π.χ. τίτλ*, οπλ*. Έτσι έχετε ένα κριτήριο για αναζήτηση, για παράδειγμα, σημασιολογικά συγγενών λέξεων.
Παράδειγμα
Το πεδίο είναι ανοιχτό και σας επιτρέπει να αναζητήσετε κάποια λέξη, ακολουθία λέξεων ή ακολουθία χαρακτήρων στα παραδείγματα που δίνονται για τη διασάφηση της σημασίας ή των σημασιών κάθε λήμματος. Μπορείτε, λόγου χάρη, μέσα από αυτά τα παραδείγματα να διαπιστώσετε τη χρήση των συνδέσμων (π.χ. "όταν"). - Αναφορά
-
Το πεδίο είναι ανοιχτό και σας επιτρέπει να αναζητήσετε τη βιβλιογραφική πηγή ή το όνομα του συγγραφέα από τα οποία περιμένετε να προέρχεται ένα τουλάχιστον από τα παραδείγματα του λήμματος, π.χ. Ερωτόκρ., Πανώρ.
- Ετυμολογία
-
Το πεδίο είναι ανοιχτό και σας επιτρέπει να αναζητήσετε συγκεκριμένους όρους ή βραχυγραφίες ή ακόμη συνδυασμό όρων και βραχυγραφιών που δηλώνονται στο ετυμολογικό μέρος του άρθρου, το οποίο είναι πλήρως διακριτό από το υπόλοιπο σώμα του λήμματος, καθώς διαχωρίζεται από αυτό με αγκύλες. Για παράδειγμα μπορούμε να αναζητήσουμε:
- τη συντομογραφία μιας ξένης γλώσσας (λατ., βενετ., ιτάλ., τουρκ.),
- ενός ιδιώματος (κρητ., ποντ.),
- μιας ιστορικής φάσης της ελληνικής, όπου πρωτοσυναντάται η λέξη (αρχ., μτγν.)
- κάποιου λεξικού (Somav., Βλάχ., Meursius, Du Cange)
- Σπαν. B 37, Σπαν. V 29, Κομν., Διδασκ. I 27, 46, Σπαν. (Λάμπρ.) Va 37, Ευγεν., Δρόσ. Α΄50, Βέλθ. 499, 1283, Φλώρ. 248, Λίβ. P 1031, 1826, 2575, Λίβ. Sc. 1528,1780, 2679, 2697, 3113, Λίβ. Esc. 3845, 3859, 4248, 4271, Λίβ. N 2167, 3695, Κολοφ. (Darrouzes, Χαριστ. Ορλάνδ. Α΄) 306, 307, Ιωάνν. ιερ. 15.
Ομάδα εργασίας
- Ηλεκτρονικής Υλοποίηση
- Κ. Θεοδωρίδης